สำนักงานราชบัณฑิตยสภา

94 กวีวัจน์วรรณนา ที่มาของวรรคทอง กาพย์เห่เรือ พระนิพนธ์เจ้าฟ้าธรรมธิเบศร ผู้แต่ง เจ้าฟ้าธรรมธิเบศร ปี/สมัยที่แต่ง รัชสมัยสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวบรมโกศ ในสมัยอยุธยาตอนปลาย ประเภทของวรรณคดี กาพย์เห่เรือเป็นวรรณคดีประเภทกาพย์เห่ แต่งขึ้นเพื่อใช้ประกอบ การเห่เรือทั้งการเห่เรือเนื่องในพระราชพิธีและการเห่เรือส� ำหรับเที่ยว เล่น โดยเห่เป็นท� ำนองต่าง ๆ เพื่อให้จังหวะและสัญญาณแก่ฝีพาย หรือ เห่เพื่อระบายอารมณ์ความรู้สึกส่วนตัว มีเนื้อหาว่าด้วยการบรรยาย หรือพรรณนาสิ่งต่าง ๆ กาพย์เห่เรือของเจ้าฟ้าธรรมธิเบศรนี้ เป็นกาพย์เห่ที่เก่าแก่ที่สุดที่มี ต้นฉบับตกทอดมาจนปัจจุบัน รูปแบบค� ำประพันธ์ กาพย์เห่ วัตถุประสงค์/โอกาสในการแต่ง กาพย์เห่เรือ พระนิพนธ์เจ้าฟ้าธรรมธิเบศรนี้ ใช้เห่เรือในการ ตามเสด็จสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวบรมโกศไปนมัสการและสมโภช พระพุทธบาทสระบุรี เป็นบทเห่ที่เดิมทรงพระนิพนธ์เพื่อใช้เห่เรือ เล่นส่วนพระองค์ในคราวเสด็จพระราชด� ำเนินทางชลมารคจากกรุง ศรีอยุธยาถึงท่าเจ้าสนุกเพื่อไปนมัสการพระพุทธบาทเช่นกัน เนื้อหา ส่วนใหญ่เป็นการพรรณนาความรู้สึกทั้งความรักและความโหยหาอาลัย ถึงสตรีผู้เป็นที่รัก ต่อมาพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรง พระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้น� ำกาพย์เห่เรือของเจ้าฟ้าธรรมธิเบศรมาใช้ เป็นบทเห่เรือหลวงในการเห่เรือพระที่นั่ง �������������� 5 of 5_140809_CC.indd 94 8/8/2557 BE 3:09 PM