สำนักงานราชบัณฑิตยสภา

112 อนุสรณ์ในการพระราชทานเพลิงศพ ศาสตราจารย์ ดร.ประเสริฐ ณ นคร พระโพธิรังษี ได้กล่าวไว้แต่ตอนต้นเรื่องว่า ท่านแปลเรื่องจามเทวีวงศ์จากฉบับภาษาไทย ซึ่งน่า สันนิษฐานได้ว่ามีที่มาจากที่เดียวกันกับต� ำนานมูลศาสนา ซึ่งแต่งขึ้นเมื่อ พ.ศ. ๒๐๑๘ จามเทวีวงศ์กล่าวถึงประวัติเมืองหริภุญชัย และกษัตริย์ที่ครองเมือง จามเทวีวงศ์ฉบับหอพระสมุดฯ จารด้วยอักษรขอม แบ่งเป็น ๑๕ ปริเฉท รวมเป็นใบลาน ๕ ผูก แต่ผูกที่ ๒ หายไป จึงขาดข้อความตั้งแต่ ปลายปริเฉทที่ ๔ ถึงปริเฉทที่ ๖ ปริเฉทที่ ๑ พระพุทธเจ้าทรงพยากรณ์ว่า สถานที่นี้จะเป็นพระมหานคร พระอาทิจจราชจะได้ครอง ราชย์และบ� ำรุงพระสารีริกธาตุ โดยมีกาเผือกฟังพระพุทธพจน์อยู่ด้วย ปริเฉทที่ ๒ มีกุลบุตร ๔ คนบวชเป็นฤๅษี คือ พระวาสุเทพ ส� ำนักอยู่ยอดเขาอุจฉุบรรพต (เขาอ้อย) พระพรหมิสิอยู่ในภูเขาทวิธาคค์ (เขาสองยอด) พระสัชชนาไลยอยู่เขาลตางค์ (เขาเครือเขา) และพระสุกกทันต์ อยู่ในภูเขาธัมมิก ณ เมืองละโว้ พระวาสุเทพพบกุมารและกุมารีเกิดอยู่ในรอยเท้าช้าง แรด โค และโคถึก อย่างละคู่ รวม ๔ คู่ จึงน� ำมาเลี้ยงไว้เป็นอุบาสกและอุบาสิกา นางเนื้อมาดื่มกินอสุจิที่พระดาบสถ่ายมูตรปนอยู่ ลูกนางเนื้อเป็น มนุษย์คู่หนึ่ง มีเชื้อสายสืบมา พระวาสุเทพสร้างเมืองหลายเมืองรวมทั้งเมืองรัมมนครอันเป็นสถานที่จะ บังเกิดแห่งพระธาตุพระพุทธเจ้า ปริเฉทที่ ๓ พระวาสุเทพให้ไปเชิญพระสุกกทันต์ ณ กรุงละโว้ มาเพื่อช่วยสร้างเมือง ให้คนไปขอ เปลือกสังข์ใหญ่มาจากพระสัชชนาไลย เพื่อมาวางแล้วขีดเขตเมืองตามรูปเปลือกสังข์นั้น ชื่อว่า พิงคบุรี ปริเฉทที่ ๔ ฤๅษีทั้งสองจึงให้ไปเชิญพระนางจามเทวีพระธิดาของพระเจ้าละโว้ ให้ไปครอง เมืองพิงคบุรี ตอนต่อจากนี้ ต้นฉบับขาดหายไปจนจบปริเฉทที่ ๖ จึงได้คัดข้อความในชินกาลมาลีปกรณ์มาแทรก ไว้ให้เต็มใจความว่า พระนางจามเทวีก� ำลังทรงครรภ์ได้ ๓ เดือน เดินทางมาพร้อมด้วยบริวาร ๕๐๐ คน พระมหาเถรทรงไตรปิฎก ๕๐๐ องค์ พระนางจามเทวีได้นั่งบนกองทองค� ำขณะอภิเษก จึงได้ชื่อว่า หริปุญชัย พระนางประสูติพระโอรส ๒ พระองค์ องค์พี่ชื่อ มหันตยศ องค์น้องชื่อ อนันตยศ องค์พี่ครองราชย์เมื่อ อายุ ๗ ปี พระยามิลักขะยกทัพมารบ แต่พ่ายแพ้หนีไป เจ้าอนันตยศขอให้พระมารดาสร้างเมืองให้ครอง บ้าง ฤๅษีสุพรหมกับพรานเขลางค์ช่วยกันสร้างเขลางค์นครให้ ปริเฉทที่ ๗ พระเจ้ามิลักขราชพ่ายแพ้แก่เจ้ามหันตยศและเจ้าอนันตยศ ปริเฉทที่ ๘ พระเจ้ามิลักขราชยกพระธิดาทั้งสองให้แต่งงานกับเจ้ามหันตยศและเจ้าอนันตยศ พระนางจามเทวีขอให้พระวาสุเทพและพระสุกกทันต์มาราชาภิเษกเจ้ามหันตยศและให้เจ้าอนันตยศเป็น อุปราช