สำนักงานราชบัณฑิตยสภา

331 จงรักภักดีและส� ำนึกในพระมหากรุณาธิคุณของพระบาทสมเด็จ พระพุทธเลิศหล้านภาลัย ทั้งคร�่ ำครวญอาลัยอาวรณ์ถึงนางผู้เป็น ที่รักที่สมมติขึ้น และสอนคติข้อคิดที่คมคายซึ่งกลั่นกรองมาจาก ประสบการณ์ชีวิตของตนเอง นิราศภูเขาทองกล่าวถึงความพลิกผันของชะตาชีวิตสุนทรภู่จาก สุขที่สุดเป็นทุกข์ที่สุดอันแสดงให้เห็นสัจธรรมส� ำคัญเรื่องความเป็น อนิจจังของชีวิต วรรคทองบทนี้เป็นตอนที่สุนทรภู่นั่งเรือมาถึงหน้าวัดเขมาภิรตา- รามท� ำให้นึกถึงเมื่อครั้งที่ได้ตามเสด็จพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศ- หล้านภาลัยมาที่วัดนี้ในพิธีผูกพัทธสีมาสร้างพระอุโบสถ และได้ ร่วมอยู่ในการเฉลิมฉลองเป็นที่สนุกสนานชื่นบานใจ ซึ่งอดีตนั้นไม่มี วันหวนกลับมาอีก เพราะสุนทรภู่ตกอับสิ้นวาสนาเสียแล้ว ระหว่าง ที่ย้อนนึกถึงอดีต เรือก็พลัดเข้าไปในกระแสน�้ ำวน ความหมายของวรรคทอง วรรคทองนี้เป็นการพรรณนาภาพขณะเรือของกวีเข้าไปอยู่ใน กระแสน�้ ำวน โดยเชื่อมโยงกับการร� ำพันถึงความรักว่า สายน�้ ำวน ไหลเชี่ยวรุนแรงยิ่งนักจนทั้งคนที่พายอยู่หัวเรือและท้ายเรือต้อง เร่งพายอย่างสุดแรง จนในที่สุดก็หลุดออกจากน�้ ำวนและเดินทาง ต่อไปได้ แต่แม้ว่าเรือจะหลุดพ้นน�้ ำเชี่ยวมาได้แล้ว ทว่าใจของกวี ยังตกอยู่ท่ามกลางวังวนของความรักความปรารถนาอันเกรี้ยว กราดบ้าคลั่ง ความดีเด่น วรรคทองบทนี้โดดเด่นด้านการสร้างจินตภาพให้ผู้อ่านเห็น ภาพของสายน�้ ำที่ไหลเชี่ยวกรากและเป็นกระแสน�้ ำวนในบาง ช่วงได้อย่างกระจ่างชัด และบรรยายให้เห็นว่าคนพายเรือต้องใช้ ความสามารถและความพยายามเพียงใดที่จะน� ำเรือให้พ้นออก ดูน�้ ำวิ่งกลิ้งเชี่ยวเป็นเกลียวกลอก นิราศภูเขาทอง �������������� 5 of 5_140809_CC.indd 331 8/8/2557 BE 3:10 PM