สำนักราชบัณฑิตยสภา

469 «‘ ÿ ∑∏å ∫ÿ …¬°ÿ ≈ ªï ∑’Ë Ú˘ ©∫— ∫∑’Ë Ú ‡¡.¬.-¡‘ .¬. ÚıÙ˜ «“√ “√ √“™∫— ≥±‘ µ¬ ∂“𠥫ßÕ“∑‘ µ¬å ·≈–¥«ß®— π∑√å §«“¡‡¢â “„® «à “«— π§◊ ÕÕ–‰√·≈–‡¥◊ Õπ§◊ ÕÕ–‰√π—È π‡ªì π “°≈ (¬°‡«â π„π∫√√¥“ºŸâ ∑’Ë Õ“»— ¬Õ¬Ÿà ∑’Ë ¢—È «‚≈°´÷Ë ß‰¡à ¡’ «— π·≈–‡¥◊ Õπ‡À¡◊ ÕπÕ¬à “ß ºŸâ ∑’Ë Õ“»— ¬Õ¬Ÿà „π‡¢µÕ∫Õÿà π·≈–‡¢µ√â Õπ) ªí ≠À“Õ¬Ÿà ∑’Ë ªï ´÷Ë ß¬“°∑’Ë ®–√Ÿâ ‰¥â ‚¥¬µ√ß«à “ ‡√‘Ë ¡µâ π‡¡◊Ë Õ„¥·≈–¡’ §«“¡¬“«‡æ’ ¬ß„¥ ∑ÿ °™“µ‘ ∑ÿ °¿“…“ — ߇°µªï ‚¥¬Õ“»— ¬ ƒ¥Ÿ °“≈ ™“«Õ‘ π‡¥’ ¬„™â ƒ¥Ÿ Ωπ‡ªì πÀ≈— ° ‚¥¬‡√’ ¬°ªï «à “ æ√√…“ (§”«à “ æ√√…“ ·ª≈«à “ Ωπ À√◊ Õ ƒ¥Ÿ Ωπ ) ·µà ‡√“°Á ‡¢â “„® °— π‡æ√“–«à “ªï Àπ÷Ë ß¡’ ƒ¥Ÿ Ωπ‡æ’ ¬ß§√—È ß ‡¥’ ¬« ¢â Õ§«“¡«à “ 燡◊Ë Õ°Ÿ ‡µ‘ ∫„À≠à ‰¥â ‘ ∫ ‡°â “‡¢â “é „π»‘ ≈“®“√÷ ° ÿ ‚¢∑— ¬À≈— °∑’Ë Ò ∂â “„™â ¿“…“æŸ ¥Õ¬à “ß„πªí ®®ÿ ∫— π°Á µâ Õß«à “ 燡◊Ë Õ¢â “æ‡®â “‡µ‘ ∫‚µ¢÷È π¡“Õ“¬ÿ ‰¥â Ò˘ ªï é §”«à “ 燢⠓é ( –°¥µ— «Õ¬à “ß„π®“√÷ °) „π ∑’Ë π’È ·ª≈«à “ çªï é ‡æ√“–«à “ƒ¥Ÿ ∑”π“ª≈Ÿ ° ¢â “«π—È π¡’ ªï ≈–§√—È ß‡¥’ ¬« ∑’Ë ”§— ≠°Á §◊ Õªï À√◊ Õƒ¥Ÿ °“≈‰¡à ¡’ ‡§√◊Ë ÕßÀ¡“¬°”Àπ¥ À√◊ Õ·∫à ß„Àâ ‡√“‡ÀÁ π‰¥â Õ¬à “ß™— ¥‡®π °“√ »÷ °…“«à “ ªï §◊ ÕÕ–‰√ ªï ¡’ §«“¡¬“«°’Ë «— π π’Ë ·À≈–∑”„Àâ ‡°‘ ¥§«“¡§‘ ¥‡√◊Ë Õߪؑ ∑‘ π¢÷È π Õ“√¬∏√√¡ ¡— ¬‚∫√“≥„πµ–«— π ÕÕ°°≈“ß (‚¥¬‡©æ“–Õ’ ¬‘ ªµå ∫“∫‘ ‚≈‡π’ ¬ ·≈– ÿ ‡¡Õ√å ) ‰¥â «“ß√Ÿ ªæ◊È π∞“π¢Õß §«“¡√Ÿâ ªí ®®ÿ ∫— π∑’Ë ‡√“¬— ß„™â Õ¬Ÿà „πªí ®®ÿ ∫— π À≈“¬Õ¬à “ß (·¡â «à “∫“ß ‘Ë ß∫“ßÕ¬à “ß‡√“ ®–‰¡à ¬Õ¡√— ∫„π ¡— ¬ªí ®®ÿ ∫— π°Á µ“¡)æ«° ‡¢“»÷ °…“ ‘Ë ß∑’Ë ¡Õ߇ÀÁ π„π∑â ÕßøÑ “ ·≈– ‡ª√’ ¬∫‡∑’ ¬∫°— ∫ª√“°Ø°“√≥å ∑’Ë Õ¬Ÿà ≈â Õ¡ √Õ∫µ— «Õ¬à “ß≈–‡Õ’ ¬¥‡ªì π‡«≈“π“ππ— ∫ ‡ªì π√â Õ¬‡ªì πæ— πªï §πæ«°π’È ∂◊ ÕÀ≈— °Õ¬Ÿà Õ¬à “ßÀπ÷Ë ß«à “ª√“°Ø°“√≥å ∏√√¡™“µ‘ ∑ÿ ° Õ¬à “ß¬à Õ¡¡’ à «π — ¡æ— π∏å °— π≈ßµ— «æÕ¥’ ‡æ√“–©–π—È π‡¡◊Ë Õ‡¢“‡ÀÁ π«à “¥«ßÕ“∑‘ µ¬å ‚§®√§√∫√Õ∫∑â ÕßøÑ “„π‡«≈“ Ò ªï (§◊ Õ ª√–¡“≥ Ûˆ «— π) ‡¢“°Á ∂◊ Õ«à “«ß°≈¡ øÑ “§«√·∫à ßÕÕ°‡ªì π Ûˆ Õß»“ ·≈– ‡æ√“–«à “¥«ßÕ“∑‘ µ¬å ‚§®√‰ª„π∑â ÕßøÑ “ «— π≈– Ò Õß»“ ‡¡◊Ë Õ‚§®√‰ª‰¥â Ûˆ «— π °Á ®–§√∫√Õ∫«ß°≈¡∑â ÕßøÑ “ ªï Àπ÷Ë ß°Á πà “ ®–¡’ Ûˆ «— π¥â «¬ πÕ°®“°π’È ‡≈¢ Ûˆ ‡ªì π‡≈¢∑’Ë ¡’ ·ø°‡µÕ√å À≈“¬µ— «·≈–·ø°- ‡µÕ√å ∫“ßµ— «°Á ‡ªì πÀπà «¬¢Õ߇«≈“ ‡™à π ªï Àπ÷Ë ß¡’ ÒÚ ‡¥◊ Õ𠇥◊ Õπ≈– Û «— 𠧫“¡§‘ ¥‡À≈à “π’È Õ“®‡ªì π‡Àµÿ º≈ π— ∫ πÿ π„Àâ π— °§‘ ¥‡À≈à “π’È „™â ‡≈¢∞“π ˆ (sexagesimal system) „π°“√§”π«≥ „π ¡—— ¬π—È π §«“¡ — ߇°µ °“√§”π«≥ ¢â Õ √ÿ ª ·≈–°“√∫— π∑÷ °¢Õßπ— °¥Ÿ ¥“« ‚∫√“≥‡À≈à “π’È ∑—È ß∑’Ë ‰¡à ¡’ ‡§√◊Ë Õß¡◊ Õ‡§√◊Ë Õß „™â ∑’Ë Õ”π«¬§«“¡ –¥«°Õ¬à “ß„πªí ®®ÿ ∫— π °Á π— ∫«à “≈–‡Õ’ ¬¥≈ÕÕπà “π— ∫∂◊ Õ ‡æ√“– °«à “ ‘Ë ß∑’Ë ‡¢“§â πæ∫·≈– √ÿ ª®–°≈“¬ ¡“‡ªì π°Æ·µà ≈–¢â Õ°Á µâ Õߧլπ“π°«à “ Õ“¬ÿ §π·µà ≈–√ÿà 𠇙à π ™“«∫“∫‘ ‚≈‡π’ ¬ √Ÿâ «à “ ÿ √‘ ¬ÿ ª√“§“·≈–®— π∑√ÿ ª√“§“π—È π‡°‘ ¥ ¢÷È π çÕ¬à “ß¡’ √–‡∫’ ¬∫é ‡ªì π√Õ∫ Ê ‡√’ ¬° «à “´“√Õ (saros) ·µà ≈–√Õ∫π“π∂÷ ß ˆ,ı¯ı «— π‡»… (Ò¯ ªï °— ∫ Ò «— π‡»…) „π√Õ∫´“√Õ √Õ∫Àπ÷Ë ß Ê ¡’ ®”π«π§√—È ß ¢Õß ÿ √‘ ¬ÿ ª√“§“·≈–¢Õß®— π∑√ÿ ª√“§“ §ß∑’Ë ¡’ ≈”¥— ∫°à ÕπÀ≈— ß·≈–™à «ß§«“¡∂’Ë µ“¬µ— « ®π∑”„Àâ çπ— ° — ߇°µª√“°Ø- °“√≥å «√√§å é “¡“√∂ ∑”𓬠ÿ √‘ - ¬ÿ ª√“§“·≈–®— π∑√ÿ ª√“§“‰¥â ≈à «ßÀπâ “ π“π Ê §π‚∫√“≥‡À≈à “π’È — ߇°µ‡ÀÁ π«à “ ¥«ß®— π∑√å ‡ªì π«— µ∂ÿ „π∑â ÕßøÑ “∑’Ë ¡À— »- ®√√¬å ∑’Ë ÿ ¥ ¥«ß®— π∑√å ‡ª≈’Ë ¬π√Ÿ ª®“°‡ªì 𠇥◊ Õπ‡µÁ ¡¥«ß¡’ · ß à Õß «à “ß §à Õ¬ Ê ‡≈Á °≈ß®πÀ“¬≈— ∫‰ª∑—È ß¥«ß ·≈â «°Á ‡°‘ ¥ ¢÷È π„À¡à ·≈–‚µ¢÷È πÕ’ °®π‡µÁ ¡¥«ß ·≈â «°Á °≈— ∫‰ª´È ”√Õ¬‡¥‘ ¡Õ’ ° Ò §π‚∫√“≥»÷ °…“ Ò ‡∑«ª°√≥å ¢ÕßÕ‘ π‡¥’ ¬‡≈à “«à “ æ√–∑— °…–´÷Ë ß‡ªì π‡∑æÕߧå Àπ÷Ë ß¡’ ∏‘ ¥“ Ú˜ Õߧå (∏‘ ¥“§◊ Õ°≈ÿà ¡¥“«π— °…— µ√ Ú˜ °≈ÿà ¡∫πøÑ “) æ√–®— π∑√å ·µà ßß“π°— ∫¥“«π— °…— µ√∑—È ß Ú˜ Õß§å ·µà √— °π— °…— µ√∑’Ë ™◊Ë Õ‚√À‘ ≥’ ¡“°∑’Ë ÿ ¥ ∏‘ ¥“Õ◊Ë π Ê ‰ªøÑ Õßæ√–∑— °…– æ√–∑— °…–‡µ◊ Õπæ√–®— π∑√å „Àâ √— °∏‘ ¥“∑ÿ °Õß§å ‚¥¬ ¡Ë ”‡ ¡Õ æ√–®— π∑√å °√–∑”µ“¡§”‡µ◊ Õπ ‰¥â ™—Ë «§√“« ·≈â «°Á ‰ªºŸ °æ— π°— ∫‚√À‘ ≥’ ¡“°∑’Ë ÿ ¥µ“¡‡¥‘ ¡ æ√–∑— °…–®÷ ß “ªæ√–®— π∑√å „Àâ ‡ªì π«— ≥‚√§∂÷ ß·°à ™’ «‘ µ µ—È ß·µà π—È πæ√–®— π∑√å °Á ºÕ¡≈ßµ“¡≈”¥— ∫ ·µà π— °…— µ√∑—È ßÀ¡¥„®Õà Õ𠉪¢Õ√â Õßæ√–∑— °…–„Àâ ∂Õ𧔠“ª æ√–∑— °…–®÷ ß·°â §” “ª∑’Ë “ªæ√–®— π∑√å „À¡à «à “ 燮⠓®ß‡ªì π«— ≥‚√§ ºÕ¡≈ß®π‡°◊ Õ∫‡ ’ ¬™’ «‘ µ ·≈â «‡®â “®–À“¬«— πÀ“¬§◊ π ·µà ‡¡◊Ë Õ‡®â “À“¬‡ªì πª√°µ‘ ·≈â « ‡®â “®ß‡ªì π«— ≥‚√§´È ”Õ’ ° ≈— ∫°— π‡™à ππ’È µ≈Õ¥‰ªé ¥«ß®— π∑√å ®÷ ß¡’ ¢â “ߢ÷È π¢â “ß·√¡ ≈— ∫°— πµ≈Õ¥¡“®π∑ÿ °«— ππ’È ·µà °Á ·ª≈° ‡æ√“–«à “°≈ÿà ¡π— °…— µ√∑—È ß Ú˜ °≈ÿà ¡∑’Ë Õ¬Ÿà ‡√’ ¬ß√“¬Õ¬Ÿà „π∑“ß‚§®√¢Õߥ«ß®— π∑√å „π∑â ÕßøÑ “π—È πµà “ß°Á ¡’ ™à «ß¬“« (∑’Ë ‡©≈’Ë ¬·≈â «) °≈ÿà ¡≈– ÒÛ Õß»“ Ú ≈‘ ª¥“ ·≈–‡¡◊Ë Õ¥«ß®— π∑√å ‚§®√‰ª„π°≈ÿà ¡¥“«‚√À‘ ≥’ ¥«ß®— π∑√å ‰¡à ‰¥â Õ¬Ÿà „π°≈ÿà ¡¥“«π—È ππ“π°«à “∑’Ë Õ¬Ÿà „π°≈ÿà ¡Õ◊Ë π ·≈â «∑”‰¡æ√–®— π∑√å ®÷ ß∂Ÿ °øÑ Õß«à “≈”‡Õ’ ¬ß ·≈–Õ¬Ÿà °— ∫‚√À‘ ≥’ π“π°«à “°≈ÿà ¡Õ◊Ë ππ—È πµÕ∫‰¡à ‰¥â ™à «ß 燥◊ Õπé „π√–∫∫®— π∑√§µ‘ ¡’ Ú ·∫∫ ®“°«— π‡¥◊ Õπ‡æÁ ≠∂÷ ß«— π‡¥◊ Õπ‡æÁ ≠ (·∫∫ 窟 √≥‘ ¡“πµ–é „™â „πÕ‘ π‡¥’ ¬‡Àπ◊ Õ à «π„À≠à ) À√◊ Õ®“°«— π‡¥◊ Õπ¥— ∫ ∂÷ ß«— π‡¥◊ Õπ¥— ∫ (·∫∫ çÕ¡“πµ–é ¢ÕßÕ‘ π‡¥’ ¬„µâ ‰∑¬∂◊ Õµ“¡·∫∫π’È ) ∑—È ß Ú ·∫∫π’È ‡√’ ¬°∑“ߥ“√“»“ µ√å «à “ synodic month ¬“« Ú˘.ıÛı˘ «— π À√◊ Õ Ú˘ «— π ÒÚ ™—Ë «‚¡ß ÙÙ π“∑’ Û «‘ π“∑’