สำนักราชบัณฑิตยสภา

472 ªØ‘ ∑‘ π·≈–»— °√“™∑’Ë „™â „πª√–‡∑»‰∑¬ Vol. 29 No. 2 Apr.-Jun. 2004 The Journal of the Royal Institute of Thailand ¯ ™—Ë «‚¡ß Ù¯ π“∑’ —È π°«à “ªï “°≈ À√◊ Õªï ∑“ߥ“√“»“ µ√å ªí ®®ÿ ∫— π (ªï ≈– Ûˆı.ÚÙÚÚ «— π) Õ¬Ÿà ªï ≈– Ò «— π ÚÒ ™—Ë «‚¡ß Ùˆ.ÒÙ π“∑’ À“°æ‘ ®“√≥“™à «ß¬“«‡ªì π‡¥◊ Õ𠇥◊ ÕπŒ‘ ®‡√“–Àå ¬“«‡¥◊ Õπ≈– Ú˘.ıÛıˆ «— π —È π°«à “‡¥◊ Õπ®— π∑√å ∑“ߥ“√“»“ µ√å (synodic month = Ûˆı.ıÛı˘ «— π) ‡æ’ ¬ß‰¡à ∂÷ ß Û «‘ π“∑’ µà Õ‡¥◊ Õπ ·¡â «à “§«“¡ ·µ°µà “ßπ’È ®– – ¡¡“°¢÷È π∑ÿ °‡¥◊ Õπ ·µà °«à “®–∑”„Àâ «— πŒ‘ ®‡√“–Àå º‘ ¥‰ª«— π∑“ß ¥“√“»“ µ√å Ò «— π°Á π— ∫«à “π“π°«à “ Ú,ı ªï §«“¡‰¡à –¥«°¢Õߪؑ ∑‘ πŒ‘ ®- ‡√“–Àå Õ¬Ÿà ∑’Ë °“√π— ∫Õ“¬ÿ ¢Õߧπ À√◊ Õ°“√ π— ∫ªï ‡Àµÿ °“√≥å ∑“ߪ√–«— µ‘ »“ µ√å (§◊ Õ °“√‡ª≈’Ë ¬πªï µ“¡ªØ‘ ∑‘ πŒ‘ ®‡√“–Àå ¡“‡ªì π ªï ÿ √‘ ¬§µ‘ ∑—Ë «‰ª) ‚¥¬ª√°µ‘ ‡¡◊Ë Õ‡√“µâ Õß °“√∑√“∫Õ“¬ÿ §πÀ√◊ ÕÕ“¬ÿ ¢Õ߇Àµÿ °“√≥å ‡√“‡Õ“ªï »— °√“™ ÿ √‘ ¬§µ‘ ¡“≈∫°— π ·≈– º≈≈— æ∏å ®–‡ªì π®”π«πªï ( ÿ √‘ ¬§µ‘ ) ∑’Ë ‡√“µâ Õß°“√ ·µà ®–∑”‡™à ππ—È π°— ∫ªØ‘ ∑‘ π Œ‘ ®‡√“–Àå ‰¡à ‰¥â ‡æ√“–ªï Œ‘ ®‡√“–Àå ¡’ ®”π«π «— π·µà ≈–ªï πâ Õ¬°«à “ ∂â “∑”‡™à ππ—È π·≈â « ®–‰¥â ®”π«πªï Œ‘ ®‡√“–Àå ¡“°°«à “ ·≈– °“√·ª≈ß®”π«πªï ®“°√–∫∫Œ‘ ®‡√“–Àå ‡ªì π√–∫∫ ÿ √‘ ¬§µ‘ Àπ÷Ë ßπ—È π§à Õπ¢â “ß®–¬ÿà ß ¬“° ‡™à π„π°√≥’ µà Õ‰ªπ’È ÛÚ ªï §√÷Ë ß ¢Õßªï “°≈®–‡∑à “°— ∫ ÛÛ ªï §√÷Ë ß ¢Õßªï Œ‘ ®‡√“–Àå Ò ªï ¢Õßªï “°≈®–‡∑à “°— ∫ ÒÛ ªï ÚÒ «— π ¢Õßªï Œ‘ ®‡√“–Àå »— °√“™Œ‘ ®‡√“–Àå µ—È ß¢÷È π‡¡◊Ë Õ«— π∑’Ë Òˆ °√°Æ“§¡ æ.». ÒÒˆı À≈— ß®“°π—È π çÒ,ÙÚÚ ªï Œ‘ ®‡√“–Àå æÕ¥’ é ®–‡ªì π«— π∑’Ë ÒÛ ¡’ π“§¡ ÚıÙı ´÷Ë ß∂â “π— ∫‡ªì πªï “°≈ ®–‰¥â ‡æ’ ¬ß Ò,Û¯ ªï Ú˘˘ «— π ÒÚ ™—Ë «‚¡ß‡»…‡∑à “π—È π Ú. √–∫∫ªï ªØ‘ ∑‘ π ÿ √‘ ¬§µ‘ (solar calendar year system) ªï ¡“µ√∞“π “°≈¢Õß√–∫∫ ÿ √‘ ¬§µ‘ ∑’Ë °”À𥂥¬∑“ߥ“√“»“ µ√å π—È π ¡’ §«“¡¬“«‚¥¬‡©≈’Ë ¬ Ûˆı.ÚÙÚÚ «— π (Ûˆı «— π ı ™—Ë «‚¡ß Ù¯ π“∑’ Ùˆ.¯ «‘ π“∑’ ) ∑’Ë ‡√’ ¬°«à “ §«“¡¬“«‡©≈’Ë ¬ °Á ‡æ√“–™à «ßªï ¢Õß‚≈°π—È π —È π≈ß∑’ ≈–πâ Õ¬ ∑—È ßπ’È ‡ªì πº≈®“°°“√ à “¬¢Õß·°π‚≈° (precession of the equinoxes) ‡™à πªï §.». Ú ®– —È π°«à “ªï §.». Ò˘ Õ¬Ÿà .ıÚ «‘ π“∑’ „πªí ®®ÿ ∫— π∑ÿ °ª√–‡∑»∂◊ Õ«à “√–∫∫ ÿ √‘ ¬§µ‘ ‡ªì π√–∫∫ “°≈ ∂â “®–π— ∫ ªØ‘ ∑‘ π ÿ √‘ ¬§µ‘ „πª√–«— µ‘ »“ µ√å ¥â «¬ ªØ‘ ∑‘ π ÿ √‘ ¬§µ‘ ¡’ √–∫∫µà “ß Ê ¥— ßµà Õ‰ªπ’È Ú.Ò √–∫∫ªØ‘ ∑‘ πƒ¥Ÿ °“≈À√◊ Õ ªØ‘ ∑‘ π∑“ß°“√¢ÕßÕ’ ¬‘ ªµå ‚∫√“≥ªï Àπ÷Ë ß ¡’ ÒÚ ‡¥◊ Õπ∑ÿ °‡¥◊ Õ𬓫 Û «— π ‡¡◊Ë Õ §√∫ ÒÚ ‡¥◊ ÕπÀ√◊ Õ Ûˆ «— π·≈â «„Àâ ‡æ‘Ë ¡ «— πæ‘ ‡»… (epagomenal) Õ’ ° ı «— π √«¡‡ªì πªï ≈– Ûˆı «— π ·≈â «¢÷È πªï „À¡à √–∫∫π’È ∫“ß∑’ ‡√’ ¬°«à “ vague calendar year ∂â “‡∑’ ¬∫°— ∫§«“¡¬“«¢Õߪï ∑“ß ¥“√“»“ µ√å ªí ®®ÿ ∫— π √–∫∫π’È ¡’ ¢â Õº‘ ¥ æ≈“¥¡“° ·≈–·¡â ·µà Õ’ ¬‘ ªµå ‡Õß°Á ‡≈‘ °„™â √–∫∫π’È ‰ªµ—È ß·µà Ú, ªï ‡»…¡“·≈â « Ú.Ú ªØ‘ ∑‘ π®Ÿ ‡≈’ ¬π (Julian calender) ®— °√æ√√¥‘ ®Ÿ ‡≈’ ¬ ´’ ´“√å ·Àà ß°√ÿ ß‚√¡ª√–°“»„™â ‡¡◊Ë Õ Ùˆ ªï °à Õπ §.». ‚¥¬„Àâ ‚´´‘ ‡®π’ (Sosigenes) π— °«‘ ∑¬“»“ µ√å ·Àà ßÀÕ ¡ÿ ¥Õ–‡≈Á °- ´“π‡¥√’ ¬‡ªì πºŸâ «“ß√–∫∫ (‰¡à ∑√“∫«à “ ‚´´‘ ‡®π’ ‡ªì π™“«Õ’ ¬‘ ªµå À√◊ Õ™“«°√’ °) ‚´´‘ ‡®π’ Õ“»— ¬ªØ‘ ∑‘ π√–∫∫¥“«‚´∑‘ ¢ÕßÕ’ ¬‘ ªµå ‡ªì πÀ≈— °§◊ Õ ∂◊ Õ«à “ªï Àπ÷Ë ß¡’ Ûˆı.Úı «— 𠵓¡√–∫∫π’È ªï ¡’ §«“¡ ¬“«ªï ≈– Ûˆı «— 𵑠¥µà Õ°— π Û ªï ·≈â « „πªï ∑’Ë Ù „Àâ ‡æ‘Ë ¡«— π çÕ∏‘ ° ÿ √∑‘ πé (inter- calary day) ‡¢â “Àπ÷Ë ß«— π‡ªì π Ûˆˆ «— 𠵓¡√–∫∫π’È ®”π«π«— π„π√Õ∫ Ù ªï ®– ‡∑à “°— ∫Ò,ÙˆÒ «— 𠇩≈’Ë ¬‰¥â ªï ≈–Ûˆı.Úı «— πµà Õªï ªï ªØ‘ ∑‘ π®Ÿ ‡≈’ ¬ππ’È ¬“«°«à “ªï ¥“√“»“ µ√å ¡“µ√∞“π “°≈ªï ≈– ÒÒ π“∑’ ÒÛ.˘Ú «‘ π“∑’ (∑”„Àâ ‡«≈“µ“¡ªØ‘ ∑‘ ππ’È ™â “°«à “‡«≈“¥“√“»“ µ√å ¡“µ√∞“π Ò «— π„𠇫≈“ ÒÚ¯ ªï ) Ú.Û ªØ‘ ∑‘ π°√‘ °Õ‡√’ ¬π (Gre- gorian calendar) Ù ‡ªì π√–∫∫∑’Ë „™â °— π‡ªì π “°≈„πªí ®®ÿ ∫— π √–∫∫π’È ª√— ∫ª√ÿ ß®“° √–∫∫ªØ‘ ∑‘ π®Ÿ ‡≈’ ¬π∑’Ë °≈à “«¡“·≈â « ‚¥¬ ≈¥ ‰¡à „Àâ ¡’ «— πÕ∏‘ ° ÿ √∑‘ π „π ªï §√∫ √Õ∫»µ«√√… ¢Õߧ√‘ µå »— °√“™ ∑’Ë Ù À“√‰¡à ≈ßµ— « µ“¡√–∫∫π’È ªï Àπ÷Ë ß¬“«Ûˆı.ÚÙÚı «— 𬓫°«à “ªï ¡“µ√∞“π “°≈ªï ≈–Úı.˘Ú Ù ™◊Ë ÕºŸâ ª√— ∫ª√ÿ ß√–∫∫ªØ‘ ∑‘ π®Ÿ ‡≈’ ¬ππ’È §◊ Õ — πµ–ª“ª“‡°√°Õ√’ ∑’Ë ÒÛ (Pope Gregory Xlll) ‡æ√“–©–π—È π ‡æ◊Ë Õ‡ªì π°“√„Àâ ‡°’ ¬√µ‘ ·°à ºŸâ ª√— ∫ª√ÿ ß√–∫∫ ªØ‘ ∑‘ π√–∫∫ „À¡à π’È ®÷ ߉¥â ™◊Ë Õ«à “ ªØ‘ ∑‘ π°√‘ °Õ‡√’ ¬π (∫“ߧπÕà “π«à “ ªØ‘ ∑‘ π‡°√°Õ‡√’ ¬π)