สำนักงานราชบัณฑิตยสภา

8 กวีวัจน์วรรณนา ที่มาของวรรคทอง บทละครในเรื่อง อิเหนา ผู้แต่ง พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย ปี/สมัยที่แต่ง ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย ประเภทของวรรณคดี เรื่องอิเหนาเป็นวรรณคดีประเภทบทละครใน คือวรรณคดีที่แต่ง ขึ้นเพื่อใช้แสดงละครในราชส� ำนักอันเป็นละครของพระมหากษัตริย์ ถือเป็นเครื่องประดับพระเกียรติยศอย่างหนึ่ง จุดมุ่งหมายของละคร ในมุ่งแสดงความงดงามและศิลปะชั้นสูงอันประณีตบรรจงทั้งในด้าน การร� ำ เพลงร้อง เพลงปี่พาทย์ และถ้อยค� ำในบทละคร รูปแบบค� ำประพันธ์ กลอนบทละคร วัตถุประสงค์/โอกาสในการแต่ง วรรณคดีเรื่องอิเหนามีที่มาจาก “นิทานปันหยี” ซึ่งเป็นนิทานวีรบุรุษ ของชวา วรรณคดีเรื่องนี้แพร่เข้ามาในไทยตั้งแต่สมัยอยุธยาและมี หลักฐานว่ามีการน� ำมาแต่งเป็นบทละครในในรัชสมัยพระเจ้าอยู่หัว บรมโกศ ต่อมาในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย พระองค์ได้ทรงน� ำบทละครในเรื่องอิเหนาพระราชนิพนธ์ในพระบาท สมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมาทรงปรับปรุงขัดเกลาเพื่อให้เป็น ฉบับที่งดงามสมบูรณ์พร้อม ทั้งในด้านวรรณคดีและการแสดงละครใน วิธีการพระราชนิพนธ์บทละครในเรื่องนี้มีลักษณะเป็นการ “ประชุมกวี” คือพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัยทรงเลือกสรรเจ้านายและ ข้าราชการที่มีฝีมือในการประพันธ์ให้เป็นกวีที่ทรงปรึกษา เช่นกรมหมื่น เจษฎาบดินทร์ เจ้าฟ้ากรมหลวงพิทักษมนตรี สุนทรภู่กรมหมื่นสุรินทร- รักษ์ บางตอนที่ไม่ทรงพระราชนิพนธ์ด้วยพระองค์เอง ก็พระราชทาน ให้กวีเหล่านั้นรับไปแต่ง ตอนใดที่ทรงพระราชนิพนธ์แล้ว หรือกวีอื่น �������������� 5 of 5_140809_CC.indd 8 8/8/2557 BE 3:09 PM