สำนักราชบัณฑิตยสภา

83 „πµâ π§√‘ µå »µ«√√…∑’Ë Ò˘ ‡¡◊Ë Õ®— °√«√√¥‘ √— ‡´’ ¬ ¢¬“¬Õ”π“®·≈–Õ‘ ∑∏‘ æ≈‡¢â “¡“„𥑠π·¥π·∂∫§Õ‡§´— ®π “¡“√∂¬÷ ¥§√ÕßÕ“√å ‡¡‡π’ ¬µ–«— πÕÕ°®“°Õ‘ À√à “π‰¥â „π §.». Ò¯ÚÛ ™“«Õ“√å ‡¡‡π’ ¬´÷Ë ßÕ¬Ÿà „µâ °“√ª°§√ÕߢÕßµÿ √°’ °Á ‡√‘Ë ¡ ‡§≈◊Ë Õπ‰À«∑“ß°“√‡¡◊ Õ߇æ◊Ë Õ®–·¬°µ— «‡ªì π‡Õ°√“™ ·≈–¢Õ §«“¡ π— ∫ πÿ π™à «¬‡À≈◊ Õ®“°√— ‡´’ ¬ ‡¡◊Ë Õ‡°‘ ¥ ߧ√“¡ √— ‡´’ ¬-µÿ √°’ (Russo-Turkish War) √–À«à “ß §.». Ò¯˜˜- Ò¯˜¯ ™“«Õ“√å ‡¡‡π’ ¬∂◊ Õ‡ªì π‚Õ°“ °à Õ°∫صà Õµÿ √°’ ·≈– π— ∫ πÿ π√— ‡´’ ¬ °“√‡§≈◊Ë Õπ‰À«¥— ß°≈à “«¡’ º≈„Àâ √— ‡´’ ¬ „π¢≥–∑’Ë ‡®√®“µ°≈ß°— ∫µÿ √°’ „π°“√∑” π∏‘ — ≠≠“´“π µ’ ø“‚π ( Treaty of San Stefano )* ‡√’ ¬°√â Õß„Àâ µÿ √°’ ºà Õπª√𧫓¡‡¢â ¡ß«¥„π°“√ª°§√Õß™π™“µ‘ °≈ÿà ¡πâ Õ¬ µà “ßÊ ·≈–„À⠪ؑ √Ÿ ª°“√ª°§√Õß¿“¬„πª√–‡∑» √«¡∑—È ß „Àâ °“√§È ”ª√–°— π¥â “𧫓¡¡—Ë π§ßª≈Õ¥¿— ¬·°à æ«°‡§‘ √å ¥ ·≈–Õ“√å ‡¡‡π’ ¬¥â «¬ À“°µÿ √°’ ‰¡à ªØ‘ ∫— µ‘ µ“¡ √— ‡´’ ¬°Á ®–‡¢â “ ¬÷ ¥§√Õߥ‘ π·¥π à «π∑’Ë ‡ªì π‡µÕ√å °‘ ™Õ“√å ‡¡‡π’ ¬ (Turkish Armenia) À√◊ ÕÕ“√å ‡¡‡π’ ¬µ–«— πÕÕ° Õ¬à “ß‰√°Á µ“¡ „π °“√ ª√–™ÿ ¡„À≠à ·Àà ߇∫Õ√å ≈‘ π ( Congress of Berlin )* §.». Ò¯˜¯ √— ‡´’ ¬´÷Ë ß‰¥â §√Õ∫§√Õߥ‘ π·¥π¢Õßµÿ √°’ „π ‡Õ‡™’ ¬·≈–§“∫ ¡ÿ ∑√∫Õ≈¢à “π ¬Õ¡‚ÕπÕà Õπ∑’Ë ®–‰¡à ‡¢â ¡ß«¥ °— ∫µÿ √°’ „πª√–‡¥Á π°“√ª°§√Õß™π™“µ‘ °≈ÿà ¡πâ Õ¬¿“¬„π ª√–‡∑» °“√ºà Õπª√π¥— ß°≈à “«®÷ ߇ªî ¥‚Õ°“ „Àâ √— ∞∫“≈µÿ √°’ ¥”‡π‘ π°“√ªØ‘ √Ÿ ª∑“ß°“√‡¡◊ ÕßÕ¬à “ß‡™◊Ë Õߙ⠓ ‡¡◊Ë Õ™“« Õ“√å ‡¡‡π’ ¬°à Õ°“√‡§≈◊Ë Õπ‰À«‡æ◊Ë Õ‡Õ°√“™ ·≈–‡√’ ¬°√â Õß„Àâ ¡’ °“√ªØ‘ √Ÿ ª¡“°¢÷È π µÿ √°’ ®÷ ß„™â ‡ß◊Ë Õπ‰¢§«“¡«ÿà 𫓬∑“ß°“√ ‡¡◊ Õß∑’Ë ‡°‘ ¥¢÷È πª√“∫ª√“¡Õ“√å ‡¡‡π’ ¬Õ¬à “ß√ÿ π·√ß‚¥¬‡©æ“– √–À«à “ß §.». Ò¯˘Ù-Ò¯˘ˆ πÕ°®“°π’È √— ‡´’ ¬´÷Ë ßª°§√Õß ¥‘ π·¥πÕ“√å ‡¡‡π’ ¬µ–«— πÕÕ°°Á ‡√‘Ë ¡„™â π‚¬∫“¬°“√‡ª≈’Ë ¬π∑ÿ ° Õ¬à “ß„Àâ ‡ªì π·∫∫√— ‡´’ ¬ (Russification) „π §.». Ò˘Û ´“√å π‘ ‚§≈— ∑’Ë Ú ( Nicholas II )* ∑√ß —Ë ß¬÷ ¥∑√— æ¬å ‘ π¢Õß »“ π®— °√Õ“√å ‡¡‡π’ ¬‡ªì π¢Õß√— ∞ ·≈–∑√ß„Àâ ¬ÿ ∫‡≈‘ °‚√߇√’ ¬π Àâ Õß ¡ÿ ¥ ·≈– ◊Ë Õ ‘Ë ßæ‘ ¡æå µà “ß Ê ¢Õß™“«Õ“√å ‡¡‡π’ ¬∑—È ßÀ¡¥ ¥â «¬ π‚¬∫“¬¥— ß°≈à “«‰¥â 𔉪 Ÿà °“√‡§≈◊Ë Õπ‰À«µà յ⠓π√— ‡´’ ¬„π°≈ÿà ¡ªí ≠≠“™πÕ“√å ‡¡‡π’ ¬Õ¬à “ß≈— ∫ Ê „π‡«≈“µà Õ¡“ „π §.». Ò˘˜ ªí ≠≠“™πÕ“√å ‡¡‡π’ ¬æ¬“¬“¡ °à Õ°“√‡§≈◊Ë Õπ‰À«∑“ß°“√‡¡◊ Õ߇æ◊Ë Õ·¬°µ— «®“°µÿ √°’ Õ’ °§√—È ß Àπ÷Ë ß ¡’ °“√®— ¥µ—È ßæ√√§°“√‡¡◊ Õß∑’Ë ¡’ ™◊Ë Õ«à “¥“™π— °´Ÿ µ’ Õÿ ¡ (Dashnaktsutium) ¥”‡π‘ π°“√ª≈ÿ °®‘ µ ”π÷ °§«“¡√— °™“µ‘ „Àâ ‡°‘ ¥¢÷È π„πÀ¡Ÿà ª√–™“™π ·µà °“√‡§≈◊Ë Õπ‰À«∑“ß°“√‡¡◊ Õß ¥— ß°≈à “«¬— ß¡’ Õ‘ ∑∏‘ æ≈∑“ߧ«“¡§‘ ¥„π — ß§¡‰¡à ¡“°π— ° „π §.». Ò˘˘ √— ∞∫“≈µÿ √°’ ‚¥¬°“√π”¢Õß°≈ÿà ¡°“√‡¡◊ Õß∑’Ë ‡√’ ¬°«à “æ«°‡µ‘ √å °Àπÿà ¡ (Young Turks) ¥”‡π‘ π°“√µà Õµâ “π °“√‡§≈◊Ë Õπ‰À«∑“ß°“√‡¡◊ ÕߢÕßÕ“√å ‡¡‡π’ ¬¥â «¬°“√ª√“∫ ª√“¡·≈–‡¢à π¶à “Õ¬à “ß∑“√ÿ ≥ ª√–¡“≥«à “¡’ ™“«Õ“√å ‡¡‡π’ ¬ ‡ ’ ¬™’ «‘ µ°«à “ Û, §π °“√ª√“∫ª√“¡¥— ß°≈à “«¡’ º≈ „Àâ ªí ≠À“«à “¥â «¬ ∂“π¿“æ¢ÕßÕ“√å ‡¡‡π’ ¬ (Armenian Question) °≈“¬‡ªì πª√–‡¥Á π∑“ß°“√‡¡◊ Õß√–À«à “ߪ√–‡∑» „π‡«≈“µà Õ¡“ ‡¡◊Ë Õ ß§√“¡‚≈°§√—È ß∑’Ë Ò ( FirstWorldWar )* ‡°‘ ¥¢÷È π„π‡¥◊ Õπ ‘ ßÀ“§¡ §.». Ò˘ÒÙ µÿ √°’ ´÷Ë ßÀ«“¥√–·«ß«à “ ™“«Õ“√å ‡¡‡π’ ¬„πª√–‡∑»®–°à Õ°“√‡§≈◊Ë Õπ‰À« π— ∫ πÿ π √— ‡´’ ¬∑’Ë ∫ÿ °‚®¡µ’ µÿ √°’ ∑“ßæ√¡·¥π¥â “πµ–«— πÕÕ°®÷ ß„™â π‚¬∫“¬‡π√‡∑»·≈–°«“¥≈â “ß™“«Õ“√å ‡¡‡π’ ¬ π‚¬∫“¬ ¥— ß°≈à “«´÷Ë ß‡√‘Ë ¡¢÷È π„πµâ π §.». Ò˘Òı-Ò˘Ò˜ ¡’ ®ÿ ¥ ¡ÿà ßÀ¡“¬®–°”®— ¥™“«Õ“√å ‡¡‡π’ ¬„Àâ ‘È π‡ºà “æ— π∏ÿå √— ∞∫“≈ °”®— ¥°≈ÿà ¡ªí ≠≠“™π°à Õπ ®“°π—È π°Á ‡π√‡∑»æ≈‡¡◊ Õß Õ“√å ‡¡‡π’ ¬®”π«π ‡°◊ Õ∫ Ú ≈â “π§π‰ª¬— ß§à “¬°— °°— π∑“ß µÕπ‡Àπ◊ Õ¢Õß´’ ‡√’ ¬·≈–‡¡‚ ‚ª‡µ‡¡’ ¬ „π¢≥–‡¥’ ¬«°— π°Á à ß °Õß∑— 浓¡‰ª — ßÀ“√ºŸâ Õæ¬æ√–À«à “ß°“√‡¥‘ π∑“ß ª√–¡“≥«à “¡’ ™“«Õ“√å ‡¡‡π’ ¬®”π«π°«à “ Ò.ı≈â “π§π‡ ’ ¬™’ «‘ µ ·≈–¡’ ®”π«π‡æ’ ¬ß· π°«à “§π‡∑à “π—È π∑’Ë “¡“√∂Àπ’ √Õ¥‰ª √— ‡´’ ¬ Õ’ ¬‘ ªµå ‡≈∫“πÕπ Ω√—Ë ß‡» ·≈– À√— ∞Õ‡¡√‘ °“‰¥â ¥‘ π·¥π à «π∑’Ë ‡ªì πÕ“√å ‡¡‡π’ ¬µ–«— πµ°®÷ ß¡’ ™“«Õ“√å ‡¡‡π’ ¬ À≈߇À≈◊ ÕÕ¬Ÿà ‰¡à ¡“°π— ° π‚¬∫“¬°«“¥≈⠓ߥ— ß°≈à “«¢Õßµÿ √°’ ®÷ ßπ— ∫«à “‡ªì π°“√°«“¥≈⠓߇ºà “æ— π∏ÿå §√—È ß·√°„πª√–«— µ‘ »“ µ√å §√‘ µå »µ«√√…∑’Ë Ú „π §.». Ò˘Òˆ √— ‡´’ ¬ “¡“√∂¬÷ ¥§√ÕßÕ“√å ‡¡‡π’ ¬ µ–«— πµ°¢Õßµÿ √°’ ‰¥â ·µà §«“¡º— πº«π¢Õß ∂“π°“√≥å ߧ√“¡·≈– °“√ªØ‘ «— µ‘ ‡¥◊ Õπµÿ ≈“§¡( October Revolu- tion )* §.». Ò˘Ò˜ „π√— ‡´’ ¬ ∑”„Àâ √— ‡´’ ¬‚¥¬°“√π”¢Õß æ√√§∫Õ≈‡™«‘ § ( Bolsheviks )* µâ Õ߬ա≈ßπ“¡„π π∏‘ — ≠≠“‡∫√ µå -≈‘ µÕø §å ( Treaty of Brest- Litovsk )* °— ∫ ¡À“Õ”π“®°≈“ß ( Central Powers )* ‡¡◊Ë Õ«— π∑’Ë Û ¡’ π“§¡ §.». Ò˘Ò¯ µ“¡ π∏‘ — ≠≠“©∫— ∫π’È Armenia, Republic of Armenia, Republic of