สำนักงานราชบัณฑิตยสภา

373 สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาเดชาดิศร สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาเดชาดิศรมีพระนามเดิมว่า พระองค์เจ้าชายมั่ง ประสูติเมื่อวันพฤหัสบดีที่ ๑๑ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๓๓๖ เป็นพระราชโอรสล� ำดับที่ ๑๕ ในพระบาทสมเด็จพระพุทธ- เลิศหล้านภาลัย พระมารดาคือเจ้าจอมมารดานิ่ม ธิดาของเจ้าพระยา พระคลัง (หน) สมเด็จฯ กรมพระยาเดชาดิศรทรงเป็นผู้มีความรู้ความสามารถ กว้างขวางและมีความจงรักภักดียิ่ง จึงได้รับความไว้วางพระราชหฤทัย ให้ปฏิบัติราชการสนองพระเดชพระคุณในต� ำแหน่งส� ำคัญเสมอมา ใน รัชสมัยพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัยและพระบาทสมเด็จ พระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว พระองค์ทรงว่าราชการกรมพระอาลักษณ์ซึ่ง มีหน้าที่ถวายงานด้านเอกสารแด่พระมหากษัตริย์ตลอดจนดูแลรักษา หนังสือและเอกสารราชการส� ำคัญต่าง ๆ พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้า เจ้าอยู่หัวทรงสรรเสริญพระองค์ว่าเป็น “เชฐมัตตัญญู” ซึ่งหมายถึง ผู้ เจริญอย่างสูงสุดที่รู้ประมาณและมีพระเกียรติคุณปรากฏจารึกในพระ สุพรรณบัฏเมื่อได้ทรงเลื่อนเป็นพระเจ้าน้องยาเธอกรมขุนเดชอดิศรว่า “ทรงพระปรีชาราชการ” ต่อมาพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยา เดชาดิศรก� ำกับกรมนาด้วยอีกต� ำแหน่งหนึ่ง และทรงกล่าวยกย่อง ว่าสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาเดชาดิศร “...ทรงพระสติ ปัญญาสามารถ ฉลาดในโวหารอันควรแลไม่ควร และสรรพพจน์โวหาร ในสยามาทิพากย์พิเศษต่าง ๆ หาผู้จะเสมอมิได้ในกาลบัดนี้...เป็นมหา สยามกวีชาตินักปราชญ์อันประเสริฐ” สมเด็จฯ กรมพระยาเดชาดิศร สิ้นพระชนม์เมื่อวันที่ ๕ กันยายน พ.ศ. ๒๔๐๒ สิริพระชนมายุได้ ๖๗ ปี ทรงเป็นต้นราชสกุล “เดชาติ- วงศ์” ผลงานพระนิพนธ์ของสมเด็จ ฯ กรมพระยาเดชาดิศร มีดังนี้ ประวัติและผลงานของกวี �������������� 5 of 5_140809_CC.indd 373 8/8/2557 BE 3:10 PM