สำนักงานราชบัณฑิตยสภา

70 อนุสรณ์ในการพระราชทานเพลิงศพ ศาสตราจารย์ ดร.ประเสริฐ ณ นคร มหาวิทยาลัย มหาวิทยาลัยในความหมายไทย มาจากค� ำว่า มหา+วิทยะ+อาลัย ซึ่งแปลโดยรูปศัพท์ว่า ที่อยู่ของ วิชาการหรือความรู้อันยิ่งใหญ่ ความหมายนี้นับว่าตรงกับความหมายของ University ในภาษาอังกฤษ ซึ่งมีรากศัพท์เดิมจาก Universitas แปลว่า กลุ่มทั้งหมด ก� ำเนิดของ University มาจากการรวมกลุ่มนักวิชาการและผู้ทรงคุณวุฒิเพื่อการเรียนรู้และความ เจริญงอกงามทางวิชาการ ในปัจจุบัน มหาวิทยาลัย หมายถึง สถาบันทางวิชาการที่ท� ำหน้าที่จัดการศึกษาระดับอุดมศึกษา ซึ่งเป็นการศึกษาระดับสูงสุดของประเทศ ต่อจากระดับประถมศึกษาและมัธยมศึกษา มหาวิทยาลัย ประกอบด้วย คณะวิชา สถาบัน ส� ำนัก และศูนย์ ซึ่งมีภารกิจหลักในการผลิตบัณฑิตตั้งแต่ระดับปริญญาตรี ขึ้นไป และสร้างสรรค์ความเป็นเลิศทางวิชาการ จุดมุ่งหมายและหน้าที่ของมหาวิทยาลัย มหาวิทยาลัยในฐานะที่เป็นสถาบันสังคม ย่อมมีวิวัฒนาการ ของจุดมุ่งหมายและบทบาทหน้าที่ไปตามกาลสมัยและสภาพของสังคม จากระยะเริ่มต้นที่เป็นแหล่งรวม กลุ่มนักวิชาการเพื่อแสวงหาความเรืองปัญญาและการพัฒนาบุคคล ก็ได้มีการเปลี่ยนแปลงไปครอบคลุม ถึงการพัฒนาวิชาชีพและก� ำลังคนระดับสูงให้แก่ประเทศ อย่างไรก็ตาม จุดมุ่งหมายของมหาวิทยาลัยที่ กล่าวได้ว่า เป็นสากลและเป็นที่ยอมรับกันมากที่สุด มีอยู่ในขอบข่าย ๓ ประการ คือ ๑. มุ่งบุกเบิก แสวงหา บ� ำรุงรักษา และถ่ายทอดความรู้เพื่อสรรค์จรรโลงความก้าวหน้าและความ เป็นเลิศทางวิชาการ ๒. ใช้ความรู้ให้เป็นประโยชน์ต่อสังคม โดยถือว่ามหาวิทยาลัยเป็นแหล่งวิทยาการชั้นสูง ที่เอื้อ อ� ำนวยประโยชน์ต่อมนุษยชาติ ๓. ทะนุบ� ำรุงและส่งเสริมศิลปะและวัฒนธรรม ตามจุดมุ่งหมายดังกล่าว มหาวิทยาลัยในปัจจุบัน จึงได้รับการก� ำหนดบทบาทให้ท� ำหน้าที่ครบถ้วน ในงานหลัก ๔ ลักษณะ คือ การสอนวิชาการและวิชาชีพเพื่อสนองความต้องการก� ำลังคนระดับสูงของสังคม การค้นคว้าวิจัยเพื่อความก้าวหน้าทางวิชาการ การบริการเผยแพร่วิชาการแก่สังคม และการทะนุบ� ำรุง ศิลปวัฒนธรรม ภารกิจในการผลิตบัณฑิตและการด� ำเนินงานของมหาวิทยาลัย จึงมีลักษณะแตกต่างจาก สถาบันอุดมศึกษาอื่น ๆ ในแง่ที่ต้องครอบคลุมงานทั้ง ๔ ประการดังกล่าวอย่างครบถ้วน ในขณะที่สถาบัน อุดมศึกษาที่เป็นมหาวิทยาลัยอาจเน้นเฉพาะการสอนและการผลิตบัณฑิต หรือสถาบันวิจัยเน้นการวิจัย ค้นคว้าทางวิชาการเป็นงานหลักเพียงด้านเดียว พัฒนาการของแนวความคิดและการจัดตั้งมหาวิทยาลัย มหาวิทยาลัยในต่างประเทศ แนวคิดและ การจัดตั้งส� ำนักศึกษาชั้นสูง ซึ่งเทียบได้กับระดับอุดมศึกษานั้น เริ่มขึ้นจากโลกตะวันตก ตั้งแต่สมัยกรีก