สำนักงานราชบัณฑิตยสภา

98 อนุสรณ์ในการพระราชทานเพลิงศพ ศาสตราจารย์ ดร.ประเสริฐ ณ นคร ที่เมืองปายซึ่งเป็นเมืองขึ้นของนครเชียงใหม่ ทัพเมืองเหนือยกติดตามไปแต่ไม่ทัน จึงถอยทัพกลับคืนมา พระเจ้ากาวิโลรสฯ ถึงแก่พิราลัยหลังจากเสด็จกลับจากกรุงเทพฯ ใน พ.ศ. ๒๔๑๓ พระองค์ทรงด� ำรง ต� ำแหน่งเจ้านครเชียงใหม่เป็นเวลา ๑๕ ปี ตามหนังสือประวัติพระเจ้านครเชียงใหม่ ปรากฏว่า มีพระชันษา ๗๑ ปี ในสมัยนั้น การปกครองต้องอาศัยความเด็ดขาด พวกราษฎรขนานพระนามพระองค์ว่า “เจ้าชีวิต อ้าว” เพราะสามารถสั่งตัดศีรษะผู้คนได้ เพียงแต่กล่าวค� ำว่า “อ้าว” เท่านั้น พระเจ้ากาวิโลรสฯ มีพระชายา คือ เจ้าแม่อุษา พระธิดาพระเจ้ามโหตรประเทศเจ้านครเชียงใหม่ องค์ที่ ๕ และมีธิดา ๒ องค์ คือ เจ้าทิพเกสรและเจ้าอุบลวรรณา. บรรณานุกรม ประชากิจกรจักร, พระยา. พงศาวดารโยนก. พระนคร : คลังวิทยา, ๒๕๐๗. พงศาวดารเมืองเชียงใหม่. สมุดขาวเลขที่ ๓๓ มัด ๔ กรมศิลปากร. ศิลปากร, กรม. ประชุมพงศาวดาร ภาคที่ ๓. พระนคร : กองวรรณคดีและประวัติศาสตร์จัดพิมพ์, ๒๕๐๗. สรัสวดี อ๋องสกุล. ประวัติศาสตร์ล้านนา. มหาวิทยาลัยเชียงใหม่, ๒๕๒๙. หนังสือประวัติพระเจ้านครเชียงใหม่และเจ้าเชียงใหม่. โรงพิมพ์บ� ำรุงประเทศเจริญ บ้านอ่อ นครเชียงใหม่ ผู้เขียนเขียนถวายเจ้าดารารัศมี เนื่องจากงานฉลองกู่ ร.ศ. ๑๒๘. ขอมสะบาดโขลญล� ำพง ขอมสะบาดโขลญล� ำพง เป็นขุนนางขอมผู้สามารถยึดอ� ำนาจครอบครองแคว้นเชลียงสุโขทัยได้ใน ตอนปลายพุทธศตวรรษที่ ๑๘ เดิมพ่อขุนศรีนาวน� ำถุมครอบครองแคว้นนี้อยู่ตั้งแต่ประมาณ พ.ศ. ๑๗๖๒ เป็นต้นมา พ่อขุนผาเมืองโอรสของพระองค์ไปครองกลุ่มเมืองราด เมืองสะค้า และเมืองลุมบาจาย เมื่อ พ่อขุนศรีนาวน� ำถุมถึงแก่พิราลัย ขอมสะบาดโขลญล� ำพงยึดแคว้นเชลียงสุโขทัยได้ ก่อนที่พ่อขุนผาเมือง จะทรงยกทัพมาจากเมืองราด พ่อขุนบางกลางหาว (ต่อมาคือ พ่อขุนศรีอินทราทิตย์) พระสหายของพ่อขุน ผาเมือง ทรงยึดเมืองเชลียง (ปัจจุบันคือ อ� ำเภอศรีสัชนาลัย จังหวัดสุโขทัย) คืนมาได้ แล้วเวนเมืองให้แก่ พ่อขุนผาเมือง กษัตริย์ไทยทั้งสองพระองค์ทรงช้างเชือกเดียวกันให้เป็นที่ประจักษ์ เพื่อเป็นกลลวงให้ขอมสะบาด โขลญล� ำพงหลงเข้าใจว่าทั้งสองพระองค์ทรงมาชุมนุมกันอยู่ที่เมืองเชลียง แล้วพ่อขุนผาเมืองลอบเสด็จกลับ