สำนักราชบัณฑิตยสภา

ราชบัณฑิตยสภา 54 กรุงวอชิงตัน ดี.ซี. เมื่อ พ.ศ. ๒๕๒๖ ด้วยประสบการณ์และความมีวิสัยทัศน์ของศาสตราจารย์กิตติคุณ ดร.ประชุมสุข อาชวอ� ำรุง ท� ำให้ผมในฐานะคณบดีคณะครุศาสตร์ ในระหว่าง พ.ศ. ๒๕๓๑–๒๕๓๕ ได้เข้าร่วม โครงการวิจัยระดับนานาชาติว่าด้วยพลโลกศึกษาในคริสต์ศตวรรษที่ ๒๑ กับศาสตราจารย์ ดร.จอห์น โคแกน (John Cogan) ซึ่งถือว่าเป็นศาสตราจารย์สุดยอดของโลกในด้านพลเมืองศึกษาและพลโลกศึกษา เป็นโครงการ วิจัยนานาชาติระยะเวลา ๕ ปี ใน พ.ศ. ๒๕๔๑ มีผลวิจัยเป็นหนังสือว่าด้วยพลโลกศึกษาในคริสต์ศตวรรษ ที่ ๒๑ โดยการน� ำเสนอพลโลกศึกษาพหุมิติ (Multidimensional Citizenship Education–MDCE) เป็น ครั้งแรกของโลก ในระหว่างด� ำเนินโครงการวิจัย มีผลงานวิจัยเสนอในที่ประชุมวิชาการนานาชาติและ ตีพิมพ์ลงในวารสารระดับนานาชาติเป็นจ� ำนวนมาก จากโครงการวิจัยระดับนานาชาตินี้ท� ำให้ผมเรียนรู้ว่า เป้าหมายของการท� ำวิจัยมิใช่ “รายงานผลการวิจัย” แต่เป็น “หนังสือที่แสดงองค์ความรู้ใหม่จาก การวิจัย” จากประสบการณ์และผลวิจัยดังกล่าวจึงเป็นที่มาของการบัญญัติศัพท์ศึกษาศาสตร์ร่วมสมัย พลเมืองศึกษา และ พลโลกศึกษา ในการบัญญัติศัพท์ศึกษาศาสตร์ร่วมสมัย มีศาสตราจารย์กิตติคุณสุมน อมรวิวัฒน์ เป็นผู้น� ำในการคิดนอกกรอบในการบัญญัติศัพท์ศึกษาศาสตร์ที่ร่วมสมัยและสามารถน� ำไปใช้ได้จริง ซึ่งจะเห็นได้ว่าการบัญญัติศัพท์ศึกษาศาสตร์ร่วมสมัยมีบทบาทท� ำให้เกิดศัพท์ในศึกษาศาสตร์ที่สามารถใช้ใน การสื่อสารในวงวิชาการศึกษาศาสตร์และผู้สนใจอย่างมีประสิทธิภาพ อีกทั้งการบัญญัติศัพท์ศึกษาศาสตร์ ร่วมสมัยมีส่วนท� ำให้องค์ความรู้ทางศึกษาศาสตร์มีความชัดเจนยิ่งขึ้น เป็นรากฐานทางการวิจัย ค้นคว้า ขยายผล และต่อยอดองค์ความรู้ใหม่ทางศึกษาศาสตร์ นอกจากนี้ คณะกรรมการจัดท� ำพจนานุกรมศัพท์ศึกษาศาสตร์ ร่วมสมัยยังได้ด� ำเนินการจัดท� ำพจนานุกรมศัพท์ศึกษาศาสตร์ร่วมสมัยในด้านการประเมิน การวิจัย และการ ประกันคุณภาพ ซึ่งเกี่ยวข้องกับการแสวงหาความรู้โดยเฉพาะ จึงกล่าวได้ว่าการจัดท� ำพจนานุกรมศัพท์ ศึกษาศาสตร์ร่วมสมัยเป็นกลยุทธ์ที่ท� ำให้เกิดการพัฒนาองค์ความรู้ใหม่ มีศัพท์เฉพาะทางศึกษาศาสตร์เพิ่มขึ้น และมีการส่งเสริมการแสวงหาความรู้ทางศึกษาศาสตร์ น่าจะท� ำให้ศาสตร์ว่าด้วยศึกษาศาสตร์มีความเข้มแข็ง เป็นศาสตร์แห่งวิชาชีพชั้นสูงที่แท้จริง ในบ่ายวันนี้ ผมขออธิบายศัพท์ศึกษาศาสตร์ร่วมสมัย ๒ ค� ำ คือ ความฉลาดรู้เรื่องความเป็นพลเมือง (civic literacy) กับ ความฉลาดรู้เรื่องสากลโลก (global literacy) เพื่อน� ำไปสู่การเสริมสร้างความฉลาดรู้ แก่เยาวชนและพลเมืองไทย ความฉลาดรู้เรื่องความเป็นพลเมืองมีพื้นฐานมาจากองค์ความรู้เกี่ยวกับหน้าที่ พลเมืองหรือพลเมืองศึกษา (civic education) ดังที่ได้มีค� ำอรรถาธิบายไว้อย่างละเอียดในหน้า ๘–๙ ของ พจนานุกรมศัพท์ศึกษาศาสตร์ร่วมสมัย ชุดความฉลาดรู้ (literacy) ฉบับราชบัณฑิตยสภา และในหน้า ๙–๑๐ ได้กล่าวถึงความฉลาดรู้เรื่องความเป็นพลเมือง ซึ่งกล่าวโดยสรุปได้ดังนี้