สำนักงานราชบัณฑิตยสภา

291 ความดีเด่น ลักษณะเด่นของโคลงพระราชนิพนธ์บทนี้คือการเปรียบเทียบ มนุษย์ที่ต้องเผชิญปัญหาและอุปสรรคต่าง ๆ ในชีวิตกับนักรบใน สมรภูมิ ความรู้เป็นพื้นฐานที่ส� ำคัญในการด� ำเนินชีวิตและประกอบ กิจการต่าง ๆ ให้ส� ำเร็จลุล่วงไปเช่นเดียวกับก� ำลังกายที่แข็งแรงเป็น ปัจจัยพื้นฐานประการแรกที่นักรบพึงมี ส่วนคุณสมบัติอื่น ๆ ได้แก่ ความสุจริตปัญญา และสติเปรียบได้กับสรรพาวุธที่ใช้ต่อสู้และป้องกัน ตนเองในศึกสงคราม ความสุจริตเปรียบเสมือนเกราะที่ใช้ป้องกัน ศัสตราวุธ ความหมายตามรูปศัพท์ของค� ำว่า “สุจริต” หมายถึง ความ ประพฤติดี ความประพฤติชอบ บุคคลที่ปฏิบัติแต่สิ่งที่ถูกต้องย่อม ไม่มีผู้ใดท� ำอันตรายได้ ส่วน “ปัญญา” หมายถึง ความรอบรู้ ความ เฉลียวฉลาดอันเกิดจากการเรียนและคิด รวมทั้งปฏิภาณไหวพริบใน การจัดการกับสิ่งต่าง ๆ ปัญญาจึงเปรียบเสมือนอาวุธที่ใช้ทั้งต่อสู้และ ป้องกันตนเอง คุณสมบัติส� ำคัญอีกประการหนึ่งคือสติซึ่งเปรียบเสมือน โล่ที่ใช้ป้องกันตัว เพราะ “สติ” หมายถึงความรู้ตัวที่จะท� ำให้มนุษย์ รู้เท่าทันตนเอง ความเป็นไปต่าง ๆ และพร้อมที่จะตั้งรับกับทุกสิ่งที่ ต้องเผชิญสติเป็นสิ่งที่ต้องใช้คู่กับปัญญาเช่นเดียวกับโล่ที่ใช้คู่กับอาวุธ คุณสมบัติทั้ง ๔ ประการนี้ล้วนสัมพันธ์เชื่อมโยงกันในฐานะปัจจัย เกื้อหนุนบุคคลให้ก้าวไปสู่ความส� ำเร็จในสมรภูมิชีวิต บุคคลจ� ำเป็นจะ ต้องอาศัยคุณสมบัติเหล่านี้ควบคู่กันไป หากมีความรู้ แต่น� ำความรู้นั้น ไปใช้ในทางทุจริต ความรู้นั้นก็ย่อมน� ำชีวิตไปในทางแห่งความเสื่อม หรือหากมีปัญญาแต่ไม่มีสติคอยก� ำกับ ก็อาจใช้ปัญญาได้ไม่เต็มที่หรือ ใช้โดยขาดความรอบคอบ ดังนี้เป็นต้น เมื่อบุคคลกอปรด้วยคุณสมบัติ เหล่านี้อย่างครบถ้วนย่อมสามารถด� ำเนินชีวิตในโลกอันเปรียบเสมือน สมรภูมิรบนี้ได้อย่างองอาจกล้าหาญ เพราะมีทั้งเครื่องป้องกันและ อาวุธที่ใช้ต่อสู้กับอุปสรรคทั้งมวลแล้ว เนื้อหาที่แสดงให้เห็นความเข้าใจธรรมชาติของชีวิตอย่างลึกซึ้ง กลวิธีทางวรรณศิลป์ที่แยบคาย และแนวคิดที่เป็นสากลอยู่เหนือกาล ความรู้คู่เปรียบด้วย ก� ำลัง กายแฮ โคลงสุภาษิต พระราชนิพนธ์ในรัชกาลที่ ๕ �������������� 5 of 5_140809_CC.indd 291 8/8/2557 BE 3:10 PM