สำนักงานราชบัณฑิตยสภา

252 กวีวัจน์วรรณนา ที่มาของวรรคทอง สามัคคีเภทค� ำฉันท์ ผู้แต่ง นายชิต บุรทัต ปี/สมัยที่แต่ง พ.ศ. ๒๔๕๗ ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ประเภทของวรรณคดี สามัคคีเภทค� ำฉันท์เป็นวรรณคดีค� ำฉันท์ คือวรรณคดีที่แต่งด้วย รูปแบบค� ำประพันธ์ประเภทฉันท์ หรือฉันท์และกาพย์ รูปแบบค� ำประพันธ์ อีทิสังข์ฉันท์ ๒๐ วัตถุประสงค์/โอกาสในการแต่ง สามัคคีเภทค� ำฉันท์มีที่มาจากเรื่องในคัมภีร์พุทธศาสนาปรากฏอยู่ใน สุมังคลวิลาสินีอรรถกถาทีฆนิกายมหาวรรคนายชิตบุรทัตอาศัยเค้าเรื่อง จากบทแปลของสมเด็จพระสังฆราชเจ้า กรมหลวงวชิรญาณวงศ์ขณะ ทรงด� ำรงสมณศักดิ์เป็นพระสุคุณคณาภรณ์มาแต่งเป็นวรรณคดีค� ำฉันท์ เพื่อแสดงฝีมือในการประพันธ์ และเพื่อชี้ให้เห็นความส� ำคัญของความ สามัคคีอันเป็นปัจจัยส� ำคัญที่ท� ำให้บ้านเมืองมีความมั่นคงเป็นปึกแผ่น เนื้อหาของบทประพันธ์ วรรณคดีเรื่องสามัคคีเภทค� ำฉันท์กล่าวถึงพระเจ้าอชาตศัตรู กษัตริย์ผู้ครองแคว้นมคธ มีพระราชประสงค์จะขยายอาณาจักรให้ กว้างขวางยิ่งขึ้น จึงทรงวางแผนจะตีแคว้นวัชชีของกษัตริย์ลิจฉวีซึ่ง มีความมั่นคงรุ่งเรืองเพราะหมู่กษัตริย์ผู้ครองแคว้นปกครองโดยยึด หลักสามัคคีธรรม พระเจ้าอชาตศัตรูทรงปรึกษากับวัสสการพราหมณ์ ปุโรหิตผู้มีสติปัญญาเฉียบแหลม วัสสการพราหมณ์ออกอุบายอาสา ไปเป็นไส้ศึกในแคว้นวัชชี โดยให้พระเจ้าอชาตศัตรูแสร้งท� ำเป็นกริ้ว ลงโทษโบยตี แล้วเนรเทศตนออกจากเมือง �������������� 5 of 5_140809_CC.indd 252 8/8/2557 BE 3:09 PM