สำนักงานราชบัณฑิตยสภา

144 กวีวัจน์วรรณนา แมลงภู่คอยเฝ้าเชยชมดอกบัวอันหอมหวานหากแม้นางเกิดเป็นถ�้ ำอัน งดงามพระอภัยมณีก็จะขอเกิดเป็นราชสีห์อาศัยอยู่ในถ�้ ำนั้นพระอภัย- มณีจะขอติดตามรักนางและเป็นคู่ครองกันไปทุกชาติ ความดีเด่น วรรคทองบทนี้เป็นโวหารฝากรักที่อ่อนหวานซาบซึ้งใจยิ่ง เพราะ เป็นการให้ค� ำมั่นสัญญาว่า ความรักที่มีให้นางนั้นจะมั่นคงยืนยงอยู่ชั่ว นิรันดร์ กวีใช้อติพจน์เพื่อยืนยันค� ำมั่นสัญญาดังกล่าวว่า แม้แผ่นดิน แผ่นฟ้า และแผ่นน�้ ำอันประกอบกันขึ้นเป็นโลกจะถูกท� ำลายจนหมด สิ้นไป แต่ความรักที่มีต่อนางจะยังคงอยู่พลังแห่งความรักที่เป็นอมตะ นี้ท� ำให้ไม่ว่านางละเวงวัณฬาจะไปเกิดในชาติภพใด ความรักของพระ อภัยมณีที่มีต่อนางก็จะน� ำให้ได้ตามไปเกิดเป็นคู่กับนางไปทุกชาติภพ กวีได้ใช้ชุดความเปรียบเพื่อแสดงการเกิดใหม่ในชาติภพต่าง ๆ ๓ ชุด ความเปรียบชุดแรกพระอภัยมณีเปรียบนางละเวงเป็นน�้ ำ และเปรียบ ตนเองเป็นปลา ในความเปรียบชุดที่ ๒ พระอภัยมณีเปรียบนางเป็น ดอกบัว และเปรียบตนเองเป็นแมลงภู่ ส่วนความเปรียบชุดที่ ๓ พระ อภัยมณีเปรียบนางเป็นถ�้ ำ และเปรียบตนเองเป็นราชสีห์ความเปรียบ ทั้งสามชุด คือ “ห้วงน�้ ำ” “ดอกบัว” และ “ถ�้ ำ” ซึ่งแทนฝ่ายหญิง กับ “ปลา” “แมลงภู่” และ “ราชสีห์” ซึ่งแทนฝ่ายชายนี้มีนัยที่สอดคล้อง กันว่า ฝ่ายชายจะเป็นฝ่ายติดตามหาฝ่ายหญิงไปตลอดชุดความเปรียบ ดังกล่าวยังสื่อนัยแสดงคุณค่าและความส� ำคัญของนางที่มีต่อฝ่ายชาย ได้อย่างลึกซึ้ง กล่าวคือ การเปรียบนางเป็นห้วงน�้ ำสื่อนัยว่าพระอภัย- มณีจะไม่สามารถด� ำรงชีวิตอยู่ได้หากขาดนางเช่นเดียวกับปลาที่ขาดน�้ ำ ไม่ได้ การเปรียบนางเป็นดอกบัวสื่อนัยว่าชีวิตของพระอภัยมณีจะไร้ ซึ่งความชื่นบาน เช่นเดียวกับแมลงภู่ที่มิได้ลิ้มรสความหอมหวานของ ดอกบัว และการเปรียบนางเป็นถ�้ ำสื่อนัยว่าชีวิตของพระอภัยมณีจะ ขาดที่พักพิงอันอบอุ่น เช่นเดียวกับราชสีห์ที่ไร้ถ�้ ำอยู่อาศัย ชุดความ เปรียบทั้งหมดนี้จึงแสดงให้เห็นความส� ำคัญของนางในหลากหลายมิติ จึงท� ำให้ฝ่ายชายต้องติดตามรักนางไปทุกชาติภพ �������������� 5 of 5_140809_CC.indd 144 8/8/2557 BE 3:09 PM