สำนักงานราชบัณฑิตยสภา

82 อนุสรณ์ในการพระราชทานเพลิงศพ ศาสตราจารย์ ดร.ประเสริฐ ณ นคร ครั้นจักมีเหตุ ร้อนอาสน์ตรีเนตร ตรึกเหตุด้วยพลัน เล็งแลทั่วโลก ทุกทิศหฤหรรษ์ พระองค์ ทรงธรรม์ เล็งตาทิพย์พราย. ท่านให้นับยาม ครั้นรุ่งอร่าม สายงามแก่งาย แม้ตะวันเที่ยง เฉวียงตะวันชาย สายบ่ายบ่คลาย ฝ่ายค�่ ำสุริยัน. ค�่ ำเฒ่าเข้านอน เด็กหลับกลับผ่อน ใหญ่นอนเงียบพลัน เที่ยงคืนยามสาม ล่วงเข้าไก่ขัน ใกล้ พระสุริยัน สุวรรณเรืองรอง. ต� ำราและยามแบบนี้ ท่านเรียกขานกันมาว่า “ยามสามตาหรือต� ำราตรีเนตร” มีอยู่ทั้งภาคใต้และ ภาคกลาง นับกาลแต่โบราณมา ได้ฟังผู้หลักผู้ใหญ่เขาเล่าเรียนกันมาตั้งแต่เด็ก ๆ และเคยท่องจ� ำได้คู่กับ วิชาหมอดูตลอดมา ท่านผูกเป็นค� ำกาพย์ แต่ดั้งเดิมมาที่เป็นส� ำนวนร้อยแก้วก็มี แต่ไม่ละเอียดลออ การ จับยามหรือแลยามตามต� ำรานี้ ท่านให้นับ ใส ด� ำ และปลอดตามเดือนจันทรคติขึ้นแรมและยามเป็นหลัก ถ้าพลาดหลักทั้ง ๒ จะหาความแม่นมิได้เลย. [สารานุกรมไทย ฉบับราชบัณฑิตยสถาน เล่ม ๒๔ หน้า ๑๕๔๖๓–๑๕๔๖๘, ๒๕๓๙ เขียนร่วมกับ วงศ์ เชาวนะกวี] ยูนนาน ชื่อมณฑลทางภาคใต้ของประเทศจีน มีชนชาติไทยอาศัยอยู่ประมาณ ๗๖๐,๐๐๐ คน ยูนนาน แปลว่า แดนใต้แห่งเมฆหมอก (ยูน แปลว่า เมฆหมอก และ นาน แปลว่า ใต้) ทั้งนี้เพราะเป็นดินแดนที่ อยู่ทางใต้ของเทือกเขายูนหลิ่ง ยูนนานมีอาณาเขตทางทิศตะวันออกติดต่อกับมณฑลไกวเจาและมณฑลกวางสี ทิศใต้จดเวียดนาม และลาว ทิศตะวันตกและทิศตะวันตกเฉียงใต้จดพม่าและทิเบต ทิศเหนือจดมณฑลเสฉวน เมืองหลวง ของยูนนานชื่อ คุนหมิง อ� ำเภอต้าหลี่ (ตาลีฟู) อยู่ทางทิศตะวันตกของคุนหมิงแต่ค่อนไปทางเหนือเล็กน้อย ห่างออกไปตาม ทางรถยนต์ประมาณ ๔๐๐ กม. ต้าหลี่เคยเป็นเมืองหลวงของอาณาจักรน่านเจ้าและต่อมาเป็นเมืองหลวง ของอาณาจักรตาลีฟูเมื่อกว่าพันปีมาแล้ว แต่เดิมเชื่อกันว่าชาวไทยเป็นผู้สร้างอาณาจักรน่านเจ้า และเมื่อกุบไลข่านพิชิตอาณาจักรนี้แล้ว ชนชาติไทยจึงอพยพลงมาตั้งกรุงสุโขทัย ในปัจจุบันนี้นักภาษาศาสตร์และนักประวัติศาสตร์ส่วนใหญ่เชื่อ กันว่า อาณาจักรน่านเจ้าเป็นของชนชาติไป๋ซึ่งไม่ใช่ชนชาติไทย อนึ่ง เมื่อกุบไลข่านพิชิตอาณาจักรนี้ได้ใน พ.ศ. ๑๗๙๗ นั้น สุโขทัยได้ก่อตั้งเป็นอาณาจักรอยู่ก่อนแล้ว ในจดหมายเหตุจีนก็ไม่เคยบันทึกว่าคนไทย อพยพจากจีนลงมาเป็นกลุ่มใหญ่เลย แต่มีบันทึกว่า คนไทยเคยตีขึ้นไปถึงยูนนาน หลังจากกุบไลข่านพิชิต น่านเจ้าแล้ว กษัตริย์ของน่านเจ้ายังได้ร่วมมือกับจักรพรรดิจีนต่อมาอีกหลายร้อยปี