สำนักราชบัณฑิตยสภา

«“√ “√ √“™∫— ≥±‘µ¬ ∂“π ªï ∑’Ë Ú˜ ©∫— ∫∑’Ë Û °.§.-°.¬. ÚıÙı ∑√ß √√§å π‘ ≈°”·Àß, ¡™— ¬ ∫«√°‘ µµ‘ ¯ˆÛ µ— «√â Õπ (‰¢â ®— ∫ — Ë π) ∑’ Ë æ‘ …Õ“®·≈à π¢÷ È π Ÿà ¡Õß°≈“¬‡ªì π‚√§ªÕ¥∫«¡‰¥â ‰Õ À«— ¥ ‰ÕÀÕ∫ ‚√§∫«¡∑ÿ °™π‘ ¥ ‰¢¢â Õ Õ— °‡ ∫ ¡–‡√Á ß Ωï ‚æ√ßÀπÕß·≈–ª√«¥ ‰ø≈“¡∑ÿà ß ‚√§º‘ «Àπ— ß ‡ªì π·º≈º◊Ë πµ“¡ µ— « °“¡‚√§. ‚√§∑’Ë ‡ªì π°— ππâ Õ¬§◊ Õ ‚√§ª«¥µ“¡¢â Õ ≈¡Õ— ¡æ“µ ≈¡∫â “À¡Ÿ «— ≥‚√§ªÕ¥ ‚√§ª«¥¡«π∑â Õß∑ÿ °™π‘ ¥ ‰µÕ— °‡ ∫ ‰¡à ¡’ ‚√§≈— °ªî ¥≈— °‡ªî ¥·≈– ‚√§∑â Õß¡“π. ‚√§µ‘ ¥µà Õ√â “¬·√ß¡’ À≈“¬™π‘ ¥ ‡™à π ‚√§Ωï ¥“… (‰¢â ∑√æ‘ …) ®–Ωí ߺŸâ µ“¬‚¥¬‰¡à ‡º“‡ªì π‡«≈“ Û ªï À√◊ Õπ“π°«à “π—È π ¥â «¬‡™◊Ë Õ«à “À“°¢ÿ ¥ ¢÷È π¡“‡º“‡√Á «°«à “∑’Ë °”Àπ¥‰¢â ∑√æ‘ … ®–°≈— ∫√–∫“¥¢÷È π¡“Õ’ °. πÕ°®“°π’È ¬— ß¡’ ‚√§ª√–À≈“¥Ê À≈“¬™π‘ ¥∑’ Ë ‡™◊ Ë Õ °— π«à “∂Ÿ °§ÿ ≥‰ ¬. 𓬇¥Õ ≈“≈Ÿ ·∫√å °≈à “««à “ À¡Õ ™“«‰∑¬‰¡à ¡’ §«“¡√Ÿ â ¥â “π»— ≈¬°√√¡‡≈¬ ®”‡ªì πµâ Õßæ÷Ë ßÀ¡Õ™“«¬ÿ ‚√ª„π°“√ ‡®“–°√–¥Ÿ °, ‚¥¬‡©æ“–Õ¬à “ß¬‘Ë ß°“√ ‡®“–°–‚À≈°»’ √…–, °“√ºà “µ— ¥∑’Ë ¬“°Ê, °“√ Ÿ ∫‡Õ“‚≈À‘ µ∑’Ë ‡ªì πæ‘ …ÕÕ°®“° √à “ß°“¬, ‰¡à ¡’ §«“¡√Ÿâ ∑“ß°“¬«‘ ¿“§ »“ µ√å ‰¡à ¡’ °“√ºà “»æ. ∫— π∑÷ °∫“ß µÕπ‰¥â · ¥ß∂÷ ß¡ÿ ¡¡ÕßÕ— π§— ∫·§∫ ·≈–¢“¥§«“¡‡¢â “„® ‡™à π∫— π∑÷ °µÕπ ∑’ Ë °≈à “««à “ À¡Õ‰∑¬‰¡à »÷ °…“ √√æ§ÿ ≥ ¢Õßµ— «¬“·µà ≈–™π‘ ¥ ‰¥â ·µà ∂◊ Õ‡Õ“µ“¡ µ”√— ∫∑’Ë —Ë ß Õπ°— πµà ÕÊ ¡“ ‰¡à ¥Ÿ ≈— °…≥– Õ“°“√‡©æ“–¢Õß‚√§·µà ≈–‚√§ ç·¡â °√–π—È π°Á ¬— ß∫”∫— ¥„Àâ À“¬‰ª‰¥â ¡‘ „™à πâ Õ¬. ∑—È ßπ’È °Á ‡æ√“–™“« ¬“¡‰¡à §à Õ¬ ¥◊Ë ¡‡§√◊Ë ÕߥÕߢÕ߇¡“¡“°π— ° ®÷ ߇ªì 𠇧√◊Ë Õß™à «¬„Àâ æâ π¿— ¬®“°‚√§∑’Ë √— °…“ „Àâ À“¬‰¥â ¬“°‡ªì πÕ— π¡“°é. «‘ ∏’ √— °…“‰¢â ®–‡√‘Ë ¡∑”„Àâ ‡ â 𠓬 ¬◊ ¥¥â «¬°“√„™â ‡∑â “‡À¬’ ¬∫ ¡’ °“√„™â ¬“ √–∫“¬ ‡¢â “°√–‚®¡Õ∫„Àâ ‡Àß◊Ë ÕÕÕ°. ¬“·°â ‰¢â ª√ÿ ߢ÷È π®“°·√à ·≈– ¡ÿ π‰æ√ ‡ªì πæ◊ È π ¡— °‡ªì π¬“√â Õπ ‰¡à √Ÿ â ®— °µ— «¬“ ∑’Ë ∑”„Àâ ‡°‘ ¥§«“¡‡¬Á π„π√à “ß°“¬ ·µà ®–„™â «‘ ∏’ Õ“∫πÈ ”‡æ◊Ë Õ„Àâ µ— «‡¬Á π„π‡«≈“ ®— ∫‰¢â . Õ“À“√¢Õߧπ‰¢â „Àâ °‘ π·µà ¢â “«µâ ¡‡≈–Ê. à «ππÈ ”µâ ¡‡π◊È Õ∂◊ Õ«à “ ‡ªì π¢Õß· ≈ß. ·æ∑¬å À≈«ßª√–®”æ√–Õß§å ¡‡¥Á ®æ√–π“√“¬≥å ¡À“√“™ à «π¡“° ‡ªì π™“«®’ π ¡’ À¡Õ™“«‰∑¬·≈–™“« æ–‚§ (¡Õ≠) Õ¬Ÿà ∫â “ß ·≈–¡’ 𓬂ª¡“√å ¥ ‡Õ° “√Õâ “ßÕ‘ ß Ò. ™¬— πµå æ‘ ‡™’ ¬√ ÿ π∑√, ·¡â π¡“ ™«≈‘ µ, «‘ ‡™’ ¬√ ®’ √«ß å . §”Õ∏‘ ∫“¬µ”√“æ√–‚Õ ∂æ√– π“√“¬≥å ©∫— ∫‡©≈‘ ¡æ√–‡°’ ¬√µ‘ ˜Ú æ√√…“ ¡À“√“™“ ı ∏— 𫓧¡ æÿ ∑∏»— °√“™ ÚıÙÚ. °√ÿ ߇∑æœ: ∫√‘ …— ∑Õ¡√‘ π∑√å æ√‘È πµ‘È ß·Õπ¥å æ— ∫≈‘ ™™‘Ë ß ®”°— ¥ (¡À“™π), ÚıÙÙ. Ú. — πµå ∑. ‚°¡≈∫ÿ µ√ ºŸ â ·ª≈. ®¥À¡“¬‡Àµÿ ≈“≈Ÿ ·∫√å ©∫— ∫ ¡∫Ÿ √≥å ‡≈à ¡ Ò. °√ÿ ߇∑æœ: °â “«Àπâ “, ÚıÒ. Û. Àπà «¬¢â Õ¡Ÿ ≈ ¡ÿ π‰æ√ §≥–‡¿ — ™»“ µ√å ¡À“«‘ ∑¬“≈— ¬¡À‘ ¥≈. »— æ∑å ·æ∑¬å ‰∑¬. °√ÿ ߇∑æœ : ∫√‘ …— ∑ª√–™“™π ®”°— ¥, ÚıÛı. (Paumard) ™“«Ω√—Ë ß‡» ºŸâ ‡ªì π§√Ÿ Õπ»“ π“§√‘ µ— ßΩÉ “¬§ƒÀ— ∂å ‡ªì π ·æ∑¬å À≈«ßª√–®”æ√–Õߧå ç∑’Ë ∑√ß ‰«â «“ßæ√–√“™Àƒ∑— ¬¬‘Ë ß°«à “·æ∑¬å À≈«ß§πÕ◊ Ë πÊé. Õ¬à “ß‰√°Á µ“¡ ·¡â ∫— π∑÷ °∑’ Ë ‡°’ Ë ¬« °— ∫°“√·æ∑¬å ·≈–°“√√— °…“‚√§¿— ¬‰¢â ‡®Á ∫¢Õß𓬇¥Õ ≈“≈Ÿ ·∫√å ÕÕ°®–¡’ ¡ÿ ¡¡Õß∑’Ë ‡µÁ ¡‰ª¥â «¬Õ§µ‘ . ·µà ‡¡◊ Ë Õ °≈—Ë π°√Õ߇Փ‡©æ“– “√– ”§— ≠·≈– „™â ª√–°Õ∫°— ∫¢â Õ¡Ÿ ≈¥â “πÕ◊Ë πÊ °Á ®–„Àâ §«“¡√Ÿâ ‡°’Ë ¬«°— ∫«‘ ∂’ ™’ «‘ µ§«“¡‡ªì πÕ¬Ÿà ·≈– ÿ ¢Õπ“¡— ¬¢Õß™“«°√ÿ ß»√’ Õ¬ÿ ∏¬“ ‰¥â ‡ªì πÕ¬à “ß¥’ . Abstract Illness in Phra Narai’s Reign Songsarn Nilkumhaeng, Somchai Bovornkitti The Royal Institute, Thailand Knowledge of illnesses in Thailand has been shown to exist long before the Sukhothai period as documented in the ancient book entitled “Triphumikatha”. Subsequent indication of medical practice in ancient Thailand appear in inscriptions and especially in a notable Phra Narai pharmaco- poeia, which was recently elaborated upon by Chayant Picheansunthorn and his colleagues. The latter extensively provides substantial knowledge regarding illnesses in that period, i.e. aspects of diseases and their clinical manifestations, medications used, and medical personnel who prepared drugs and provided treatment for King Narai and his relatives. Additional information was ex- tracted from a personal record, a sort of diary, of Monsieur Simon de la Lubère. Key words : illnesses, Phra Narai pharmacopoeia, Sukhothai period, Phra Narai’s reign