สำนักงานราชบัณฑิตยสภา

386 กวีวัจน์วรรณนา โคลงสองสุภาพ แผนผังของโคลงสองสุภาพ ตัวอย่างค� ำประพันธ์ที่แต่งด้วยโคลงสองสุภาพ จ� ำใจจรจากสร้อย อยู่แม่อย่าละห้อย ห่อนช้าคืนสม แม่แล (ลิลิตตะเลงพ่าย) ฉันทลักษณ์ของโคลงสองสุภาพ คณะ โคลงสองสุภาพ ๑ บทมี ๑๔ ค� ำ ไม่รวมค� ำสร้อย โคลงสองสุภาพ ๑ บท แบ่งเป็น ๓ วรรค เช่น “จ� ำใจจรจากสร้อย” นับเป็น ๑ วรรค วรรคที่ ๑ และ ๒ มี ๕ ค� ำ วรรคที่ ๓ มี ๔ ค� ำ หลังวรรค ที่ ๓ อาจมีค� ำสร้อยต่อท้าย เช่น แม่แล ค� ำสร้อยนี้จะมีหรือไม่มีก็ได้ ค� ำสร้อย หมายถึง ค� ำหรือวลีที่ใช้ลงท้ายวรรค ท้ายบาท หรือท้าย บทร้อยกรอง เพื่อความไพเราะของเสียงและความหมายหรือเพื่อแสดง ว่าจบตอน เช่น นา เฮย ฤๅ บารนี แก่แม่นา โสตถิ์เทอญ ค� ำสร้อยมัก พบใช้ในค� ำประพันธ์ประเภทร่ายและโคลง สัมผัส โคลงสองสุภาพบังคับสัมผัสระหว่างวรรคหรือสัมผัสนอกซึ่งเป็น สัมผัสสระกล่าวคือ ค� ำสุดท้ายของวรรคที่ ๑ ส่งสัมผัสไปยังค� ำสุดท้าย ของวรรคที่ ๒ เช่น สร้อย-ละห้อย โคลงสองสุภาพไม่บังคับสัมผัสระหว่างบท แต่อาจมีการเพิ่มสัมผัส ระหว่างบทเพื่อความไพเราะ โดยส่งสัมผัสจากค� ำสุดท้ายของวรรคที่ ๓ ไปยังค� ำใดค� ำหนึ่งในวรรคที่ ๑ ของบทถัดไป �������������� 5 of 5_140809_CC.indd 386 8/8/2557 BE 3:10 PM