สำนักราชบัณฑิตยสภา

«“√ “√ √“™∫— ≥±‘µ¬ ∂“π ªï ∑’Ë Ú˜ ©∫— ∫∑’Ë Û °.§.-°.¬. ÚıÙı «‘ ÿ ∑∏å ∫ÿ …¬°ÿ ≈ ˜ı˜ ®— π∑√å °Á ¬— ß‚§®√¢“¥‰ªÕ¬àŸ Ò Õß»“ ‡»…Ê ®÷ ß®–§√∫ ÒÚ √“»’ À√◊ Õ Ûˆ Õß»“„π∑â ÕßøÑ “. ∂â “ª≈à Õ¬‰«â ‚¥¬‰¡à ·°â ‰¢‡æ’ ¬ß Õß “¡ªï ¥«ß®— π∑√å °Á ®– ≈â “À≈— ߉ªÀπ÷ Ë ß√“»’ ‡µÁ ¡Ê. §«“¡æ¬“¬“¡∑’ Ë ®– √â “ß√–‡∫’ ¬∫ ‡°’Ë ¬«°— ∫‡«≈“∑”„Àâ ¡’ °“√ √⠓ߪؑ ∑‘ π ¢÷È π. √–∫∫ªØ‘ ∑‘ π∑’Ë ”§— ≠π—È πÕ“»— ¬ ç°“√‚§®√é ¢Õߥ«ßÕ“∑‘ µ¬å ·≈–¥«ß ®— π∑√å ‡ªì πÀ≈— °, ®÷ ߇°‘ ¥¡’ √–∫∫ªØ‘ ∑‘ π ¢÷È π¡“ Û ·∫∫ (Ò) ªØ‘ ∑‘ π ÿ √‘ ¬§µ‘ À√◊ Õ Solar calendar, Õ“»— ¬µ”·Àπà ߢÕߥ«ß Õ“∑‘ µ¬å ·≈– ‚ ≈° ‡ ªì πÀ≈— ° „π°“ √ §”π«≥. (Ú) ªØ‘ ∑‘ π®— π∑√§µ‘ À√◊ Õ Lu- nar calendar, Õ“»— ¬°“√‚§®√¢Õß ¥«ß®— π∑√å ‡ªì πÀ≈— ° ”§— ≠„π°“√ §”π«≥. (Û) ªØ‘ ∑‘ π ÿ √‘ ¬-®— π∑√§µ‘ À√◊ Õ Luni-solar calendar, 欓¬“¡À“ ∑“ß∑’Ë ®–„™â ∑—È ß√–∫∫ ÿ √‘ ¬§µ‘ ·≈– ®— π∑√§µ‘ „π°“√§”π«≥, ·≈–„Àâ Õß √–∫∫¡’ ∑“ߪ√– “π°— π‰¥â ‚¥¬„Àâ ¡’ ‡»…„π°“√§”π«≥πâ Õ¬∑’ Ë ÿ ¥. √–∫∫ªØ‘ ∑‘ π∑’Ë „™â ‡ªì π¡“µ√∞“π ¡“°∑’Ë ÿ ¥„π‚≈°ªí ®®ÿ ∫— π‡ªì π√–∫∫ ÿ √‘ ¬§µ‘ . ‰¥â °≈à “«¡“·≈â ««à “™“«Õ‘ ¬‘ ªµå ·≈–™“«‡¡‚ ‚ª‡µ‡¡’ ¬√â Ÿ ·≈â ««à “ ªï ÿ √‘ ¬- §µ‘ ∑’Ë „™â °— π∑—Ë «‰ª (solar À√◊ Õ tropical year) ¬“«°«à “ Ûˆı «— π‡≈Á °πâ Õ¬, ·≈– ‰¥â ‡√‘Ë ¡§‘ ¥À“∑“߇æ‘Ë ¡§«“¡¬“«¢Õß ªï „π∑“ߪؑ ∫— µ‘ . „π∑’Ë ÿ ¥®— °√æ√√¥‘ ®Ÿ ‡≈’ ¬ ´’ ´“√å ·Àà ß°√ÿ ß‚√¡ °Á Õ“»— ¬§” ·π–π”¢Õß‚´´‘ ‡®π’ (Sosigenes) π— °¥“√“»“ µ√å ¡’ ™◊Ë Õ§πÀπ÷Ë ß·Àà ß æ‘ æ‘ ∏¿— ≥±å Õ‡≈Á °´“π‡¥√’ ¬, ª√–°“» „™â ªØ‘ ∑‘ π·∫∫∑’Ë ‡√’ ¬°«à “ªØ‘ ∑‘ π®Ÿ ‡≈’ ¬π (Julian calendar) ‡¡◊Ë Õ Ùˆ ªï °à Õπ §√‘ µ»— °√“™. µ“¡√–∫∫ªØ‘ ∑‘ π®Ÿ ‡≈’ ¬π ªï ª√°µ‘ ®–¬“« Ûˆı «— π, ·µà ∑ÿ ° ’ Ë ªï ®– ¡’ °“√‡æ‘ Ë ¡«— π„Àâ ‡©æ“–ªï π— È π Ò «— π‡ªì π Ûˆˆ «— π ( ¡— ¬ªí ®®ÿ ∫— π§◊ Õ‡æ‘Ë ¡«— π∑’Ë Ú˘ °ÿ ¡¿“æ— π∏å ‡¡◊Ë Õªï §√‘ µ»— °√“™À“√ ¥â «¬‡≈¢ Ù ≈ßµ— «). «— π∑’Ë ‡æ‘Ë ¡π’È ‡√’ ¬°«à “ ç«— πÕ∏‘ ° ÿ √∑‘ π-Intercalary dayé, ·≈–ªï ∑’Ë ¡’ «— π‡æ‘Ë ¡‡™à ππ’È ‡√’ ¬°«à “ çªï Õ∏‘ ° ÿ √∑‘ πé. °“√‡µ‘ ¡«— πÕ∏‘ ° ÿ √∑‘ 𠵓¡·∫∫¢Õß®— °√æ√√¥‘ ®Ÿ ‡≈’ ¬π∑”„Àâ §«“¡¬“«¢Õß·µà ≈–ªï ‚¥¬‡©≈’ Ë ¬‡∑à “°— ∫ (Ûˆı × Û + Ûˆˆ) / Ù = Ûˆı.Úı «— π À√◊ Õ Ûˆı «— π°— ∫ ˆ ™—Ë «‚¡ß. ∑’Ë ®√‘ ßπ—È π §«“¡¬“«¢Õߪï ÿ √‘ ¬– À√◊ Õªï ∑—Ë «‰ª (Tropical Year) π—È π ‡∑à “°— ∫ Ûˆı.ÚÙÚÚ «— π (Ûˆı «— π ı ™—Ë «‚¡ß Ù¯ π“∑’ Ùˆ «‘ π“∑’ ), ªï ªØ‘ ∑‘ π®Ÿ ‡≈’ ¬π®÷ ߬“«‡°‘ π°«à “ªï ∑—Ë «‰ªÕ¬àŸ ∂÷ ß ÒÒ π“∑’ ÒÙ «‘ π“∑’ . ∂â “„™â ªØ‘ ∑‘ π ®Ÿ ‡≈’ ¬ππ“πÊ, «— π‡¥◊ Õπªï µ“¡ªØ‘ ∑‘ π ®–™â “‰ª Ò «— π „π‡«≈“ ÒÚ¯.Ú ªï ï , À√◊ ՙ⠓‰ª Ò «— π „π‡«≈“‰¡à ∂÷ ß Ò,Û ªï . ‡æ√“–©–π—È π „π‡¥◊ Õπµÿ ≈“§¡ §.». Òı¯Ú (æ.». ÚÒÚı µ√ß°— ∫ ¡— ¬ æ√–¡À“∏√√¡√“™“∏‘ √“™) — πµ–ª“ª“ ‡°√°Õ√’ ∑’Ë ÒÛ ®÷ ߪ√–°“» ç·°â »— °√“™é ‚¥¬µ— ¥«— π∑’Ë ı-ÒÙ µÿ ≈“§¡¢Õߪï π—È π ÕÕ°®“°ªØ‘ ∑‘ π, ·≈â «°”À𥫑 ∏’ ‡µ‘ ¡ Õ∏‘ ° ÿ √∑‘ π„À¡à ‡æ◊Ë Õ„Àâ ªï ªØ‘ ∑‘ π¡’ §«“¡ ¬“«„°≈â ‡§’ ¬ß°— ∫ªï ÿ √‘ ¬–¬‘ Ë ß¢÷ È π. ªØ‘ ∑‘ π ∑’Ë ‡µ‘ ¡«— πÕ∏‘ ° ÿ √∑‘ πµ“¡·∫∫¢Õß — πµ–ª“ª“‡°√°Õ√’ π’È ‡√’ ¬°«à “ªØ‘ ∑‘ π °√’ °Õ‡√’ ¬π (Gregorian calendar). µ“¡√–∫∫ªØ‘ ∑‘ π°√’ °Õ‡√’ ¬π °“√‡µ‘ ¡«— πÕ∏‘ ° ÿ √∑‘ ππ—È π„Àâ ∑”∑ÿ °ªï §√‘ µ»— °√“™∑’Ë À“√¥â «¬ Ù ‰¥â ≈ßµ— «, ¬° ‡ «â π „ π° √≥’ ∑’Ë ªï § √‘ µ»— ° √ “ ™ ≈ß∑â “¬¥â «¬  (‡™à πªï Ò˘, Ú, ÚÒ), ªï ‡™à ππ’È µâ ÕßÀ“√¥â «¬ Ù ≈ßµ— «®÷ ß®–‡µ‘ ¡«— πÕ∏‘ ° ÿ √∑‘ π. °“√ ‡æ‘Ë ¡°Æ‡°≥±å ‡æ’ ¬ß·§à π’È ‡¢â “„®·≈–®” ‰¥â ßà “¬, ·≈–¡’ º≈∑”„Àâ µâ Õ߇æ‘Ë ¡«— π Õ∏‘ ° ÿ √∑‘ π‡æ’ ¬ß ˘˜ «— π„π‡«≈“ Ù ªï . µ“¡√–∫∫π’È ªï Àπ÷Ë ß¡’ §«“¡¬“« (Ûˆı × ÛÛ + Ûˆˆ × ˘˜) / Ù = Ûˆı.ÚÙÚı «— π À√◊ Õ Ûˆı «— π ı ™— Ë «‚¡ß Ù˘ π“∑’ ÒÚ «‘ π“∑’ , ¬“«°«à “ ªï ∑—Ë «‰ª‡æ’ ¬ßªï ≈– Úˆ «‘ π“∑’ , ´÷Ë ß°«à “ ®– – ¡¢÷ È π¡“∂÷ ßÀπ÷ Ë ß«— πÀ√◊ Õ∑”„Àâ «— 𠵓¡ªØ‘ ∑‘ π™â “‰ªÀπ÷ Ë ß«— π°Á µâ Õß„™â ‡«≈“ ∂÷ ß Û,ÛÚÛ ªï , ª√–‡∑» à «π„À≠à ‡ÀÁ π «à “ªï ªØ‘ ∑‘ π°√’ °Õ√’ π—È π„°≈â ‡§’ ¬ß°— ∫ªï ÿ √‘ ¬– (tropical year) æÕ·≈â «, ªí ®®ÿ ∫— π®÷ ß„™â °— π‡°◊ Õ∫∑—Ë «‚≈°. ∑’Ë °≈à “«¡“·≈â «‡ªì π‡√◊Ë ÕߢÕß√–∫∫ ªØ‘ ∑‘ π ÿ √‘ ¬§µ‘ , ´÷Ë ß„™â ‡ªì π¡“µ√∞“𠇫≈“∑—Ë «‰ª„π‚≈° à «π„À≠à . √–∫∫ ªØ‘ ∑‘ π®— π∑√§µ‘ ·∑â Ê π—È π¬— ß„™â Õ¬àŸ „π ª√–‡∑»∑’Ë π— ∫∂◊ Õ»“ π“Õ‘ ≈“¡. ·µà ‡¥‘ ¡‰∑¬„™â √–∫∫ªØ‘ ∑‘ π ÿ √‘ ¬- ®— π∑√§µ‘ (Luni-solar calendar). ªØ‘ ∑‘ π·∫∫π’È §”π«≥‡¥◊ Õπ·≈–«— π ‚¥¬Õ“»— ¬«‘ ∏’ °“√∑“ß®— π∑√§µ‘ , ·µà ª√— ∫§«“¡¬“«¢Õßªï „Àâ µ√ß°— ∫ƒ¥Ÿ °“≈ ‚¥¬‡Õ“‡¥◊ ÕπÕ∏‘ °¡“ ¡“·∑√°. ªï „π √–∫∫π’È ‡√’ ¬°«à “ çªï π— °…— µ√é (´÷Ë ß§ß ‡æ’È ¬π¡“®“° çπ— ° — µ«å é) √Õ∫Àπ÷Ë ß¡’ ÒÚ ªï . ·µà ≈–ªï ¡’ ™◊Ë Õª√–®”‡√’ ¬ß°— π