สำนักงานราชบัณฑิตยสภา

103 พระอภัยมณีตัดสินใจยกทัพไปท� ำศึกที่กรุงลังกาเพื่อตัดต้นตอแห่ง สงคราม ไม่ว่านางละเวงส่งทัพใดไปรบก็แพ้สิ้น จึงใช้วิธีท� ำเสน่ห์ให้เหล่า กษัตริย์หลงใหล ในที่สุดทั้งพระอภัยมณี ศรีสุวรรณ สินสมุทร และ สุดสาครก็ถูกเสน่ห์ของสตรีเมืองลังกาจนหมด นางสุวรรณมาลีจึงต้อง ยกทัพมาช่วยท� ำศึกแทนแต่ไม่ประสบผล ทั้งสองฝ่ายรบกันอย่างยืด เยื้อ ในที่สุดพระฤๅษีมาช่วยแก้เสน่ห์และเทศนาไกล่เกลี่ยจนทั้งหมด ละความพยาบาทยอมคืนดีกันพระอภัยมณีและนางสุวรรณมาลีพร้อม ด้วยเหล่ากษัตริย์ทั้งหลายเดินทางกลับเมือง แต่นางละเวงไปด้วยไม่ได้ เพราะต้องอยู่ปกครองบ้านเมืองต่อไป ต่อมาสินสมุทรได้ครองคู่กับอรุณรัศมี สุดสาครได้ครองคู่กับ เสาวคนธ์ หัสไชยได้ครองคู่กับสร้อยสุวรรณและจันทร์สุดา เมื่อท้าว สุทัศน์กับนางปทุมเกสรสิ้นพระชนม์ พระอภัยมณี ศรีสุวรรณ และ สินสมุทรเดินทางไปปลงพระศพที่กรุงรัตนา มังคลา โอรสนางละเวงซึ่ง ครองกรุงลังกา ยกทัพมารบกับเมืองผลึกอีก พระอภัยมณีเป่าปี่สะกด ทัพจนสงครามยุติ เมื่อการศึกและความวุ่นวายต่าง ๆ สงบลง พระ อภัยมณีเกิดความรู้สึกสังเวชและเบื่อหน่ายความขัดแย้งระหว่างมเหสี จึงออกบวชเป็นฤๅษี นางละเวงตัดสินใจเปลี่ยนศาสนาและออกบวช ตามพร้อมกับนางสุวรรณมาลี ทั้งสามไปบ� ำเพ็ญเพียรอยู่ที่เขาสิงคุตร์ วรรคทองบทนี้อยู่ในเนื้อหาตอนสุดสาครออกตามหาพระอภัยมณี มาถึงเมืองการเวก สุดสาครได้พบกับชีเปลือยและถูกชีเปลือยหลอก ท� ำร้ายโดยผลักตกเหวเพื่อชิงไม้เท้าวิเศษและม้านิลมังกร หลังจากนั้น พระฤๅษีมาช่วยสุดสาครขึ้นจากเหวแล้วสอนเรื่องการคบคนและการ ด� ำเนินชีวิตอย่างรอบคอบด้วยปัญญา ความหมายของวรรคทอง วรรคทองที่ยกมานี้เป็นค� ำพูดของพระฤๅษีกล่าวสอนสุดสาครว่า จง อย่าไว้ใจมนุษย์ เพราะจิตใจของมนุษย์นั้นลึกเกินหยั่งถึงได้แม้เถาวัลย์ ที่คดเคี้ยวพันเกี่ยวไปมา ก็ยังไม่อาจเทียบได้กับจิตใจของมนุษย์ที่มักไม่ ซื่อตรง ในโลกนี้ผู้ที่รักเราอย่างจริงใจมีเพียงพ่อและแม่เท่านั้นความรัก แล้วสอนว่าอย่าไว้ใจมนุษย์ พระอภัยมณี �������������� 5 of 5_140809_CC.indd 103 8/8/2557 BE 3:09 PM