สำนักงานราชบัณฑิตยสภา

30 อนุสรณ์ในการพระราชทานเพลิงศพ ศาสตราจารย์ ดร.ประเสริฐ ณ นคร คุรุบูชาแด่ “ครูผู้ประเสริฐ” “ข้าพเจ้าเห็นว่าคนไทยต้องอ่านจารึกให้ได้ ถ้าไม่มีคนไทยคนอื่นอ่านได้ ข้าพเจ้าจะต้องอ่านให้ได้เอง” ข้อความข้างต้นเป็นปณิธานในการศึกษาจารึกของศาสตราจารย์ ดร.ประเสริฐ ณ นคร ราชบัณฑิต ส� ำนักธรรมศาสตร์และการเมือง อดีตนายกราชบัณฑิตยสถาน ผู้เป็นเมธีทางด้านการอ่านจารึกและเอกสาร โบราณของประเทศไทย ก่อนที่ศาสตราจารย์ ดร.ประเสริฐ ณ นคร จะสนใจศึกษาจารึกอย่างจริงจังนั้น ท่านมีความรอบรู้ และเชี่ยวชาญในศาสตร์หลายแขนง ทั้งวิชาที่ท่านศึกษาจากสถาบันการศึกษาได้แก่วิชาสถิติและวิชา กฎหมาย รวมทั้งวิชาที่ท่านสนใจเป็นพิเศษที่ได้ศึกษาค้นคว้า เรียนรู้กับครูเฉพาะทาง และฝึกฝนด้วยตนเอง อย่างจริงจังนั้นมีหลายวิชา วิชาแรกเป็นวิชาด้านอักษรโบราณ ภาษาและวรรณกรรมล้านนา โดยที่ท่าน เกิดที่จังหวัดแพร่ มีความรู้ในภาษาไทยถิ่นเหนือเป็นทุนอยู่แล้วจึงท� ำให้ท่านสนใจที่จะศึกษาโคลงนิราศ หริภุญชัย ตั้งแต่เมื่อ พ.ศ. ๒๔๘๖ และก่อนที่จะปริวรรตโคลงนิราศหริภุญชัย ท่านต้องศึกษาอักษรโบราณ ของล้านนา ๒ ชนิดที่ใช้เขียนโคลงดังกล่าวก่อนคือ อักษรธรรมล้านนาและอักษรที่พัฒนาไปจากอักษร ฝักขาม ซึ่งท่านเรียกว่า “อักษรขอมไทย” เมื่อปริวรรตค� ำในโคลงนิราศหริภุญชัยมาเป็นค� ำไทยปัจจุบันและ แบ่งวรรคตอนให้ถูกต้องตามฉันทลักษณ์ของโคลงเสร็จแล้ว ท่านได้วิเคราะห์ค� ำศัพท์และเขียนค� ำแปลโคลง แต่ละบทซึ่งช่วยให้ผู้อ่านเข้าใจเนื้อหาของโคลงได้เป็นอย่างดี หนังสือโคลงนิราศหริภุญชัยนี้ได้พิมพ์ เผยแพร่มาแล้วถึง ๔ ครั้ง ตั้งแต่ พ.ศ. ๒๕๐๓-๒๕๔๖ นอกจากนี้ ท่านยังได้ศึกษาวิชาภาษาศาสตร์ ภาษาถิ่น ตระกูลไท อักษรไทในต่างประเทศ ประวัติศาสตร์ และวิชาโหราศาสตร์อีกด้วย ซึ่งวิชาเหล่านี้ล้วนแล้ว แต่เป็นประโยชน์ต่อการอ่าน การก� ำหนดอายุจารึก การวิเคราะห์ค� ำศัพท์ การแปล การตีความจารึกและ เอกสารโบราณทั้งสิ้น ส่วนการอ่านจารึกนั้น ท่านฝึกอ่านด้วยตนเองดังที่ท่านเขียนไว้ในบทความเรื่อง “ศิลาจารึกกับ ข้าพเจ้า” ว่า ท่านได้ฝึกอ่านจารึกในหนังสือประชุมศิลาจารึกจนสามารถแก้ไขค� ำที่อ่านไว้ผิดได้ โดยอาศัย ความเข้าใจภาษาไทยมาพิจารณาข้อความ หากตอนใดที่สงสัยว่าจะไม่ถูกต้อง ก็ไปสอบทานกับภาพจารึก ซึ่งก็พบว่าผิดจริง ๆ เช่น ในหนังสือประชุมศิลาจารึกภาคที่ ๑ มีจารึก ๑๕ หลัก ท่านพบที่ผิดกว่า ๕๐ แห่ง แต่มีค� ำว่า “ชนก” ในข้อความว่า “อันตน ชนก ประดิษฐาแต่ก่อน” ในจารึกหลักที่ ๘ จารึกเขาสุมณกูฏ