สำนักราชบัณฑิตยสภา

8 Afghan Wars Afghan Wars ߧ√“¡Õ— ø°— π‡ªì π ߧ√“¡√–À«à “ßÕ— ß°ƒ…°— ∫ Õ— ø°— π´÷Ë ß‡°‘ ¥¢÷È π Û §√—È ß √–À«à “ß §.». Ò¯Û˘-Ò¯ÙÚ, §.». Ò¯˜¯-Ò¯¯Ò ·≈–„π §.». Ò˘Ò˘ ¿“¬À≈— ß°“√°∫ا√—È ß„À≠à „πÕ‘ π‡¥’ ¬‡¡◊Ë Õ §.». Ò¯ı˜ √— ∞∫“≈Õ— ß°ƒ…‰¥â ‡¢â “ª°§√ÕßÕ‘ π‡¥’ ¬‚¥¬µ√ß·∑π °“√√à «¡¡◊ Õ°— ∫∫√‘ …— ∑Õ‘ π‡¥’ ¬µ–«— πÕÕ° (East I ndia Company) æ√â Õ¡°— ∫¬ÿ ∫√“™«ß»å ¡ÿ §— ≈ (Mughal) Õ’ °¥â «¬ ‚¥¬¡’ ¢â “À≈«ß„À≠à (Governor General) Õ— ß°ƒ…ª√–®”Õ‘ π‡¥’ ¬ ‡ªì πºŸâ √— ∫º‘ ¥™Õ∫‚¥¬µ√ß·≈–¢÷È πµ√ßµà Õ√— ∞∫“≈Õ— ß°ƒ…∑’Ë °√ÿ ß ≈Õπ¥Õπ µà Õ¡“ „π §.». Ò¯˜˜ ‡∫π®“¡‘ 𠥑 ‡√≈’ ( Benjamin Disraeli )* 𓬰√— ∞¡πµ√’ Õ— ß°ƒ…‰¥â ª√–°“» «à “ ¡‡¥Á ®æ√–√“™‘ π’ π“∂«‘ °µÕ‡√’ ¬‡ªì πæ√–®— °√æ√√¥‘ π’ ·Àà ßÕ‘ π‡¥’ ¬ (Empress of I ndia) ºŸâ ”‡√Á ®√“™°“√Õ— ß°ƒ… ª√–®”Õ‘ π‡¥’ ¬°Á ‰¥â ‡ª≈’Ë ¬π™◊Ë Õ‡ªì πÕÿ ª√“™·Àà ßÕ‘ π‡¥’ ¬ (Viceroy of I ndia) ¢â “À≈«ß„À≠à Õ— ß°ƒ…ª√–®”Õ‘ π‡¥’ ¬À√◊ ÕÕÿ ª√“™ ·Àà ßÕ‘ π‡¥’ ¬¥”‡π‘ ππ‚¬∫“¬√— °…“§«“¡¡—Ë π§ß¢ÕßÕ‘ π‡¥’ ¬ µ‘ ¥µ“¡°“√‡§≈◊Ë Õπ‰À«¢Õߪ√–‡∑»∑’Ë ¡’ Õ“≥“‡¢µµ‘ ¥µà Õ°— ∫ Õ‘ π‡¥’ ¬¡‘ „Àâ °à Õ°“√„¥Ê ∑’Ë ‡ªì π¿— ¬·°à Õ‘ π‡¥’ ¬ ¥â «¬‡Àµÿ π’È Õ— ß°ƒ…®÷ ßµâ Õ߇º™‘ ≠°— ∫°“√ ߧ√“¡Õ— ø°— π∂÷ ß Û §√—È ß §◊ Õ Ò. ߧ√“¡Õ— ø°— π§√—È ß∑’Ë Ò §.». Ò¯Û˘- Ò¯ÙÚ ‡°‘ ¥¢÷È π‡π◊Ë Õß®“°Õ— ß°ƒ…À«“¥‡°√ß«à “ √— ‡´’ ¬·≈– ‡ªÕ√å ‡´’ ¬ (ªí ®®ÿ ∫— π§◊ ÕÕ‘ À√à “π) ®– √â “ßÕ‘ ∑∏‘ æ≈¢Õßµπ„π ™“¬·¥πµ‘ ¥°— ∫Õ“≥“‡¢µ¢ÕßÕ‘ π‡¥’ ¬∑“ß∑‘ »µ–«— πµ°·≈– µ–«— πµ°‡©’ ¬ß‡Àπ◊ Õ‡™à πÕ— ø°“π‘ ∂“π ‡æ◊Ë Õ√— °…“Õ‘ ∑∏‘ æ≈ ¢Õßµπ‰«â Õ— ß°ƒ…‰¥â ®— ¥°“√‡ª≈’Ë ¬π‡®â “ºŸâ §√ÕßÕ— ø°“π‘ ∂“π ‚¥¬ ∂“ªπ“‡®â “™“¬™Ÿ ≈“-Õ— ≈¡ÿ ≈°å (Shah Shula-al Mulk) ‡¢â “¥”√ßµ”·Àπà ߇®â “ºŸâ §√Õß·≈–‰¥â ª°§√Õß°√ÿ ߧ“∫Ÿ ≈(Kabul) ·≈–·§«â π°— π¥“Œ“√å (Kandahar) ·∑π‡®â “ºŸâ §√ÕßÕß§å ‡°à “ ·Àà ß√“™«ß»å ∫“√— °‡´¬å (Barakzay) ‡®â “™“¬™Ÿ ≈“-Õ— ≈¡ÿ ≈°å ‡ªì π ‡®â “ºŸâ §√Õß∑’Ë π‘ ¬¡Õ— ß°ƒ… ‰¥â √— ∫§”ª√÷ °…“®“°‡´Õ√å «‘ ≈‡≈’ ¬¡ ‡Œ¬å ¡— °πÕ‡∑π (Sir William Hay Macnaghten) ·≈– ¡’ °Õß∑À“√Õ— ß°ƒ… π— ∫ πÿ πÕ¬à “ßæ√— °æ√â Õ¡ ·µà √— ∞∫“≈¢Õß ‡®â “ºŸâ §√ÕßÕߧå π’È ‰¡à ‡ªì π∑’Ë ‡≈◊Ë Õ¡„ ¢Õß™“«Õ— ø°— π µ√ß°— π ¢â “¡°≈— ∫µ—È ßµπ‡ªì πª√ªí °…å µà Õæ√–Õß§å ®π°à Õ°“√°∫Ø¢÷È π À≈“¬§√—È ßÀ≈“¬§√“« °“√°∫ا√—È ß„À≠à ‰¥â Õÿ ∫— µ‘ ¢÷È π‡¡◊Ë Õ‡¥◊ Õπ 惻®‘ °“¬π §.». Ò¯ÙÒ °Õß∑À“√Õ— ß°ƒ…∑’Ë °√ÿ ߧ“∫Ÿ ≈ 欓¬“¡ª√“∫°“√°∫Ø ·µà æà “¬·æâ µâ Õß≈à “∂Õ¬ æ«°°∫Ø ®÷ ß©«¬‚Õ°“ π’È ∑”≈“¬°Õß∑À“√Õ— ß°ƒ…„π√–À«à “ß∑’Ë ‡¥‘ π ∑“߉ª¬— ß®≈“≈“∫“¥ (Jalalabad) Õ— ß°ƒ…‰¥â à ß°Õß∑— æ °≈— ∫‰ªµ’ °√ÿ ߧ“∫Ÿ ≈§◊ π¡“ ·µà ‰¡à “¡“√∂√— °…“‡¡◊ ÕßÀ≈«ß ·Àà ßπ—È π‰«â ‰¥â ·≈–„π∑’Ë ÿ ¥µâ Õß∂Õπ∑À“√ÕÕ°®“°°√ÿ ߧ“∫Ÿ ≈ ¥— ßπ—È π°“√·∑√°·´ß¢ÕßÕ— ß°ƒ…„πÕ— ø°“π‘ ∂“π®÷ ߉√â º≈ Ú. ߧ√“¡Õ— ø°— π§√—È ß∑’Ë Ú µà Õ¡“Õ— ß°ƒ…¬— ß §ßÀ«“¥‡°√ß«à “ √— ‡´’ ¬®–·ºà Õ‘ ∑∏‘ æ≈¢Õßµπ‡¢â “‰ª„π Õ— ø°“π‘ ∂“π Õ— ß°ƒ…®÷ ß à ß°Õß∑À“√¢Õßµπ‡¢â “‰ª„π ª√–‡∑»π—È π ߧ√“¡Õ— ø°— π§√—È ß∑’Ë Ú ®÷ ߇°‘ ¥¢÷È π„π §.». Ò¯˜¯ ·≈–¬◊ ¥‡¬◊È ÕÕÕ°‰ª®π∂÷ ß §.». Ò¯¯Ò “‡Àµÿ ¢Õß °“√ ߧ√“¡§√—È ßπ—È π ◊ ∫‡π◊Ë Õß¡“®“°‡®â “™“¬™’ √å Õ“≈’ (Shir Ali) ‡®â “ºŸâ §√ÕßÕ— ø°“π‘ ∂“π‚πâ ¡‡Õ’ ¬ß‰ªΩí °„ΩÉ °— ∫√— ‡´’ ¬ ´÷Ë ß ‡ªì π°“√¢— ¥°— ∫π‚¬∫“¬¢ÕßÕ— ß°ƒ…∑’Ë §“¥À«— ß«à “ ‡®â “ºŸâ §√Õß ®–√— °…“§«“¡‡ªì π°≈“ß©— π¡‘ µ√°— ∫µπ ·µà Õ— ß°ƒ…µâ Õß ª√– ∫§«“¡º‘ ¥À«— ß ¥— ߪ√“°Ø«à “ √— ∞∫“≈¢Õ߇®â “ºŸâ §√Õß √— ∫√Õߧ≥–ºŸâ ·∑π√— ‡´’ ¬∑’Ë ‰ª‡¬◊ Õπ°√ÿ ߧ“∫Ÿ ≈‡ªì π∑“ß°“√ ·µà ‰¡à ¬Õ¡„Àâ §≥–ºŸâ ·∑πÕ— ß°ƒ…‡¢â “‰ª„πª√–‡∑»¢Õßæ√–Õߧå ΩÉ “¬≈Õ√å ¥≈‘ µµ— π (Lord Lytton) Õÿ ª√“™·Àà ßÕ‘ π‡¥’ ¬ ‰¥â √— ∫§” —Ë ß®“°√— ∞∫“≈ æ√√§Õπÿ √— °…π‘ ¬¡ ( Conservative Party )* „Àâ §≥–ºŸâ ·∑πÕ— ß°ƒ…‡¥‘ π∑“߉ª∂÷ ß°√ÿ ߧ“∫Ÿ ≈„Àâ ‰¥â §√—È π‡®â “™“¬™’ √å Õ“≈’ ‰¡à ¬Õ¡∑”§«“¡µ°≈ß°— ∫Õ— ß°ƒ…‡°’Ë ¬« °— ∫π‚¬∫“¬¢ÕßÕ— ß°ƒ… °Õß∑À“√Õ— ß°ƒ…®÷ ߇§≈◊Ë Õπ‡¢â “¬÷ ¥ §√Õß°√ÿ ߧ“∫Ÿ ≈ ¢— ∫‰≈à ‡®â “™“¬™’ √å Õ“≈’ ·≈–¬°‡®â “™“¬¬“§ÿ ∫ (Yaqub) æ√–‚Õ√ ¢Õßæ√–Õß§å ¢÷È π‡ªì π‡®â “ºŸâ §√Õß·∑π ‡®â “ºŸâ §√ÕßÕß§å „À¡à ∑√ߺà Õπª√πµ“¡π‚¬∫“¬¢ÕßÕ— ß°ƒ… ·≈–„π §.». Ò¯˜˘ æ√–Õߧå ∑√ß≈ßæ√–π“¡„π π∏‘ — ≠≠“°— π¥“¡— ° (Treaty of Gandamak) ´÷Ë ß¡Õ∫„Àâ Õ— ß°ƒ… §«∫§ÿ ¡¥â “𧫓¡ — ¡æ— π∏å °— ∫µà “ߪ√–‡∑»¢ÕßÕ— ø°“π‘ ∂“π ·≈–·µà ßµ—È ß¢â “À≈«ßÕ— ß°ƒ… (British Resident) ¡“ª√–®” °√ÿ ߧ“∫Ÿ ≈ ·≈–Õ— ß°ƒ…‰¥â ·µà ßµ—È ß‡´Õ√å À≈ÿ ¬ å §“«“≠“√’ (Sir Louis Cavagnari) ‡ªì π¢â “À≈«ßÕ— ß°ƒ…ª√–®”Õ— ø°“π‘ ∂“π π∏‘ — ≠≠“°— π¥“¡— °‰¡à ‰¥â √— ∫§«“¡ π— ∫ πÿ π®“° ™“«Õ— ø°— π´÷Ë ß‰¥â · ¥ßªØ‘ °‘ √‘ ¬“µà յ⠓πÕ— ß°ƒ… ‡´Õ√å §“«“≠“√’ ∂Ÿ °¶“µ°√√¡·≈–√“…Æ√‰¥â ≈ÿ °Œ◊ Õ°à Õ°“√«ÿà 𫓬