สำนักราชบัณฑิตยสภา

«“√ “√ √“™∫— ≥±‘µ¬ ∂“π ªï ∑’Ë Ú˜ ©∫— ∫∑’Ë Û °.§.-°.¬. ÚıÙı æ√–¬“Õπÿ ¡“π√“™∏π ˘˜ √«¡‡ªì πÕ¬à “ß ç — ߇§√“–Àå é (synthe- sis - §”¢Õ߇ ¥Á ®„π°√¡œ) À√◊ Õ®– °≈à “«·¬°‡ªì πÕ¬à “ß ç«‘ ‡§√“–Àå é (analysis - §”¢Õ߇ ¥Á ®„π°√¡œ) ‡∑à “π—È π. π’È ¡’ ©— π„¥«à “∂÷ ߇√◊Ë Õß«— ≤π∏√√¡ ´÷Ë ß‡ªì πº≈‘ µº≈¢Õߧπ„π à «π√«¡ À√◊ Õ®–°≈à “«¢¡«¥„Àâ ·§∫‡¢â “ ‡Õ“·µà ‡√◊Ë Õß¿“…“‚¥¬‡©æ“– °Á ¡’ ©— ππ—È π. §πµâ Õß¡’ æà Õ·¡à ·≈–¡’ ‡°‘ ¥·°à ‡®Á ∫µ“¬ ¿“…“°Á ¡’ §«“¡‡ªì π‰ª‚¥¬ ∑”πÕ߇¥’ ¬«°— π. §π‡¡◊Ë Õ§≈Õ¥®“° ∑â Õß·¡à ‡ªì π∑“√°√â Õß·«â Ê ‰¥â ‰¡à ‡∑à “‰√ ¬— ߉¡à ∂÷ ß ç “¡«— π‡®Á ¥«— πé Õ¬à “ß∑’ Ë ∫∂ °— π«à “ ç„Àâ µ“¬ “¡«— π‡®Á ¥«— πé °Á µ“¬ ‡ ’ ¬·≈â «. ∂â “æâ π ç “¡«— π≈Ÿ °º’ ’Ë «— π≈Ÿ ° §πé °Á ∂◊ Õ‰¥â «à “™’ «‘ µ®–√Õ¥ ·µà °Á ‰¡à ·πà π— °. µà Õ‡¡◊Ë Õæâ π‡®Á ¥«— π·≈â « ‡ÀÁ π∂â “«à “ ®–√Õ¥ °Á ¡’ æ‘ ∏’ ∑”¢«— ≠ ∑”°— π·µà ¬à ÕÊ æÕ‡ªì π°‘ √‘ ¬“‡∑à “π—È π À√◊ Õ‰¡à ∑”‡ ’ ¬∑’ ‡¥’ ¬«°Á ¡’ ‡ªì π à «π¡“° π’ Ë ‡ªì π‡æ√“–¬— ß ‰¡à ·πà „®«à “∑“√°®–√Õ¥À√◊ Õ®–µ“¬. µà Õ‡¡◊Ë Õ¡’ Õ“¬ÿ ‰¥â §√∫‡¥◊ Õπ°≈â “·¢Á ߢ÷È π ∫â “ß·≈â « ®÷ ß®– ç√— ∫¡‘Ë ß™‘ ߢ«— ≠é °— π‡ªì π ∑“ß°“√ ‡√’ ¬°«à “∑”¢«— ≠‡¥◊ Õπ ‡æ◊Ë Õ √— ∫‡¥Á °π—È π¢÷È π∑–‡∫’ ¬π °ÿ ≈«ß»å . ·¡â °√–π—È π°Á „™à «à “‡¥Á °π—È π®–‚µ«— π‚µ§◊ π ‡À¡◊ Õπ°— π∑ÿ °§π°Á À“‰¡à ¬— ߉¡à ∑— π‚µ ‡ªì πÀπà ÿ ¡ “« µ“¬‰ª‡ ’ ¬°à Õπ°Á ¡’ ‰¡à ®”‡ªì πµâ Õß°≈à “«¬“«°«à “π’È ‡æ√“–√⟠°— π∑ÿ °§π ‡ªì π‡√◊Ë Õ߇∫◊Ë ÕÀŸ . ∂â “µâ Õß°“√ øí ߇ªì πÕπÿ µ‘ „Àâ ≈–‡Õ’ ¬¥≈ÕÕ øí ß ‡∑»πå ¥’ °«à “ π’È ©— π„¥ §”‡°‘ ¥„À¡à ‡ ¡◊Ë Õ ‰ √ ®÷ ß ® – √— ∫ ‡ Õ “ ¢÷È π∑ – ‡ ∫’ ¬π æ®π“πÿ °√¡°Á ©— ππ— È π. §”‡°‘ ¥„À¡à ‰¡à ‰¥â °’Ë «— π°Á ¡— °µ“¬‰ª ‚¥¬¡“°‡ªì 𧔮”æ«° ç –·≈ßé ´÷Ë ß ‡ªì 𧔙‘ ¡≈“ß„π¿“…“. §”®”æ«°π’È ‡°‘ ¥‡√Á «µ“¬‡√Á « ·≈â «°Á ‡°‘ ¥¡“°·≈– ∫à Õ¬‡ ’ ¬¥â «¬ ‰¡à ¡’ „§√∫— ߧ— ∫„Àâ §ÿ ¡ °”‡π‘ ¥. π’Ë °Á ‡À¡◊ Õπ°— ∫‡√◊Ë ÕߢÕߧπ ‡∑à “°— ∫‡¥Á °‡°‘ ¥¡“ ¡’ ‚√§ª√–®”‡ªì π °√√¡æ— π∏å ÿ ç “¡«— π¥’ ’Ë «— π‰¢â é ‡ªì π‡¥Á ° ‰¡à ¡ª√–°Õ∫ °Á µâ Õßµ“¬‡√Á «, À√◊ Õ‡¥Á ° ‡°‘ ¥¡“°Á ·¢Á ß·√ߥ’ ·µà æà Õ·¡à ‰¡à ¡’ §«“¡√⟠‡√◊Ë ÕßÕπ“¡— ¬ ‡¥Á °°Á Õ“®µ“¬‰¥â ·µà ‡¬“«å «— ¬. §”¢Õ߇¢“¥’ Ê ‡Õ“‰ª„™â ªÑ Ÿ ¬’ Ë ªÑ Ÿ ¬”Õ¬à “ß ¡∫ÿ ° ¡∫— π °Á Õ¬à Ÿ ‰¡à ‰¥â „π∑”πÕ߇¥’ ¬«°— π, ·µà ∑—È ßπ’È ¡’ ¬°‡«â π ≈“ߧ” ç√Õ¥ª“°‡À¬’Ë ¬«ª“°°“é ¡“‰¥â ®πµâ Õß√— ∫‡Õ“¢÷È π∑–‡∫’ ¬π¿“…“°Á ¡’ ‡™à 𧔠∑÷Ë ß ‡ªîò 𠇪ì πµâ π „π¢—È π·√°°Á ¬Õ¡„Àâ ‡ªì π¿“…“ª“°‰ª°à Õπ ·µà °Á Õ“®‡≈◊Ë Õπ¢—È π‡ªì π¿“…“¡“µ√∞“πµà Õ ‰ª°Á ‰¥â . ∑—È ßπ’È °Á ‡æ√“– ‘Ë ß∑—È ßÀ≈“¬´÷Ë ß¡’ ™’ «‘ µ ®–‚¥¬µ√ßÀ√◊ Õ‚¥¬ª√‘ ¬“¬°Á µ“¡∑’ ∂â “®–¡’ ™’ «‘ µ¬◊ π¬ß§ßÕ¬àŸ ‰¥â °Á ¥â «¬¡’ ç‡ ∂’ ¬√¿“æé (stability - §”¢Õß ‡ ¥Á ®„π°√¡œ) §◊ Õ §«“¡‡∑’Ë ¬ßÀ√◊ ÕÕ¬àŸ §ß∑’Ë , ·µà ∂â “ ‘Ë ß‡À≈à “π—È π‰¡à ¡’ çæ≈«— µé (dynamic - §”¢Õ߇ ¥Á ®„π°√¡œ) §◊ Õ §«“¡¡’ °”≈— ßÀ¡ÿ π‡√◊Ë Õ¬À√◊ Õ‡ª≈’Ë ¬π ·ª≈߇√◊Ë Õ¬¥â «¬Õ“°“√‡ªì πª√°µ‘ ¡Ë ” ‡ ¡Õ ‡ ∂’ ¬√¿“æ°Á ¡’ ‰¡à ‰¥â . §«“¡ ‡ªì π‰ª¢Õß‚≈° ¢Õߧπ ¢Õß«— ≤π∏√√¡ ¡’ ¿“…“ ‡ªì πµâ π °Á µ°Õ¬àŸ „π¢à “¬∑’Ë «à “π’È °≈à “«§◊ Õ ç‡∑’Ë ¬ß ·µà «à “‰¡à ‡∑’Ë ¬ßé . ‚≈° ¡’ ‡ ∂’ ¬√¿“æ §◊ Õ ‡∑’Ë ¬ß ®÷ ߇ªì π‚≈°Õ¬àŸ ‰¥â ·µà ∂â “‚≈°¢“¥æ≈«— µ §◊ Õ ‰¡à À¡ÿ π √Õ∫µ— «Õ¬à “ß ¡Ë ”‡ ¡Õ‚≈°°Á À¡¥ ‡ ∂’ ¬√¿“æ §◊ Õ ‰¡à ‡∑’ Ë ¬ß ‰¡à ‡ªì π‚≈° ‰¥â Õ’ °µà Õ‰ª. πÈ ”µ°¡’ πÈ ”‰À≈‡√◊ Ë Õ¬‰¡à ¢“¥ “¬ ¥Ÿ ·µà ‰°≈‡À¡◊ Õπ«à “π‘Ë ßÕ¬àŸ ∑’Ë ®÷ ߇ªì ππÈ ”µ°‡∑’ Ë ¬ßÕ¬à Ÿ ‰¥â µ√“∫‡∑à “∑’ Ë ¬— ß ¡’ πÈ ”‰À≈‡√◊Ë Õ¬‡ªì πæ≈«— µÕ¬àŸ . ‡æ√“– ©–π—È π∂â “‰ª¬÷ ¥∂◊ Õ§”„π¿“…“«à “‡ªì π ¢Õß·πà °Á ‡ªì π·πà ·§à ‡ªì π çÕπ‘ ®®“é §◊ Õ ‡ªì π·πà ·§à ¢≥– ¡— ¬∑’ Ë ¬— ßπ‘ ¬¡„™â °— πÕ¬à Ÿ ‡∑à “π— È π. ‡¡◊Ë Õ§”„π¿“…“¡’ ≈— °…≥–§«“¡ ‡ªì π‰ª ‡À¡◊ Õπ§πºâŸ ‡ªì π‡®â “¢Õß¿“…“ °“√∑’Ë ®–‡Õ“§”¢÷È π∑–‡∫’ ¬π‰¥â °Á ‡¡◊Ë Õ ‡¢â “„®·πà «à “§”π—È πÊ®–Õ¬àŸ µà Õ‰ª‰¥â π“π. ·¡â °√–π—È π§”∑’Ë ‡ÀÁ π«à “·πà ·≈–‡Õ“¢÷È π ∑–‡∫’ ¬π·≈â « æÕ¡’ Õ“¬ÿ ¬◊ 𬓫¡“π“π °Á µâ Õ߇°à “§√Ë ”§√à “‰ªµ“¡°Æ∏√√¡¥“ ¡’ ¿“æßà Õπ·ßà π°–ª≈°°–‡ª≈’ È ¬‡µÁ ¡∑’ ‡æ√“–Õà Õπ·√ß≈ß∑ÿ °∑’ ¡’ æ≈«— µ‰¡à ¡Ë ”‡ ¡Õ, ‡™à 𧔠≈“ß „𧔇™à π ≈“ß §π ≈“ß∑’ ªí ®®ÿ ∫— ππ’È à «π¡“°„™â «à “ ∫“ß Õ— π¡’ §«“¡À¡“¬µ√ߢ⠓¡°— ∫§” Àπ“. §” ≈“ß ®–µâ Õßµ“¬‰ª‡ªì π·πà ·µà °Á ¬— ßµ“¬‰¡à π‘ ∑ ‡æ√“–‰ª‡°“–µ‘ ¥‡¢â “ °— ∫§”«à “ ç≈“߇π◊È Õ™Õ∫≈“߬“é ®–„™â «à “ ∫“ß ‰¡à ‰¥â ‡æ√“– 燢“‰¡à „™â °— πé ¥â «¬‡ªì π 秔·∫∫é (formal world) . ‡§¬¡’ ºâŸ ∂“¡¢â “懮⠓∫à Õ¬Ê «à “ ∑”‰¡¢â “懮⠓®÷ ß„™â ≈“ß ‰¡à „™â «à “ ∫“ß ‡À¡◊ Õπ§πÕ◊Ë π ®–‰¥â ‰¡à ¢«“ß‚≈°´÷Ë ß°” ≈— ߇ªì πÕ¬à Ÿ . §«“¡®√‘ ߢ⠓懮⠓°Á ‰¡à „™à ‡ªì π§π¥◊È Õ∂◊ Õ∑‘ ∞‘ Õ— π‡ªì π ¡∫— µ‘ ‚¥¬ ª√°µ‘ ¢Õߧπ·°à ¡“°°«à “§π¬— ߉¡à ·°à ‡æ√“–¢â “懮⠓„™â ∫“ß °Á ‡§¬¡’ . ∑’Ë „™â ≈“ß °Á ¥â «¬‡ÀÁ π«à “≈“ß ¬— ß¡’ ™’ «‘ µÕ¬àŸ ¬— ß ‰¡à µ“¬ π‘ ∑‡ª√’ ¬∫‡À¡◊ ÕπºâŸ „À≠à °”≈— ᦐ «¬Àπ— ° §Õ¬∑à “®–µ“¬«— 𵓬 æ√àÿ ߇∑à “π—È π ·µà „§√°Á ‰¡à Õ¬“°µ“¬‰ª ‡ ’ ¬‚¥¬‡√Á «. ∑√“∫·≈â ««à “ 燡◊Ë Õ„™â °Á