สำนักงานราชบัณฑิตยสภา

299 พระอภัยมณีตัดสินใจยกทัพไปท� ำศึกที่กรุงลังกาเพื่อตัดต้นตอแห่ง สงคราม ไม่ว่านางละเวงส่งทัพใดไปรบก็แพ้สิ้น จึงใช้วิธีท� ำเสน่ห์ให้เหล่า กษัตริย์หลงใหล ในที่สุดทั้งพระอภัยมณี ศรีสุวรรณ สินสมุทร และ สุดสาครก็ถูกเสน่ห์ของสตรีเมืองลังกาจนหมด นางสุวรรณมาลีจึงต้อง ยกทัพมาช่วยท� ำศึกแทนแต่ไม่ประสบผล ทั้งสองฝ่ายรบกันอย่างยืด เยื้อ ในที่สุดพระฤๅษีมาช่วยแก้เสน่ห์และเทศนาไกล่เกลี่ยจนทั้งหมด ละความพยาบาทยอมคืนดีกันพระอภัยมณีและนางสุวรรณมาลีพร้อม ด้วยเหล่ากษัตริย์ทั้งหลายเดินทางกลับเมือง แต่นางละเวงไปด้วยไม่ได้ เพราะต้องอยู่ปกครองบ้านเมืองต่อไป ต่อมาสินสมุทรได้ครองคู่กับอรุณรัศมี สุดสาครได้ครองคู่กับ เสาวคนธ์ หัสไชยได้ครองคู่กับสร้อยสุวรรณและจันทร์สุดา เมื่อท้าว สุทัศน์กับนางปทุมเกสรสิ้นพระชนม์พระอภัยมณีศรีสุวรรณและสิน- สมุทรเดินทางไปปลงพระศพที่กรุงรัตนา มังคลา โอรสนางละเวงซึ่ง ครองกรุงลังกา ยกทัพมารบกับเมืองผลึกอีก พระอภัยมณีเป่าปี่สะกด ทัพจนสงครามยุติ เมื่อการศึกและความวุ่นวายต่าง ๆ สงบลง พระ อภัยมณีเกิดความรู้สึกสังเวชและเบื่อหน่ายความขัดแย้งระหว่างมเหสี จึงออกบวชเป็นฤๅษี นางละเวงตัดสินใจเปลี่ยนศาสนาและออกบวช ตามพร้อมกับนางสุวรรณมาลี ทั้งสามไปบ� ำเพ็ญเพียรอยู่ที่เขาสิงคุตร์ วรรคทองบทนี้ปรากฏในตอนที่พระอภัยมณีตีเรืออุศเรนได้แต่ไม่ สังหารอุศเรน กลับช่วยชีวิตไว้โดยหวังจะสมานไมตรี นางวาลีซึ่งเป็น สนมและที่ปรึกษาการศึกของพระอภัยมณี พิจารณาเห็นว่าไม่ควร ปล่อยศัตรูเช่นอุศเรนไป เพราะจะย้อนกลับมาเป็นภัยได้อีกในภาย หน้า จึงตั้งใจจะกล่าววาจาเยาะเย้ยให้อุศเรนแค้นใจและกระอักเลือด ตายในที่สุด ความหมายของวรรคทอง วรรคทองบทนี้เป็นค� ำพูดของนางวาลีที่กล่าวถึงอุศเรนว่า อุศเรน เป็นศัตรูที่มีก� ำลังกล้าแข็ง หากปล่อยไปก็อาจย้อนกลับมาเป็นภัยได้ เช่นเดียวกับการตีงูที่มีพิษร้าย หากตีเพียงให้หลังหักแต่ไม่ถึงตาย งูก็ ประเพณีตีงูให้หลังหัก พระอภัยมณี �������������� 5 of 5_140809_CC.indd 299 8/8/2557 BE 3:10 PM