สำนักราชบัณฑิตยสภา

The Journal of the Royal Institute of Thailand Vol. 27 No. 2 Apr.-Jun. 2002 §«“¡‡™◊Ë Õ‡√◊Ë Õ߉ ¬»“ µ√å : ¡ÿ ¡¡ÕߢÕßπ— °«‘ ™“°“√ Û˜ˆ Ù. §µ‘ §«“¡‡™◊Ë Õ‡√◊Ë Õߢ«— ≠. °“√«‘ ‡§√“–Àå §«“¡‡™◊Ë Õ‡√◊Ë Õß ‰ ¬»“ µ√å µà Õ‰ªπ’È ¢Õ‡ πÕ·π«°“√«‘ ‡§√“–Àå §«“¡‡™◊Ë Õ‡√◊Ë Õ߉ ¬»“ µ√å µ“¡¡ÿ ¡ ¡ÕߢÕßπ— °«‘ ™“°“√¥â “πµà “ßÊ «‘ ‡§√“–Àå §«“¡‡™◊Ë Õ‡√◊Ë Õ߉ ¬- »“ µ√å µ“¡¡ÿ ¡¡ÕߢÕßπ— ° «‘ ™“°“√¥â “πµà “ßÊ ¡ÿ ¡¡ÕߢÕßπ— °¡“πÿ …¬«‘ ∑¬“ Ò. °”‡π‘ ¥¢Õ߉ ¬»“ µ√å π— °¡“πÿ …¬«‘ ∑¬“À≈“¬§π»÷ °…“ §â π§«â “‡√◊Ë Õß¡Ÿ ≈°”‡π‘ ¥¢Õ߉ ¬»“ µ√å ‚¥¬»÷ °…“¬â ÕπÀ≈— ߉ª∂÷ ß«— ≤π∏√√¡ ¢Õß¡πÿ …¬å ¥—È ß‡¥‘ ¡ (primitive man) À≈“¬‡ºà “æ— π∏å ÿ √ÿ ª‰¥â «à “ §π‡ºà “‚∫√“≥„π∑«’ ªÕ‡¡√‘ °“, §πªÉ “„πª√–‡∑»‚¡√Á Õ°‚°, æ«°ªî °¡’ „π·Õø√‘ °“°≈“ß, æ«°‡ºà “ªí πµŸ „π ·Õø√‘ °“„µâ , §πæ◊È π‡¡◊ Õߥ—È ß‡¥‘ ¡„π ÕÕ ‡µ√‡≈’ ¬, ™“«¡“≈“‡π‡´’ ¬∫π‡°“– øî ®‘ ·≈–∑“ßµÕπ‡Àπ◊ Õ¢ÕßÕÕ ‡µ√‡≈’ ¬ ¡Õ߇ÀÁ π«à “∏√√¡™“µ‘ ¡’ Õ”π“®≈÷ °≈— ∫ Õ¬à “ßÀπ÷Ë ßÕ“®∫— π¥“≈„Àâ ‘Ë ßÀπ÷Ë ß°≈“¬ ‡ªì πÕ’ ° ‘Ë ßÀπ÷Ë ß‰¥â . Õ”π“®π’È ‘ ß ∂‘ µ Õ¬àŸ „π ‘Ë ß∏√√¡™“µ‘ ∑’Ë ¡’ ≈— °…≥–æ‘ ‡»… ‡™à π µâ π‰¡â „À≠à ªÉ “¥ß¥‘ ∫ ¿Ÿ ‡¢“„À≠à Ê ·¡à πÈ ” ¡À“ ¡ÿ ∑√·≈–·¡â „π§π∫“ߧπ ∑’ Ë ®— ¥‡ªì πºâ Ÿ «‘ ‡»…. Õ”π“®π’ È ‡√’ ¬°µ“¡ ¿“…“¢Õß™“«¡“≈“‡π‡´’ ¬«à “ ¡“π“ (Mana) ´÷Ë ßµ√ß°— ∫¿“…“¢Õß™“«æ◊È π ‡¡◊ Õß„πÕ‡¡√‘ °“‡Àπ◊ Õ«à “ ¡π‘ µ— « (Manitou). §” ¡“π“ §≈â “¬°— ∫§” ¡‚π (∑’Ë ·ª≈«à “„®) ¢Õßæ«°Õ“√¬— π Õ‘ π‡¥’ ¬ ·µà ¡’ ≈— °…≥–§≈â “¬°— ∫ ‡®µ¿Ÿ µ ¡“°°«à “ ‡æ√“–‡§≈◊Ë ÕπÕÕ°®“°∑’Ë ∑’Ë ‘ ß Õ¬àŸ ‰¥â ‡™à π „πæ«°À¡Õº’ °Á ¡’ Õ”π“®π’È ‡æ√“–¡’ Õ”π“®π’È À¡Õº’ ®÷ ß “¡“√∂ ª≈ÿ °‡ °‡√’ ¬°Õ”π“®π’È ®“°∏√√¡™“µ‘ „Àâ ¡“ ‘ ßÕ¬àŸ „π«— µ∂ÿ „¥Ê ∑’Ë µâ Õß°“√„Àâ ¢≈— ß·≈–»— °¥‘Ï ‘ ∑∏‘Ï °Á ‰¥â ·µà ‡π◊Ë Õß®“° ¡— π‡§≈◊Ë Õπ∑’Ë ‰¥â ∂â “ªØ‘ ∫— µ‘ ‰¡à ∂Ÿ °µâ Õß Õ”π“®π’È Õ“®‡§≈◊Ë Õπ®“°‰ª‰¥â «— µ∂ÿ »— °¥‘ Ï ‘ ∑∏‘ Ï π— È π°Á ‡ ◊ Ë Õ¡≈ß∑— π∑’ ·¡â „πµ— « §πºâŸ «‘ ‡»…°Á ¡’ — °«— πÀπ÷Ë ß∑’Ë Õ”π“®π’È ‡§≈◊ Ë Õπ®“°‰ª ∂â “ºâ Ÿ «‘ ‡»…ªØ‘ ∫— µ‘ µ— «‰¡à ∂Ÿ °À≈— °‡°≥±å À√◊ Õª√–惵‘ ‡ ◊ Ë Õ¡‡ ’ ¬. °“√¡Õ߇ÀÁ πÕ”π“®∑’ Ë ™◊ Ë Õ«à “ ¡“π“ π’È ∑”„Àâ ‡°‘ ¥ ≈— ∑∏‘ ‰ ¬»“ µ√å ¢÷È π ‡™à 𠧫“¡‡™◊Ë Õ‡√◊Ë Õß∑√߇®â “ ‡¢â “º’ ‡√◊Ë Õߺ’ “߇∑«¥“ ‡√◊Ë Õ߇§√◊Ë Õß√“ߢÕߢ≈— ß. »“ µ√“®“√¬å Õ’ .∫’ . ‰∑‡≈Õ√å (E.B. Tylor) ˜ ‰¥â »÷ °…“·À≈à ß«— ≤π∏√√¡ ®“°§π‡ºà “‚∫√“≥À≈“¬‡ºà “ æ∫«à “ „π¢—È πÀπ÷Ë ß¢Õß«— ≤π∏√√¡ (À¡“¬∂÷ ß ‡¡◊Ë Õ¡πÿ …¬å ‡®√‘ ≠¢÷È π) ¡πÿ …¬å ¡Õß ª√“°Ø°“√≥å µà “ßÊ ¢Õß∏√√¡™“µ‘ ‡™à π µâ π‰¡â ≈”∏“√ ¿Ÿ ‡¢“ ‡¡¶ °â ÕπÀ‘ π ¥«ß¥“«µà “ßÊ ‡ÀÁ π«à “¡’ «‘ ≠≠“≥‡™à 𠇥’ ¬«°— ∫«‘ ≠≠“≥„π¡πÿ …¬å ·µà ≈–§π ‡¢“®÷ ß∂◊ Õ«à “ ‘Ë ß∑—È ßÀ≈“¬¡’ ™’ «‘ µ‡™à 𠇥’ ¬«°— ∫µ— «‡¢“ ·≈–¡Õßµà Õ‰ª«à “ ‘Ë ß ·≈– — µ«å ∑—È ßÀ≈“¬∑’Ë “¡“√∂‡§≈◊Ë Õπ‰À« À√◊ Õ‡§≈◊Ë Õπ∑’Ë ‰¥â °Á ‡π◊Ë Õß¡“®“°«‘ ≠≠“≥ ∑’Ë Õ¬àŸ ¿“¬„ππ—È π‡Õß. »“ µ√“®“√¬å ‰∑‡≈Õ√å √ÿ ª«à “ °“√¡Õ߇ÀÁ π«à “ ‘Ë ß∑—È ß À≈“¬¡’ «‘ ≠≠“≥π’È ∑”„Àâ ‡°‘ ¥§µ‘ §«“¡ ‡™◊Ë ÕÕ¬à “ßÀπ÷Ë ß ‡√’ ¬°«à “ «‘ ≠≠“≥π‘ ¬¡ (animism) ·≈–π— ∫‡ªì π°â “«·√°¢Õß °“√æ— ≤𓉪 àŸ °“√π— ∫∂◊ Õ»“ π“. «‘ ≠≠“≥π‘ ¬¡π’È æ— ≤𓉪 àŸ §µ‘ §«“¡ ‡™◊ Ë ÕÕ’ °À≈“¬Õ¬à “ß ‡™à 𠇙◊ Ë Õ‡√◊ Ë Õß°“√ ‡«’ ¬π«à “¬µ“¬‡°‘ ¥ ∑”„Àâ ‡°‘ ¥ª√–‡æ≥’ ∫Ÿ ™“∫√√æ∫ÿ √ÿ …·≈–§µ‘ §«“¡‡™◊Ë Õ‡√◊Ë Õß π√°- «√√§å ¢÷ È π ¯ . ¢â Õ √ÿ ª‡√◊Ë Õß°”‡π‘ ¥¢Õ߉ ¬»“ µ√å (Ò) π— °¡“πÿ …¬«‘ ∑¬“æ«°Àπ÷ Ë ß¡’ ¥√.‡Õø.∫’ . ‡®«Õπ å ˘ ‡ªì πµâ π ‡ÀÁ π«à “ ‰ ¬»“ µ√å ‡°‘ ¥À≈— ß»“ π“ . »“ π“∑’Ë «à “π’È À¡“¬∂÷ ß»“ π“¥—È ß‡¥‘ ¡ (primitive religion) ´÷ Ë ß¬— ßÕ¬à Ÿ „π√Ÿ ª·∫∫À¬“∫Ê ·µà §ß‡ªì π√Ÿ ª·∫∫∑’Ë ∫√‘ ÿ ∑∏‘Ï ‡ªì π »“ π“∏√√¡™“µ‘ (natural religion) ¬— ߉¡à ∂Ÿ °ª√ÿ ß·µà ߥ⠫¬πÈ ”¡◊ Õ¢Õß¡πÿ …¬å (man-made religion). µÕπ∑’Ë ‰ ¬- »“ µ√å ‡°‘ ¥¢÷È ππ—È π‡ªì π™à «ß∑’Ë »“ π“ ‡ ◊Ë Õ¡∂Õ¬®“°»“ π“∏√√¡™“µ‘ ∑”πÕß ‡¥’ ¬«°— ∫»“ π“æÀÿ ‡∑«π‘ ¬¡ (poly- theism) ∑’Ë ‡°‘ ¥¢÷È π„π™à «ß∑’Ë »“ π“‡Õ°- ‡∑«π‘ ¬¡ (monotheism) ‡ ◊Ë Õ¡∂Õ¬≈ß. Õ¬à “ß‰√°Á µ“¡ π— °¡“πÿ …¬«‘ ∑¬“æ«° π’È ‡πâ π«à “‰ ¬»“ µ√å °— ∫»“ π“¡’ “√– ”§— ≠·µ°µà “ß°— πÕ¬à “ß¡“° ·≈–∂◊ Õ«à “ ‰ ¬»“ µ√å ‡°‘ ¥®“°≈— °…≥–ΩÉ “¬≈∫ ¢Õß»“ π“π— Ë π‡Õß. (Ú) π— °¡“πÿ …¬«‘ ∑¬“Õ’ °æ«° Àπ÷Ë ß ¡’ ‡´Õ√å ‡®¡ å ‡ø√‡´Õ√å Ò ‡ªì πµâ π ‡ÀÁ π°≈— ∫°— π«à “ ‰ ¬»“ µ√å ‡°‘ ¥°à Õπ »“ π“ °≈à “«§◊ Õ »“ π“«‘ «— ≤π“°“√¡“ ®“°‰ ¬»“ µ√å ‡¡◊Ë Õ¡πÿ …¬å ¡’ æ— ≤π“ °“√∑“ß®‘ µ Ÿ ߢ÷È π·≈–‡ÀÁ πª√–®— °…å «à “ ‰ ¬»“ µ√å ‰¡à Õ“®π”§«“¡ ”‡√Á ®∑’ Ë µπ ª√“√∂π“¡“„Àâ ‰¥â ‡æ√“–‰ ¬»“ µ√å ‡°‘ ¥®“°«‘ ∏’ §‘ ¥∑’Ë º‘ ¥®÷ ß· «ßÀ“∑’Ë æ÷Ë ß „À¡à . „π∑’Ë ÿ ¥¡πÿ …¬å °Á æ∫∑’Ë æ÷Ë ß„À¡à (§◊ ÕÕ”π“®‡Àπ◊ Õ∏√√¡™“µ‘ ∑’ Ë ‰¥â √— ∫°“√