สำนักงานราชบัณฑิตยสภา

325 เนื้อหาของบทประพันธ์ กาพย์เห่เรือพระนิพนธ์เจ้าฟ้าธรรมธิเบศรประกอบด้วยบทเห่๒ ชุด ชุดแรกแบ่งเนื้อหา ออกเป็น ๔ ตอน ได้แก่ เห่ชมกระบวนเรือพระที่นั่ง เห่ชมปลา เห่ชมไม้ เห่ชมนก ชุดที่ ๒ แบ่งเนื้อหาออกเป็น ๓ ตอน ได้แก่ เห่เรื่องกากี เห่สังวาส และเห่ครวญ วรรคทองที่ยกมานี้คัดมาจากเนื้อหาในตอนเห่ชมนก ซึ่งกล่าวถึง นกนานาพันธุ์ขณะบินกลับรังในยามเย็น การได้เห็นนกอยู่กันเป็นคู่ ๆ ท� ำให้กวีรู้สึกโศกเศร้าเพราะคิดถึงนางผู้เป็นที่รักที่ตนต้องจากมา ความหมายของวรรคทอง ในเวลาใกล้ค�่ ำ ขณะดวงอาทิตย์ค่อย ๆ อ่อนแสงลงทีละ น้อย และก� ำลังจะลับขอบฟ้า กวีก็เฝ้าคิดถึงแต่ใบหน้าอันงดงาม ของนางผู้เป็นที่รัก เมื่อมองเห็นฝูงนกที่บินเฉียงเรียงกันไปเป็น หมู่ มีเพียงตัวเดียวที่ไร้คู่ จึงท� ำให้กวีรู้สึกโดดเดี่ยวอ้างว้างยิ่ง ขึ้น เพราะรู้สึกว่านกนั้นไม่ต่างกับตนที่ต้องพลัดพรากจากคู่รัก ความดีเด่น วรรคทองบทนี้มีความดีเด่นที่การเชื่อมโยงบรรยากาศในช่วง พลบค�่ ำซึ่งพระอาทิตย์ก� ำลังลับขอบฟ้าเข้ากับความรู้สึกอ้างว้างของ กวี เพราะบรรยากาศในยามเย็นนั้นเป็นช่วงเวลาสิ้นสุดของวันซึ่งคน ทั่วไปมักปรารถนาจะได้ใช้เวลาอยู่ร่วมกับผู้เป็นที่รัก การที่กวีไม่มีนาง อยู่ด้วยจึงท� ำให้กวีรู้สึกอ้างว้างว้าเหว่ เมื่อกวีเห็นภาพฝูงนกบินกลับรัง ท� ำให้เกิดความโหยหาที่จะได้กลับไปหานางมากขึ้น ยิ่งเมื่อได้เห็นนก ไร้คู่ที่บินตามล� ำพังก็ยิ่งย�้ ำเตือนให้กวีนึกถึงความเปล่าเปลี่ยวของตน กวีสามารถสื่อจินตภาพข้างต้นให้เห็นชัดเจนผ่านการสรรค� ำที่มีการ สอดร้อยกันระหว่างเสียง ความหมาย และอารมณ์ค� ำว่า “เรื่อยเรื่อย” “รอนรอน”“เรียงเรียง” ไม่เพียงให้ความไพเราะทางด้านเสียง แต่ยังช่วย สร้างความหนักแน่นของความหมายและอารมณ์เปลี่ยวเหงาว้าเหว่ให้ เรื่อยเรื่อยมารอนรอน กาพย์เห่เรือ พระนิพนธ์เจ้าฟ้าธรรมธิเบศร �������������� 5 of 5_140809_CC.indd 325 8/8/2557 BE 3:10 PM