สำนักราชบัณฑิตยสภา

315 315 ¡À«— ß æ‘ ∏‘ ¬“πÿ «— ≤πå ªï ∑’Ë Ú˘ ©∫— ∫∑’Ë Ú ‡¡.¬.-¡‘ .¬.ÚıÙ˜ «“√ “√ √“™∫— ≥±‘ µ¬ ∂“π ¡À«— ß æ‘ ∏‘ ¬“πÿ «— ≤πå ¿“§’ ¡“™‘ ° ”π— °∏√√¡»“ µ√å ·≈–°“√‡¡◊ Õß √“™∫— ≥±‘ µ¬ ∂“π ß“πª√–‡¡‘ πº≈‚§√ß°“√‡ªì πß“π «‘ ®— ¬‰¥â À√◊ Õ ?* *∫√√¬“¬„π°“√ª√–™ÿ ¡ ”π— °∏√√¡»“ µ√å ·≈–°“√‡¡◊ Õß√“™∫— ≥±‘ µ¬ ∂“π ‡¡◊Ë Õ«— π∑’Ë Òµÿ ≈“§¡æ.».ÚıÙˆ ∫∑§— ¥¬à Õ „π∫∑§«“¡π’È ¡ÿà ß∑”§«“¡‡¢â “„®«à “ ß“πª√–‡¡‘ πº≈‚§√ß°“√π—È π Õ¥§≈â Õß°— ∫ß“π«‘ ®— ¬·≈–¡‚π∑— »πå ¢Õß °“√«‘ ®— ¬ß“πª√–‡¡‘ πº≈‚§√ß°“√∫“ß∑’Ë ‡√’ ¬°«à “ß“π«‘ ®— ¬ª√–‡¡‘ πº≈´÷Ë ß‡ªì π°“√°≈à “«∂÷ ß«— µ∂ÿ ª√– ß§å ¢Õß°“√ª√–‡¡‘ π ¡“°°«à “«‘ ∏’ °“√ª√–‡¡‘ π‚¥¬‡©æ“– «— µ∂ÿ ª√– ß§å ‡©æ“–¢Õß°“√ª√–‡¡‘ πº≈‚§√ß°“√§◊ Õ °“√ª√–‡¡‘ πº≈ –‡∑◊ Õπ ¢Õß°√–∫«π°“√·∑√°·´ß∑“ß — ߧ¡Õ¬à “ß„¥Õ¬à “ßÀπ÷Ë ß ‡™à π «‘ ∏’ Õπ·π«„À¡à π«— µ°√√¡„π°“√∫√‘ À“√‚√߇√’ ¬π ·≈–‚§√ß°“√µà “ß Ê ∑’Ë ∑”¢÷È π ‚¥¬À≈— °‡Àµÿ º≈·≈–°√–∫«π°“√»÷ °…“ æÕ — ππ‘ …∞“π‰¥â «à “ß“πª√–‡¡‘ πº≈ ‚§√ß°“√‡ªì πß“π«‘ ®— ¬‰¥â „π∑— »π–¡À¿“§ ∫∑§«“¡π’È π— ∫ πÿ π«à “ß“πª√–‡¡‘ πº≈‚§√ß°“√ ¡§«√æ‘ ®“√≥“„Àâ ‡ªì πß“π«‘ ®— ¬‰¥â ´÷Ë ß¡’ Û ª√–°“√§◊ Õ Ò)®“°π‘ ¬“¡¢Õß°“√ª√–‡¡‘ πº≈´÷Ë ß√–∫ÿ ‰¥â «à “ß“πª√–‡¡‘ πº≈‡ªì πß“π«‘ ®— ¬ ª√–¬ÿ °µå ‡æ◊Ë Õ· ¥ß„Àâ ‡ÀÁ π∂÷ ߺ≈∑’Ë ‡°‘ ¥¢÷È πµ“¡ ¿“æ∑’Ë ‡ªì π®√‘ ßÚ)°“√ª√–‡¡‘ πº≈‡ªì π√–∫∫§«“¡§‘ ¥‡™à π‡¥’ ¬«°— ∫ ß“π°“√«‘ ®— ¬ ·≈– Û)°√–∫«π°“√ª√–‡¡‘ πº≈‡ªì π°√–∫«π°“√«‘ ®— ¬ Õ¬à “ß‰√°Á ¥’ „π∑— »π–®ÿ ≈¿“§ ß“πª√–‡¡‘ πº≈ ‚§√ß°“√Õ“®‡ªì πÀ√◊ Õ‰¡à ‡ªì πß“π«‘ ®— ¬°Á ‰¥â ∑—È ßπ’È ¢÷È πÕ¬Ÿà °— ∫√–¥— ∫§«“¡√Ÿâ ·≈–ª√–‚¬™πå ¢Õß√–∫∫ “√ π‡∑» ´÷Ë ß ‡ªì πº≈ª√–‡¡‘ π‚§√ß°“√ √«¡∑—È ß§«“¡·¬∫¬≈≈÷ °´÷È ß¢Õß√–∫∫§«“¡§‘ ¥·≈–°√–∫«π°“√ª√–‡¡‘ πº≈µ≈Õ¥®π ‚≈°∑— »πå ·≈–°√–∫«π∑— »πå ‡°’Ë ¬«°— ∫°“√«‘ ®— ¬¢Õßπ— °Õ¿‘ ª√–‡¡‘ πºŸâ π—È π §” ”§— ≠ : ß“πª√–‡¡‘ πº≈‚§√ß°“√, ß“π«‘ ®— ¬,º≈ –‡∑◊ Õπ, π— °Õ¿‘ ª√–‡¡‘ π ¡Ÿ ≈‡Àµÿ ®Ÿ ß„®„π°“√‡¢’ ¬π∫∑§«“¡ ∫∑§«“¡π’È ‡°‘ ¥®“°ºŸâ ‡¢’ ¬π¡’ ª√– ∫°“√≥å µ√߇°’Ë ¬«°— ∫ª√–‡¥Á π«à “ ß“πª√–‡¡‘ πº≈‚§√ß°“√‡ªì πß“π«‘ ®— ¬ À√◊ Õ‰¡à ∑—È ß„π∞“π–∑’Ë ‡ªì πºŸâ ∑’Ë ‰¥â »÷ °…“ „π√–¥— ∫ª√‘ ≠≠“‚∑∑“ß°“√«‘ ®— ¬°“√ »÷ °…“ ·≈–√–¥— ∫ª√‘ ≠≠“‡Õ°∑“ß ®‘ µ«‘ ∑¬“°“√»÷ °…“ ‚¥¬‡πâ πÀπ— °¥â “π °“√«— ¥·≈–ª√–‡¡‘ πº≈°“√»÷ °…“ ·≈– ®‘ µ«‘ ∑¬“°“√‡√’ ¬π√Ÿâ Õ’ °∑—È ß‰¥â √— ∫‚ª√¥ «‘®—¬‰¥ÈÀ √◊ Õ_316-326 316 316 ß“πª√–‡¡‘ πº≈‚§√ß°“√‡ªì πß“π«‘ ®— ¬‰¥â À√◊ Õ? Vol. 29 No. 2 Apr.-Jun. 2004 The Journalof theRoyal InstituteofThailand ‡°≈â “œ·µà ßµ—È ß„Àâ ¥”√ßµ”·Àπà ß»“ µ√“- ®“√¬å „π “¢“«‘ ™“«‘ ®— ¬°“√»÷ °…“ µ—È ß·µà æ.». ÚıÚı ∂â “æ‘ ®“√≥“‚¥¬º‘ «‡º‘ π ·≈–/À√◊ Õ§π„π«ß°“√ª√–‡¡‘ π¥â «¬°— 𠧔∂“¡∑’Ë ºŸâ ‡¢’ ¬πµ—È ß‰«â ¥Ÿ ®–‰¡à ‡ªì πªí ≠À“ ·µà Õ¬à “ß„¥ ‡æ√“–‡ªì π∑’Ë ¬Õ¡√— ∫°— π „π«ß°“√ª√–‡¡‘ π«à “ ß“πª√–‡¡‘ π‡ªì π ß“π«‘ ®— ¬ª√–‡¿∑ß“π«‘ ®— ¬ª√–‡¡‘ πº≈ (evaluation research) ´÷Ë ß¡’ ≈— °…≥– ‡ªì π°“√«‘ ®— ¬ª√–¬ÿ °µå ·µà ªí ≠À“¡— °®– ‡°‘ ¥¢÷È π„π«ß°“√«‘ ®— ¬‚¥¬‡©æ“–Õ¬à “ß¬‘Ë ß „π«ß°“√«‘ ®— ¬∑’Ë π— °«‘ ®— ¬¡‘ ‰¥â Õ¬Ÿà «ß„π¢Õß °“√ª√–‡¡‘ π ·≈–„π∫√‘ ∫∑«ß°“√«‘ ®— ¬ ¢Õߪ√–‡∑»‰∑¬ ¥— ß∑’Ë ®–°≈à “«∂÷ ß ª√“°Ø°“√≥å ®√‘ ߥ— ßµà Õ‰ªπ’È „π æ.». ÚıÛ ºŸâ ‡¢’ ¬π‰¥â ‡ªì π À— «Àπâ “§≥–∑”ß“πª√–‡¡‘ π‚§√ß°“√ √–¥— ∫™“µ‘ ‡√◊Ë ÕßÀπ÷Ë ß ·≈–‰¥â ¢Õ√— ∫√“ß«— ≈ ®“°®ÿ Ó≈ß°√≥å ¡À“«‘ ∑¬“≈— ¬ ‚¥¬µâ Õß °“√®–«— ¥√–¥— ∫ß“πª√–‡¡‘ πº≈‚§√ß°“√ ∑’Ë µπ‡Õ߇ªì πºŸâ Õπ µ—È ß·µà æ.». ÚıÚÒ ·≈–µâ Õß°“√„Àâ «ß°“√«‘ ®— ¬Õ¬à “ßπâ Õ¬„π √–¥— ∫¡À“«‘ ∑¬“≈— ¬ ¬Õ¡√— ∫§ÿ ≥§à “·≈– ∫∑∫“∑¢Õßß“πª√–‡¡‘ πº≈‚§√ß°“√ ‡©°‡™à πß“π«‘ ®— ¬æ◊È π∞“π ·≈–ß“π«‘ ®— ¬ ª√–¬ÿ °µå „π “¢“µà “ßʺ≈°“√æ‘ ®“√≥“ ¢Õߧ≥–°√√¡°“√°“√«‘ ®— ¬¡’ ®¥À¡“¬ µÕ∫¡“«à “ ß“πª√–‡¡‘ πº≈‚§√ß°“√¥— ß °≈à “« ·¡â ®–‡ªì πª√–‚¬™πå ¡“° ·µà ‰¡à ‡¢â “‡°≥±å ß“π«‘ ®— ¬∑’Ë ¡§«√‰¥â √— ∫√“ß«— ≈ ¥â «¬§«“¡ ß — ¬¢â Õß„® ·≈–‰¡à ∑√“∫¡“ °à Õπ«à “ §≥–°√√¡°“√„™â ‡°≥±å ª√–‡¡‘ πÕ¬à “ß‰√ ∑—È ß Ê µπ‡Õß°Á ‰¥â ª√–‡¡‘ πß“πª√–‡¡‘ πº≈‚§√ß°“√™‘È ππ’È «à “ ¡’ ¡“µ√∞“π·≈–§ÿ ≥§à “µ“¡¡“µ√∞“π ¢Õßß“πª√–‡¡‘ π‚¥¬Õ“»— ¬‡°≥±å “°≈ Ù ¥â “π §◊ Õ ¥â “πÕ√√∂ª√–‚¬™πå ¥â “π §«“¡∂Ÿ °µâ Õß ¥â “𧫓¡‡ªì π‰ª‰¥â ·≈– ¥â “𧫓¡‡À¡“– ¡∑“ߥ⠓π®√‘ ¬∏√√¡ ¢Õß°“√ª√–‡¡‘ π Õ’ °∑—È ß∂â “∑√“∫‡°≥±å ·≈–‡Àµÿ º≈∑’Ë ™— ¥‡®π°Á πà “®–‡ªì π™à Õß∑“ß ¬°√–¥— ∫§ÿ ≥¿“æ¢Õßß“πª√–‡¡‘ πº≈ ‚§√ß°“√¢Õßµπ‡Õß ·≈–≈Ÿ °»‘ …¬å „Àâ ¥’ ¬‘Ë ß¢÷È π ®÷ ߉¥â ‡¢’ ¬π®¥À¡“¬∂÷ ß√ÕßÕ∏‘ - °“√∫¥’ ΩÉ “¬«‘ ®— ¬¢Õß®ÿ Ó≈ß°√≥å ¡À“ «‘ ∑¬“≈— ¬ ´÷Ë ß°Á ¢Õ· ¥ß§«“¡™◊Ë π™¡√Õß Õ∏‘ °“√∫¥’ ΩÉ “¬«‘ ®— ¬¥â «¬§«“¡®√‘ ß„® ∑’Ë ‰¥â µÕ∫¡“Õ¬à “ß™— ¥‡®π«à “ ß“πª√–‡¡‘ 𠂧√ß°“√∑’Ë π”‡ πÕ¡“π—È π ‰¡à ‡ªì π çß“π «‘ ®— ¬ ·≈–‰¡à ¡’ Õß§å §«“¡√Ÿâ „À¡à é §”µÕ∫ ¥— ß°≈à “« ‡ªì π°“√®ÿ ¥ª√–°“¬¢Õߪí ≠À“ Õ¬à “ß™— ¥‡®π«à “ §«“¡‡¢â “„®¢ÕߺŸâ ‡¢’ ¬π ‡°’Ë ¬«°— ∫ß“π«‘ ®— ¬Õß§å §«“¡√Ÿâ „À¡à ·≈– ¡“µ√∞“πß“πª√–‡¡‘ π∑’Ë ¥’ ¢ÕߺŸâ ‡¢’ ¬π °— ∫¢Õߧ≥–°√√¡°“√æ‘ ®“√≥“º≈ß“π «‘ ®— ¬·µ°µà “ß°— π Õ¬à “ß‰√°Á ¥’ ºŸâ ‡¢’ ¬π°Á ¬Õ¡√— ∫º≈°“√µ— ¥ ‘ π‚¥¬‰¡à ¡’ ¢â Õ‚µâ ·¬â ß „π‚Õ°“ Àπâ “ ‡√“°Á µâ Õߪ√–‡¡‘ πº≈ ‚§√ß°“√„Àâ ‡ªì πß“π «‘ ®— ¬·≈–¡’ Õß§å §«“¡√Ÿâ „À¡à „Àâ ™— ¥‡®π¢÷È π ∂â “ª√– ß§å ®– ¢Õ√— ∫√“ß«— ≈®“°§≥–°√√¡°“√°“√«‘ ®— ¬ ∫∑‡√’ ¬π ”§— ≠∑’Ë ‰¥â °Á §◊ Õ ∂â “®–∑”„Àâ ß“πª√–‡¡‘ πº≈‚§√ß°“√‰¥â √— ∫°“√ ¬Õ¡√— ∫®“°«ß°“√«‘ ®— ¬ ®–µâ Õß„™â √–‡∫’ ¬∫«‘ ∏’ «‘ ®— ¬∑’Ë ‡¢â ¡·¢Á ß„π°“√ ª√–‡¡‘ πº≈‚§√ß°“√ ∑”„Àâ ‡°‘ ¥·π« §«“¡§‘ ¥°“√∫Ÿ √≥“°“√«‘ ∏’ «‘ ∑¬“ °“√«‘ ®— ¬ ·≈–«‘ ∏’ «‘ ∑¬“°“√ª√–‡¡‘ π „π°“√ª√–‡¡‘ πº≈‚§√ß°“√ Õ’ °∑—È ß º≈°“√ª√–‡¡‘ π‚§√ß°“√ ®–µâ Õ߉¡à ‰¥â ‡æ’ ¬ß “√ π‡∑»‡™‘ ߧÿ ≥§à “‡æ◊Ë Õ °“√µ— ¥ ‘ π„® ·µà ®–µâ Õß √â “ßÕß§å §«“¡√Ÿâ „À¡à „Àâ ¡°— ∫‡ªì π çß“π«‘ ®— ¬ ª√–‡¡‘ πº≈é ·π«∑“ߥ— ß°≈à “«∑”„Àâ ºŸâ ‡¢’ ¬π·≈–§≥–‰¥â √— ∫√“ß«— ≈º≈ß“π«‘ ®— ¬¥’ ®“°ß“πª√–‡¡‘ π‚§√ß°“√æ— ≤π“·≈– à ߇ √‘ ¡ºŸâ ¡’ §«“¡ “¡“√∂æ‘ ‡»…∑“ß «‘ ∑¬“»“ µ√å ·≈–‡∑§‚π‚≈¬’ (æ «∑.) √–¬–∑’Ë Ò „πæ.».ÚıÛÙ´÷Ë ß∂◊ Õ«à “‡ªì π §√—È ß·√°∑’Ë ß“π ª√–‡¡‘ πº≈‚§√ß°“√‰¥â √— ∫°“√¬Õ¡√— ∫®“°®ÿ Ó≈ß°√≥å ¡À“- «‘ ∑¬“≈— ¬ ª√“°Ø°“√≥å µà Õ¡“ „π æ.». ÚıÙÙºŸâ ‡¢’ ¬π‰¥â ‡ªì π§≥–Õπÿ °√√¡°“√ æ‘ ®“√≥“µ”·Àπà ß»“ µ√“®“√¬å „π “¢“ «‘ ™“«‘ ®— ¬°“√»÷ °…“/ “¢“«‘ ™“®‘ µ«‘ ∑¬“ °“√»÷ °…“ª√–∏“πÕπÿ °√√¡°“√‰¥â °≈à “« ‡ªî ¥ª√–™ÿ ¡ ·≈–·®â ß„Àâ ∑√“∫Õ¬à “ß ™— ¥‡®π«à “ ß“πª√–‡¡‘ πº≈‚§√ß°“√‰¡à ∂◊ Õ‡ªì πß“π«‘ ®— ¬ ·≈–‰¡à ∂◊ Õ‡ªì πº≈ ß“π∑’Ë ®–„™â æ‘ ®“√≥“‡æ◊Ë Õ¥”√ßµ”·Àπà ß »“ µ√“®“√¬å ∑”„Àâ ºŸâ ‡¢’ ¬π¬â Õπ√–≈÷ ° ∂÷ ߇Àµÿ °“√≥å ‡¡◊Ë Õ æ.». ÚıÛ ∑”„Àâ ‰¥â ¢â Õ √ÿ ª«à “ æ— ≤π“°“√¢Õß»“ µ√å °“√ª√–‡¡‘ π‡°◊ Õ∫ Û ªï (‡√‘Ë ¡æ— ≤π“ Õ¬à “ß®√‘ ß®— ß ‡¡◊Ë Õ æ.». ÚıÒˆ) °Á ¬— ߉¡à Õ“® √⠓ߧ«“¡‡™◊Ë Õ∂◊ Õ ·≈–¬Õ¡√— ∫„π ª√–‡∑»‰∑¬ ∑—È ß Ê ∑’Ë §≥–§√ÿ »“ µ√å ®ÿ Ó≈ß°√≥å ¡À“«‘ ∑¬“≈— ¬ ‡ªì π ∂“∫— π ·Àà ß·√°∑’Ë ‡ªî ¥À≈— ° Ÿ µ√¥ÿ …Æ’ ∫— ≥±‘ µ ∑“ß°“√«— ¥·≈–ª√–‡¡‘ πº≈°“√»÷ °…“ µ—È ß·µà æ.». ÚıÚÒ ªí ≠À“‡√◊Ë Õß ß“π ª√–‡¡‘ πº≈‚§√ß°“√‡ªì πß“π«‘ ®— ¬À√◊ Õ‰¡à °Á ¬— ߇ªì π§”∂“¡∑’Ë µâ Õß· «ßÀ“§”µÕ∫ ·≈– √⠓ߧ«“¡‡¢â “„®√à «¡°— π ¬‘Ë ß‰ª°«à “π—È π ‰¥â √— ∫∑√“∫®“° °√√¡°“√∑’Ë ∫√‘ À“√ß“π«‘ ®— ¬√–¥— ∫™“µ‘ «à “ ºŸâ ∑√ߧÿ ≥«ÿ ≤‘ „π«ß°“√«‘ ®— ¬®”π«π¡“° 317 317 ¡À«— ß æ‘ ∏‘ ¬“πÿ «— ≤πå ªï ∑’Ë Ú˘ ©∫— ∫∑’Ë Ú ‡¡.¬.-¡‘ .¬.ÚıÙ˜ «“√ “√ √“™∫— ≥±‘ µ¬ ∂“π °Á ¬— ߧߡ’ §«“¡‡ÀÁ π«à “ ß“πª√–‡¡‘ πº≈ ‚§√ß°“√‰¡à ‡ªì πß“π«‘ ®— ¬ ¥â «¬ª√“°Ø°“√≥å ¥— ß°≈à “«∑”„Àâ ºŸâ ‡¢’ ¬π π„®∑’Ë ®–∑∫∑«π ·≈–∑”§«“¡ ‡¢â “„®°— ∫∏√√¡™“µ‘ ¢Õßß“πª√–‡¡‘ πº≈ ‚§√ß°“√ «à “¡’ §«“¡ Õ¥§≈â Õß°— ∫ß“π «‘ ®— ¬Õ¬à “߉√‚¥¬æ‘ ®“√≥“∂÷ ߧ«“¡À¡“¬ √–∫∫§«“¡§‘ ¥ ·≈–°√–∫«π°“√ µ≈Õ¥ ®π‡ß◊Ë Õπ‰¢∑’Ë ®–∑”„Àâ ß“πª√–‡¡‘ πº≈ ‚§√ß°“√‡ªì πÀ√◊ Õ‰¡à ‡ªì πß“π«‘ ®— ¬ „π∫∑§«“¡π’È ·∫à ßÕÕ°‡ªì πÛµÕπ §◊ Õ µÕπ∑’Ë Ò «à “¥â «¬ °“√«‘ ®— ¬§◊ ÕÕ–‰√ ®–µ— ¥ ‘ πÕ¬à “ß‰√«à “ ‡ªì πß“π«‘ ®— ¬À√◊ Õ‰¡à ‡ªì πß“π«‘ ®— ¬ µÕπ∑’Ë Ú °“√ª√–‡¡‘ πº≈ ‚§√ß°“√§◊ ÕÕ–‰√ ¡’ ∏√√¡™“µ‘ ·≈– °√–∫«π°“√Õ¬à “ß‰√ ·≈– µÕπ∑’Ë Û ‡ªì π°“√‡ª√’ ¬∫‡∑’ ¬∫º≈ß“πª√–‡¡‘ πº≈ ‚§√ß°“√°— ∫ß“π«‘ ®— ¬ ‡æ◊Ë ÕµÕ∫§”∂“¡«à “ ß“πª√–‡¡‘ πº≈‚§√ß°“√‡ªì πß“π«‘ ®— ¬ À√◊ Õ‰¡à µÕπ∑’Ë Ò°“√«‘ ®— ¬§◊ ÕÕ–‰√ °“√«‘ ®— ¬§◊ ÕÕ–‰√ ¡’ π— °«‘ ™“°“√‰¥â „Àâ §”π‘ ¬“¡‰«â ¡“°¡“¬À≈“°À≈“¬ ∑— »π– „π∑’Ë π’È ¢Õ·∫à ߇ªì πÚ ·π«∑“ß Ò.Ò °“√«‘ ®— ¬„π·π«æ√–æÿ ∑∏- »“ π“ æ√–∏√√¡ªî Æ° (ª.Õ.ª¬ÿ µ⁄ ‚µ) (ÚıÛ¯ :Û-ˆ) ‰¥â °≈à “«∂÷ ß°“√«‘ ®— ¬¡“ ®“°¿“…“∫“≈’ §◊ Õ ç«‘ ®‚¬é ·≈–¡’ §«“¡À¡“¬‡¥’ ¬«°— ∫ çªí ≠≠“é æ√– æÿ ∑∏»“ 𓇪ì π»“ π“·Àà ߪí ≠≠“„™â ªí ≠≠“‡æ◊Ë Õ∫√√≈ÿ ∂÷ ߪí ≠≠“‚¥¬«‘ ∏’ °“√π’È ‡√’ ¬°«à “ ç«‘ ®— ¬é «‘ ®— ¬‰ª°Á ‡°‘ ¥ªí ≠≠“ ·≈–‡°‘ ¥ªí ≠≠“æ— ≤𓉪®π°√–∑—Ë ßªí ≠≠“ π—È π‡ªì π ç‚æ∏‘ é ´÷Ë ß‚æ∏‘ °Á ‡ªì π™◊Ë ÕÀπ÷Ë ß ¢Õߪí ≠≠“ æ√–æÿ ∑∏‡®â “µ√— «à “ ç∏√√¡ π—È π‡√“· ¥ß‚¥¬«‘ ®— ¬é ‚¥¬À≈— °°“√¢Õß æ√–æÿ ∑∏»“ π“∂◊ Õ‰¥â «à “æ√–æÿ ∑∏- »“ 𓇪ì π»“ π“·Àà ß°“√«‘ ®— ¬ πÕ° ®“°π’È æ√–æÿ ∑∏‡®â “¬— ßµ√— Õ’ °«à “ çæ÷ ß «‘ ®— ¬∏√√¡‚¥¬·¬∫§“¬é °≈à “«§◊ Õ «‘ ®— ¬ ∏√√¡µâ Õß«‘ ®— ¬„Àâ ∂÷ ßµâ π‡§â “®÷ ß®–‡ÀÁ π Õ√√∂ ·®â ß™— ¥¥â «¬ªí ≠≠“ ‚¥¬æÿ ∑∏- æ®πå π’È „π·ßà ºŸâ Õπ √ÿ ª‰¥â «à “ºŸâ Õπ Õ𠉪‚¥¬∑’Ë ‡¡◊Ë Õ‰¥â §«“¡√Ÿâ ¡“‚¥¬°“√«‘ ®— ¬ ·≈â «π”¡“ Õπ‚¥¬«‘ ∏’ «‘ ®— ¬ ç«‘ ®— ¬é µ“¡√Ÿ ª»— æ∑å §◊ Õ ç‡øÑ πé À√◊ Õ ◊ ∫§â π‡æ◊Ë Õ®–‡Õ“ ‘Ë ß∑’Ë µâ Õß°“√„Àâ ‰¥â §◊ Õµâ Õß°“√§«“¡®√‘ ß·≈–Õ’ °Õ¬à “ßÀπ÷Ë ß °Á §◊ Õ §â πÀ“ ‘Ë ß∑’Ë ¥’ ‘Ë ß∑’Ë æ÷ ߪ√– ß§å §ÿ ≥§à “À√◊ Õª√–‚¬™πå ∑’Ë µâ Õß°“√ ‚¥¬ √ÿ ª§«“¡À¡“¬¢Õß°“√«‘ ®— ¬ ¡’ Ù√–¥— ∫ §◊ ÕÒ.§â πÀ“§«“¡®√‘ ß Ú.§â πÀ“ ‘Ë ß∑’Ë ¥’ ‘Ë ß∑’Ë µâ Õß°“√ ‘Ë ß∑’Ë ‡ªì πª√–‚¬™πå Û. §â πÀ“Àπ∑“ß∑’Ë ®–∑”„Àâ ¥’ À√◊ ÕÀ“«‘ ∏’ °“√ ∑’Ë ®–∑”„Àâ ¥’ ·≈– Ù. À“«‘ ∏’ ∑’Ë ®–∑”„Àâ ”‡√Á ®´÷Ë ß§«“¡ ”‡√Á ®®–µâ Õ߇ªì π ‘Ë ß∑’Ë ¥’ ¥â «¬ Õ’ °ª√–°“√Àπ÷Ë ß «‘ ®— ¬„π∑“ßæ√– æÿ ∑∏»“ π“π—È πµâ Õ߇ªì π‚¬π‘ ‚ §◊ Õ ‚¥¬ ·¬∫§“¬ §â π°— π¥â «¬«‘ ∏’ °“√∑’Ë ·¬∫¬≈ „Àâ ∂÷ ßµâ πµÕ¢Õߧ«“¡®√‘ ß ”À√— ∫§«“¡ ‡™◊Ë Õ §«“¡§‘ ¥‡ÀÁ π·≈–‡Àµÿ º≈‰¡à æÕ‡æ’ ¬ß ∂â “∂◊ Õ§«“¡‡™◊Ë Õ §«“¡§‘ ¥‡ÀÁ πÀ√◊ Õ‡Àµÿ º≈ Õ“®®–º‘ ¥æ≈“¥‰¥â «‘ ∏’ °“√‡¢â “∂÷ ß µâ πµÕ§«“¡®√‘ ßµâ Õ߇√‘Ë ¡µâ π®“°‚®∑¬å ·≈–«‘ ∏’ §‘ ¥∑’Ë ∂Ÿ °µâ Õ߇ªì π∞“πª√–°Õ∫ °— ∫√–‡∫’ ¬∫«‘ ∏’ ∑’Ë ‡À¡“– ¡≈”æ— ß√–‡∫’ ¬∫ «‘ ∏’ ‰¡à √— ∫ª√–°— π∑’Ë ®–‡¢â “∂÷ ßµâ πµÕ‚¥¬ ·¬∫§“¬ Õ’ °Õ¬à “ßÀπ÷Ë ß∑’Ë ”§— ≠¡“°°Á §◊ Õ ç©— π∑–é À√◊ Õ§«“¡Õ¬“° ´÷Ë ß‡ªì π·√ß ®Ÿ ß„®∑’Ë µâ Õß°“√À“§«“¡®√‘ ß„Àâ ‰¥â ·≈– À“∑“ß∑” ‘Ë ß∑’Ë ¥’ „Àâ ”‡√Á ®„Àâ ‰¥â ∂â “¬— ß ‰¡à ∂÷ ߧ«“¡®√‘ ß À√◊ Õ¬— ߉¡à ”‡√Á ®°Á ‰¡à ¬Õ¡À¬ÿ ¥ ·√ߢ— ∫‡™à ππ’È ®–∑”„Àâ ß“π «‘ ®— ¬ ”‡√Á ®Õ¬à “ß¡’ ª√– ‘ ∑∏‘ ¿“æ æ√– æÿ ∑∏‡®â “¡’ ©— π∑–¬Õ¡ ≈–∑ÿ °Õ¬à “߇æ◊Ë Õ ‰ªÀ“§«“¡®√‘ ߢÕß∏√√¡™“µ‘ À“§«“¡ ®√‘ ߢÕß ‘Ë ß∑—È ßÀ≈“¬«à “¡— π§◊ ÕÕ–‰√ ¡— 𠇪ì πÕ¬à “ß‰√ ·≈â «°Á ‡æ◊Ë ÕÀ“Àπ∑“ß∑’Ë ®– ∑”„Àâ ™’ «‘ µ·≈– — ߧ¡¡πÿ …¬å ¥’ ¢÷È π ¥— ßπ—È π æ√–æÿ ∑∏‡®â “®÷ ߇ªì ππ— °«‘ ®— ¬¡“‚¥¬µ≈Õ¥ Ò.Ú°“√«‘ ®— ¬„π·π«µ–«— πµ° ∏’ √– Õ“™«‡¡∏’ (ÚıÚ˘ : Úı- Ú˘)‰¥â ª√–¡«≈§«“¡À¡“¬¢Õß°“√ «‘ ®— ¬®“°·À≈à ßµà “ß Ê (Websterûs New TwentiethCenturyDictionary :1966; Whitney,1963 :1;Phetchick :1968 : 1-2) ·≈â « √ÿ ª«à “ °“√«‘ ®— ¬ª√–°Õ∫ ¥â «¬ à «π ”§— ≠ Ú à «π §◊ Õ °“√«‘ ®— ¬ ‡ªì π°“√· «ßÀ“∫“ß ‘Ë ß∫“ßÕ¬à “ß‰¥â ·°à ç¢â Õ‡∑Á ®®√‘ ßé 秫“¡®√‘ ßé ·≈– 秫“¡ ·πà πÕπé ‡ªì πµâ π ·≈–°“√· «ßÀ“µâ Õß ‡ªì π ç√–∫∫√–‡∫’ ¬∫é ç§√Ë ”‡§√à ßé çµà Õ ‡π◊Ë Õßé ·≈– 笓«π“πé ®–‡ÀÁ π‰¥â «à “ §«“¡À¡“¬¢Õß°“√ «‘ ®— ¬¬— ß¡’ §«“¡°”°«¡‰¡à ·πà πÕπ ‡π◊Ë Õß ¡“®“°§«“¡°”°«¡·≈–§«“¡‰¡à ·πà πÕπ ¢Õߧ” ”§— ≠„ππ‘ ¬“¡π—Ë π‡Õß ¥— ßπ—È π °“√µ— ¥ ‘ π«à “Õ–‰√‡ªì π°“√«‘ ®— ¬ À√◊ Õ ‰¡à „™à °“√«‘ ®— ¬ ®÷ ߇ªì π‡√◊Ë Õß∑’Ë ∑”‰¥â ¬“° ∏’ √– Õ“™«‡¡∏’ (ÚıÚ˘ : Ú¯) ®÷ ß ‡ πÕπ‘ ¬“¡¢Õß°“√«‘ ®— ¬∑’Ë ™— ¥‡®π·≈– “¡“√∂∑¥ Õ∫‰¥â «à “ ç°“√«‘ ®— ¬ §◊ Õ °“√· «ßÀ“‚¥¬«‘ ∏’ °“√ — ߇°µ·≈–°“√ π‘ √π— ¬ ‡æ◊Ë Õ„Àâ ‰¥â ¡“´÷Ë ß¢â Õ§«“¡∑’Ë ‡ªì π 318 318 ß“πª√–‡¡‘ πº≈‚§√ß°“√‡ªì πß“π«‘ ®— ¬‰¥â À√◊ Õ? Vol. 29 No. 2 Apr.-Jun. 2004 The Journalof theRoyal InstituteofThailand ®√‘ ßÀ√◊ Õπà “‡™◊Ë Õ∂◊ Õ‰¥â é (§«“¡√Ÿâ ) ®“° π‘ ¬“¡π’È “¡“√∂·∫à ß°“√«‘ ®— ¬ÕÕ°‡ªì π Úª√–‡¿∑„À≠à §◊ Õ°“√«‘ ®— ¬‡™‘ ß«‘ ‡§√“–Àå ´÷Ë ß‡ªì π°“√«‘ ®— ¬∑’Ë · «ßÀ“¢â Õ§«“¡∑’Ë ‡ªì π ®√‘ ß‚¥¬°“√π‘ √π— ¬ (deduction) ‡™à π π‘ µ‘ »“ µ√å µ√√°»“ µ√å °— ∫°“√«‘ ®— ¬‡™‘ ß ª√–®— °…å ´÷Ë ß‡ªì π°“√· «ßÀ“¢â Õ§«“¡ ∑’Ë ‡ªì π®√‘ ß ‚¥¬°“√ — ߇°µ‡ª√’ ¬∫‡∑’ ¬∫ ¢â Õ§«“¡π—È π°— ∫ ‘Ë ßÀ√◊ Õ‡Àµÿ °“√≥å „π ∏√√¡™“µ‘ “¬«‘ ™“∑’Ë „™â °“√«‘ ®— ¬‡™‘ ß ª√–®— °…å ‡ªì πÀ≈— °‰¥â ·°à «‘ ∑¬“»“ µ√å ®‘ µ«‘ ∑¬“ ¡“πÿ …¬«‘ ∑¬“ °“√»÷ °…“ — ߧ¡«‘ ∑¬“ ‡ªì πµâ π °“√«‘ ®— ¬‡™‘ ß ª√–®— °…å ª√–°Õ∫¥â «¬ ¡‘ µ‘ Û ¡‘ µ‘ §◊ Õ ¡‘ µ‘ ¥â “𧫓¡√Ÿâ ¡‘ µ‘ ¥â “π«‘ ∏’ °“√ ·≈–¡‘ µ‘ ¥â “πª√–‚¬™πå ´÷Ë ß “¡“√∂‡¢’ ¬π · ¥ß ¥— ß√Ÿ ªµà Õ‰ªπ’È √Ÿ ª∑’Ë Ò¿“æÛ ¡‘ µ‘ ¢Õß°“√«‘ ®— ¬‡™‘ ߪ√–®— °…å „π°√≥’ ‡™à ππ’È ¢â Õ§«“¡√Ÿâ ‡©æ“–∑’Ë «à “ ç„πÀâ Õß∂— ¥‰ª¡’ ‡°â “Õ’È X µ— «é °Á ‡ªì π°“√ «‘ ®— ¬‡™‘ ߪ√–®— °…å ‰¥â ‚¥¬„™â «‘ ∏’ °“√À“ §«“¡√Ÿâ ∑’Ë ßà “¬¡“°§◊ Õ ‡¥‘ π‰ª·≈â «π— ∫‡Õ“ ·≈–ª√–‚¬™πå °Á Õ“®πâ Õ¬¡“° ª√–‡¥Á π ∑’Ë µâ Õßæ‘ ®“√≥“°Á §◊ Õ §«“¡√Ÿâ ¢π“¥‰Àπ ª√–‚¬™πå ‡æ’ ¬ß„¥ ·≈–¥â «¬«‘ ∏’ °“√Õ¬à “ß ‰√ ¢÷È πÕ¬Ÿà °— ∫ºŸâ æ‘ ®“√≥“ ®–‡ªì πºŸâ µ— ¥ ‘ π ºŸâ µ— ¥ ‘ π∫“ߧπ´÷Ë ßæ‘ ®“√≥“ß“π«‘ ™“°“√ ∫“ßÕ¬à “ß‡ªì π«‘ ®— ¬ ·µà ∫“ߧπ°≈— ∫‡ÀÁ π «à “‰¡à ‡ªì π«‘ ®— ¬ ‡æ√“–ºŸâ µ— ¥ ‘ πæ‘ ®“√≥“ ç§ÿ ≥§à “é ¢Õßß“π«‘ ™“°“√™‘È ππ—È π·µ° µà “ß°— ππ—Ë π‡Õß Õ’ °ª√–°“√Àπ÷Ë ß°Á §◊ Õ °“√«‘ ®— ¬‡™‘ ߪ√–®— °…å µ“¡∑— »π–¢Õß∏’ √– Õ“™«‡¡∏’ ‡ÀÁ π«à “ °“√«‘ ®— ¬‰¡à ®”‡ªì π µâ Õ߇ªì π°“√· «ßÀ“§«“¡√Ÿâ ∑’Ë µâ Õß ç°‘ 𠇫≈“¬“«π“πé ç§√Ë ”‡§√à ßé À√◊ Õ‡ªì π ç√–∫∫√–‡∫’ ¬∫é ·µà §«√„Àâ §«“¡ π„® ‡ªì πæ‘ ‡»…°— ∫¡‘ µ‘ ¥â “𧫓¡√Ÿâ ∑—È ßπ’È ‡æ√“– §«“¡√Ÿâ ∑’Ë ‰¥â ¡“¬à Õ¡ª√–¬ÿ °µå ‰¥â ∑—È ßπ—È π ∂â “ºŸâ ª√–¬ÿ °µå ¡’ §«“¡‡©≈’ ¬«©≈“¥æÕ ¬‘Ë ß‡ªì 𧫓¡√Ÿâ √–¥— ∫ Ÿ ß °Á ¬‘Ë ß„Àâ ‚Õ°“ „π°“√ª√–¬ÿ °µå ‰¥â ¡“°¢÷È π ‡ªì π∑’Ë πà “ — ߇°µ«à “§”«à “ç∑ƒ…Æ’ é π’È ¡’ §«“¡À¡“¬∑“߇∑§π‘ § §◊ Õ À¡“¬ ∂÷ ߢâ Õ§«“¡ À√◊ Õ°≈ÿà ¡¢Õߢâ Õ§«“¡∑’Ë „™â Õ∏‘ ∫“¬À√◊ Õ∑”π“¬°Æµà “ß Ê °“√ Õ∏‘ ∫“¬À√◊ Õ°“√∑”𓬮–µâ Õß„™â «‘ ∏’ π‘ √π— ¬ „π¢≥–∑’Ë ç°Æé À¡“¬∂÷ ߢâ Õ §«“¡∑’Ë °≈à “«∂÷ ß ∂“π°“√≥å À√◊ Õ‡Àµÿ °“√≥å „π∏√√¡™“µ‘ ∑’Ë ¡’ ¢Õ∫‡¢µ ∂“π∑’Ë ‡«≈“·≈– ‘Ë ß∑’Ë °≈à “«∂÷ ßÕ¬à “ß„¥Õ¬à “ßÀπ÷Ë ß À√◊ ÕÀ≈“¬Õ¬à “ß∑’Ë °«â “ߢ«“ßÕÕ°‰ª°«à “ ç¢â Õ§«“¡‡©æ“–é „π°“√ª√–¡«≈π‘ ¬“¡¢Õß°“√«‘ ®— ¬ „π√–¥— ∫ “°≈∑’Ë ¡§«√°≈à “«∂÷ ß °Á §◊ Õ ▲ ▲ Z (ª√–‚¬™πå ) ¡“° πâ Õ¬ Y («‘ ∏’ °“√) X (§«“¡√Ÿâ ) ¬“° ßà “¬ ¢âÕ§«“¡‡©æ“–°Æ-∑ƒ…Æ’ 319 319 ¡À«— ß æ‘ ∏‘ ¬“πÿ «— ≤πå ªï ∑’Ë Ú˘ ©∫— ∫∑’Ë Ú ‡¡.¬.-¡‘ .¬.ÚıÙ˜ «“√ “√ √“™∫— ≥±‘ µ¬ ∂“π ç°“√«‘ ®— ¬À¡“¬∂÷ ß °“√»÷ °…“§â π§«â “ À“§«“¡®√‘ ßÕ¬à “ß®√‘ ß®— ߥ⠫¬√–∫∫·≈– «‘ ∏’ °“√Õ— π∂Ÿ °µâ Õß ‡æ◊Ë Õ„Àâ ‰¥â ¡“´÷Ë ß§«“¡ √Ÿâ „π ‘Ë ß«‘ ®— ¬π—È πé °“√«‘ ®— ¬„π°√≥’ π’È ·∫à ß ÕÕ°‡ªì πÚª√–‡¿∑§◊ Õ°“√«‘ ®— ¬¡Ÿ ≈∞“π À√◊ Õ„π∑“ß∑ƒ…Æ’ ´÷Ë ß‡ªì π°“√«‘ ®— ¬ ‡æ◊Ë Õ §«“¡√Ÿâ „À¡à À√◊ Õ‡æ‘Ë ¡æŸ π«‘ ∑¬“°“√µà “ßÊ „Àâ °«â “ߢ«“ß ¡∫Ÿ √≥å ¬‘Ë ß¢÷È π À√◊ Õ‡ªì π °“√«‘ ®— ¬‡æ◊Ë Õ¡ÿà ß √â “ß∑ƒ…Æ’ ·≈–°“√ «‘ ®— ¬ª√–¬ÿ °µå À√◊ Õ„π∑“ߪؑ ∫— µ‘ ´÷Ë ß‡ªì π °“√«‘ ®— ¬„π∑“ß„™â §«“¡√Ÿâ À√◊ Õ«‘ ∑¬“- °“√µà “ß Ê „Àâ ‡°‘ ¥ª√–‚¬™πå ∑“ߪؑ ∫— µ‘ À√◊ Õ‡ªì π°“√«‘ ®— ¬‡æ◊Ë Õ𔉪·°â ªí ≠À“‚¥¬ µ√ß (®ÿ ¡æ≈ «— ¥‘ ¬“°√,ÚıÚ :Ò- ÒÒ) ‚¥¬∑—Ë «‰ª‡°≥±å „π°“√æ‘ ®“√≥“ «à “ °‘ ®°√√¡„¥‡ªì πß“π«‘ ®— ¬ „™â ‡°≥±å Ù ª√–°“√§◊ Õ Ò) §«“¡ ¡∫Ÿ √≥å ¢Õß °√–∫«π°“√∑’Ë „™â ∑—È ß°“¬ «“®“ ·≈–„® Ú) §«“¡≈÷ °´÷È ß¢Õß°“√§â π§«â “ Û) §«“¡„À¡à ¢Õߧ«“¡√Ÿâ ∑’Ë ‰¥â ¡“ ·≈– Ù) §«“¡∂Ÿ °µâ Õ߇™◊Ë Õ∂◊ Õ‰¥â (http://www. md.chula.ac.th/medCAI/lesson/ research/re1-1.htm) µÕπ∑’Ë Ú °“√ª√–‡¡‘ πº≈ ‚§√ß°“√§◊ Õ Õ–‰√ Ú.Ò‚§√ß°“√§◊ ÕÕ–‰√ ‚§√ß°“√§◊ Õ°≈ÿà ¡¢Õß°‘ ®°√√¡∑’Ë ¡ÿà ß «— µ∂ÿ ª√– ߧå Õ¬à “ß„¥Õ¬à “ßÀπ÷Ë ß‡¥’ ¬«°— 𠇙à 𠂧√ß°“√ à ߇ √‘ ¡ª√– ‘ ∑∏‘ ¿“æ°“√ Õπ√–¥— ∫Õÿ ¥¡»÷ °…“ ‚§√ß°“√Àπ÷Ë ß Õ”‡¿ÕÀπ÷Ë ß‚√߇√’ ¬π„πΩí π Ú.Ú°“√ª√–‡¡‘ π§à “ À√◊ Õ°“√ ª√–‡¡‘ πº≈§◊ ÕÕ–‰√ °“√ª√–‡¡‘ π§à “À√◊ Õ°“√ª√–‡¡‘ πº≈ À¡“¬∂÷ ß°“√µ— ¥ ‘ π§ÿ ≥§à “¢Õß ‘Ë ß„¥ ‘Ë ß Àπ÷Ë ß ´÷Ë ß∂◊ Õ‡ªì ππ‘ ¬“¡æ◊È π∞“π „π∑“ß °“√®— ¥°“√π‘ ¬¡π‘ ¬“¡°“√ª√–‡¡‘ π§à “ À√◊ Õ°“√ª√–‡¡‘ πº≈«à “‡ªì π°√–∫«π°“√ ∑’Ë °à Õ„Àâ ‡°‘ ¥ “√ π‡∑»‡æ◊Ë Õ°“√µ— ¥ ‘ π„® °“√µ— ¥ ‘ π„®‡≈◊ Õ°∑“߇≈◊ Õ°‚¥¬Õ“»— ¬ “√ π‡∑»∑’Ë ∂Ÿ °µâ Õ߇À¡“– ¡ ºà “π°“√ ®— ¥ — ߇§√“–Àå „Àâ ‡ªì πÕß§å §«“¡√Ÿâ ®– ∑”„Àâ ‡°‘ ¥ªí ≠≠“‰¥â Ú.Ú.Ò¡“µ√∞“π¢Õß°“√ ª√–‡¡‘ π °“√ª√–‡¡‘ π∑’Ë ¥’ µâ Õ߇ªì π‰ª µ“¡¡“µ√∞“π٥⠓π§◊ Õ¡“µ√∞“π¥â “π Õ√√∂ª√–‚¬™πå ¡“µ√∞“π¥â “𧫓¡ ∂Ÿ °µâ Õß ¡“µ√∞“π¥â “𧫓¡‡ªì π‰ª‰¥â ·≈–¡“µ√∞“π¥â “𧫓¡‡À¡“– ¡ ‡ªì π ∏√√¡µ“¡®√‘ ¬∏√√¡¢Õß°“√ª√–‡¡‘ π√«¡ ∑—È ßÀ¡¥¡’ Ûµ— «∫à ß™’È (Sanders :Ò˘˘Ù; ¡À«— ß æ‘ ∏‘ ¬“πÿ «— ≤πå , ÚıÙÙ : ¯Ù - ˘Ú) Ú.Ú.Úæ— ≤π“°“√¢Õß°“√ ª√–‡¡‘ π (Guba and Lincoln (Ò˘¯˘); ¡À«— ß æ‘ ∏‘ ¬“πÿ «— ≤πå , ÚıÙÙ : ÛÙ - ÙÒ) à «π„π∑— »π–¢Õß Guba ·≈– Lincoln(Ò˘¯˘)‰¥â ·∫à ß»“ µ√å ·Àà ß°“√ ª√–‡¡‘ π‡ªì πÙ ¬ÿ § §◊ Õ ¬ÿ §∑’Ë Ò ¬ÿ §°“√«— ¥º≈ (Mea- surement : Ò˘Ù - Ò˘ÙÚ) „π¬ÿ §π’È °“√«— ¥º≈·≈–°“√ª√–‡¡‘ πº≈¡’ §«“¡ À¡“¬‡À¡◊ Õπ°— π ‚¥¬∂◊ Õ«à “‡ªì π ‘Ë ß ‡¥’ ¬«°— π ¡‘ Õ“®·¬°®“°°— π‰¥â ¬ÿ §π’È ‡ªì π¬ÿ §°“√«— ¥§ÿ ≥≈— °…≥–µà “ß Ê ¢Õß π— °‡√’ ¬π ‡™à π º≈ — ¡ƒ∑∏‘Ï ‡™“«πå ªí ≠≠“ ∫ÿ §≈‘ °¿“æ §«“¡∂π— ¥ °“√∑¥ Õ∫∑“ßÕâ Õ¡‡ªì π‡Õ°- ≈— °…≥å ¢Õß°“√ª√–‡¡‘ πº≈„π¬ÿ §·√°π’È ´÷Ë ßÕ“®¡’ ‡Àµÿ ®“°ªí ®®— ¬∑’Ë ‡√’ ¬°√â Õߧ«“¡ ∂Ÿ °µâ Õ߇À¡“– ¡ (legistimation) ∑’Ë ®– »÷ °…“æ— ≤π“°“√∑’Ë ”§— ≠¢Õß¡πÿ …¬å ‚¥¬«— ¥§«“¡·µ°µà “ߢÕß¡πÿ …¬å ·≈– Õ’ °ªí ®®— ¬Àπ÷Ë ß∑’Ë º≈— °¥— π„Àâ ‡°‘ ¥°“√«— ¥ ∑“ßÕâ Õ¡§◊ Õ §«“¡‡§≈◊Ë Õπ‰À«¥â “π°“√ ®— ¥°“√‡™‘ ß«‘ ∑¬“»“ µ√å ∑’Ë ‡°‘ ¥¢÷È π„π °“√∏ÿ √°‘ ®·≈–Õÿ µ “À°√√¡ ·√ߺ≈— °¥— π ‡À≈à “π’È °à Õ„Àâ ‡°‘ ¥‚ª√·°√¡°“√∑¥ Õ∫ „π‚√߇√’ ¬π∑”„Àâ ¡’ ·√ߺ≈— °¥— π°“√ √â “ß ·∫∫ Õ∫ ·≈–·∫∫«— ¥µà “ß Ê ¥— ßπ—È π ¬ÿ §·√°¢Õß°“√ª√–‡¡‘ π ∂◊ Õ‡ªì π¬ÿ §¢Õß °“√«— ¥º≈ ºŸâ ª√–‡¡‘ π¡’ ∫∑∫“∑„π‡™‘ ß ‡∑§π‘ § ¡’ §«“¡ “¡“√∂„™â ‡§√◊Ë Õß¡◊ Õ À√◊ Õ √⠓߇§√◊Ë Õß¡◊ Õ „π°“√ Õ∫«— ¥ ”π÷ ° ∑“߇∑§π‘ §°“√«— ¥·≈–°“√ª√–‡¡‘ π ∑“ß°“√»÷ °…“¬— ߥ”√ßÕ¬Ÿà ∂÷ ßªí ®®ÿ ∫— π ®– ‡ÀÁ π‰¥â ®“°®–‡¢â “‡√’ ¬π °Á µâ Õß¡’ °“√ Õ∫ «— ¥ ®– ”‡√Á ®°“√»÷ °…“‰¥â °Á µâ Õßºà “π °“√ Õ∫«— ¥ °“√§— ¥‡≈◊ Õ°§π‡¢â “∑”ß“π °Á µâ Õßºà “π°“√ Õ∫«— ¥ ·¡â µ”√“°Á ¬— ß§ß „™â §”§Ÿà «à “°“√«— ¥·≈–ª√–‡¡‘ πº≈∑“ß°“√ »÷ °…“Õ¬Ÿà π—Ë π‡Õß °≈à “«‚¥¬ √ÿ ª çπ— ° ª√–‡¡‘ πé „π¬ÿ §·√°π’È °Á §◊ Õ çπ— °«— ¥º≈é π—Ë π‡Õß ¬ÿ §∑’Ë Ú °“√∫√√¬“¬≈— °…≥– (description : Ò˘ÙÚ -Ò˘ˆ˜) „π¬ÿ § π’È °“√ª√–‡¡‘ π¡ÿà ß·°â ‰¢®ÿ ¥Õà Õπ¢Õ߬ÿ § ·√° ∑’Ë ‡πâ π‡ªÑ “À¡“¬¢Õß°“√ª√–‡¡‘ π (°“√«— ¥) Õ¬Ÿà ∑’Ë π— °‡√’ ¬π ¢â Õ¡Ÿ ≈‡°’Ë ¬«°— ∫ π— °‡√’ ¬π ‰¡à Õ“®™à «¬„π°“√ª√— ∫ª√ÿ ß À≈— ° Ÿ µ√À√◊ Õ‚ª√·°√¡°“√»÷ °…“‰¥â °“√ª√–‡¡‘ π„π¬ÿ §π’È ‡ªì π°“√Õ∏‘ ∫“¬ ≈— °…≥–‚¥¬æ√√≥π“∂÷ ß®ÿ ¥·¢Á ß·≈– ®ÿ ¥Õà Õπ¢Õß«— µ∂ÿ ª√– ߧå ∑’Ë °”Àπ¥¢÷È π 320 320 ß“πª√–‡¡‘ πº≈‚§√ß°“√‡ªì πß“π«‘ ®— ¬‰¥â À√◊ Õ? Vol. 29 No. 2 Apr.-Jun. 2004 The Journalof theRoyal InstituteofThailand ∫∑∫“∑¢Õßπ— °ª√–‡¡‘ π§◊ ÕºŸâ ∫√√¬“¬ À√◊ Õæ√√≥π“≈— °…≥–µ“¡¢Õ∫‡¢µ¢Õß «— µ∂ÿ ª√– ߧå π— °ª√–‡¡‘ π®–µâ Õß¡’ §«“¡ √Ÿâ ‡∑§π‘ §«‘ ∏’ ‡™à π‡¥’ ¬«°— ∫¬ÿ §·√° ·µà °“√ «— ¥º≈®–‰¡à ‰¥â ¡“·∑π∑’Ë ∫∑∫“∑¢Õß °“√ª√–‡¡‘ πº≈Õ’ °µà Õ‰ª °“√«— ¥º≈‡ªì 𠇧√◊Ë Õß¡◊ ÕÀ√◊ Õ‡ªì π à «πÀπ÷Ë ß¢Õß°“√ ª√–‡¡‘ π °≈à “«§◊ Õ °“√ª√–‡¡‘ π„π¬ÿ §π’È °Á ‡ªì πº≈¡“®“°º≈ß“π„π‚§√ß°“√¯ªï ¢Õß∑“¬‡≈Õ√å ∑’Ë π‘ ¬“¡«à “ °“√ª√–‡¡‘ 𠇪ì π°“√æ‘ ®“√≥“«à “‰¥â º≈∫√√≈ÿ µ“¡ «— µ∂ÿ ª√– ß§å ‡æ’ ¬ß„¥π—Ë π‡Õß ¬ÿ §∑’Ë Û°“√µ— ¥ ‘ π (judgement : Ò˘ˆ˜ - Ò˘¯˘) ‡ªì π¬ÿ §°“√‡√’ ¬°√â Õß „Àâ π— °ª√–‡¡‘ π∑”Àπâ “∑’Ë ºŸâ æ‘ æ“°…“µ— ¥ ‘ π§ÿ ≥§à “¢Õß ‘Ë ß„¥ ‘Ë ßÀπ÷Ë ß π— °ª√–‡¡‘ π ¬ÿ §π’È µâ Õß√— °…“‡Õ°≈— °…≥å ¢Õßπ— °‡∑§π‘ § «‘ ∏’ π— °∫√√¬“¬ À√◊ Õæ√√≥π“≈— °…≥– µ“¡«— µ∂ÿ ª√– ß§å ·≈–®–µâ Õß∑”Àπâ “∑’Ë µ— ¥ ‘ π¥â «¬ π— °ª√–‡¡‘ π®–µâ Õß„™â ¥ÿ ≈¬- æ‘ π‘ ®æ‘ ®“√≥“Õ¬à “ß√Õ∫§Õ∫ ‚¥¬„™â ¢â Õ¡Ÿ ≈®“°°“√«— ¥·≈–„™â ‡°≥±å ¿“¬πÕ° ∑’Ë ‡™◊Ë Õ∂◊ Õ‰¥â ª√–°Õ∫°“√„™â «‘ ®“√≥≠“≥ ª√–‡¡‘ π§ÿ ≥§à “¢Õß ‘Ë ßµà “ß Ê ¥â «¬§«“¡ ‡ªì π°≈“ß „π¬ÿ §π’È ¡’ °“√‡ πÕ√Ÿ ª·∫∫ °“√ª√–‡¡‘ π¡“°¡“¬ ‡æ◊Ë Õ™à «¬„Àâ °“√ µ— ¥ ‘ π„®¢Õßπ— °ª√–‡¡‘ π‡ªì π‰ªÕ¬à “ß¡’ ª√– ‘ ∑∏‘ ¿“æ Stake (Ò˘ˆ˜), Provus (Ò˘˜Ò),Stufflebeamet.al. (Ò˘˜Ò), Scriven (Ò˘˜Û), Eisner (Ò˘˜˘) ‡ªì πµâ π √Ÿ ª·∫∫°“√ª√–‡¡‘ π‡À≈à “π’È ‡ÀÁ π æâ Õßµâ Õß°— π«à “ °“√µ— ¥ ‘ π‡ªì π à «πÀπ÷Ë ß ¢Õß°“√ª√–‡¡‘ π ¥— ßπ—È π °“√µ— ¥ ‘ πÀ√◊ Õ °“√„™â ¥ÿ ≈¬æ‘ π‘ ®®÷ ߇ªì π — ≠≈— °…≥å ¢Õß π— °ª√–‡¡‘ π„π¬ÿ §∑’Ë Û ¬ÿ §∑’Ë Ù°“√µÕ∫ πÕß·≈– √â “ß √√§å (Ò˘¯˘-ªí ®®ÿ ∫— π)°“√ª√–‡¡‘ π „π¬ÿ §∑’Ë Ù πÕ߇ß◊Ë Õπ‰¢À≈— ° Ú ª√–°“√§◊ Õ °“√ª√–‡¡‘ π∑’Ë πÕßµÕ∫ ¢â Õ‡√’ ¬°√â Õߧ«“¡°— ß«≈„® ·≈–ªí ≠À“ ¢ÕߺŸâ ¡’ à «π‰¥â à «π‡ ’ ¬ (stakeholders) ·≈–‡ªì π°“√ª√–‡¡‘ πµ“¡°√–∫«π∑— »πå ·∫∫π— ° √â “ß √√§å °“√ª√–‡¡‘ π„π¬ÿ §∑’Ë Ù ‡ªì πº≈≈— æ∏å ®“°°√–∫«π°“√ª√–‡¡‘ π·≈–∫∑∫“∑ ¢ÕߺŸâ ª√–‡¡‘ π (evaluator) À≈— °°“√ „À¡à ¢Õß°“√ª√–‡¡‘ π¡’ §«“¡®”‡ªì π‡æ◊Ë Õ ∑’Ë ®–™à «¬™’È π”°“√ªØ‘ ∫— µ‘ ®ÿ ¥¬◊ π¢Õß°“√ ª√–‡¡‘ π„π¬ÿ §∑’Ë Ù ´÷Ë ß¡’ ≈— °…≥–‡¥à π∑’Ë ·µ°µà “߉ª®“°°“√ª√–‡¡‘ π„π Û ¬ÿ §∑’Ë ºà “π¡“ √«¡∂÷ ß™’È „Àâ ‡ÀÁ π∫∑∫“∑¢ÕߺŸâ ª√–‡¡‘ π∑’Ë ‡ª≈’Ë ¬π·ª≈߉ª·≈–¡’ ∫∑∫“∑ ‡æ‘Ë ¡¢÷È π ¥— ßπ’È Ò. °“√ª√–‡¡‘ π„π¬ÿ §∑’Ë Ù ¡Õß «à “ °“√ª√–‡¡‘ π‡ªì π°√–∫«π°“√∑“ß ç — ߧ¡°“√‡¡◊ Õßé (sociopolitical) ªí ®®— ¬∑“ß — ߧ¡ °“√‡¡◊ Õß ·≈–«— ≤π- ∏√√¡ §«√∂Ÿ °¡Õß«à “‡ªì π ‘Ë ß ”§— ≠∑’Ë “¡“√∂ à ߺ≈°√–∑∫µà Õ§«“¡∂Ÿ °µâ Õß ¢Õß°“√ª√–‡¡‘ 𠇪ì πÕß§å ª√–°Õ∫∑’Ë ¡’ §«“¡À¡“¬µà Õ°√–∫«π°“√ª√–‡¡‘ π ∂â “ª√“»®“° ‘Ë ß‡À≈à “π’È °“√ª√–‡¡‘ π®– ‰√â ª√–‚¬™πå ·Àâ ß·≈â ß·≈–‰√â §«“¡À¡“¬ °“√ª√–‡¡‘ π„π¬ÿ §∑’Ë Ù ¬Õ¡√— ∫«à “ °‘ ®°√√¡∑ÿ °Õ¬à “ߢÕß¡πÿ …¬å Õ¬Ÿà ¿“¬„µâ °√Õ∫¢Õß°“√‡¡◊ Õß ·≈–«— ≤π∏√√¡ °“√µ√–Àπ— °√Ÿâ ∂÷ ßªí ®®— ¬‡À≈à “π’È ‰¡à ‰¥â À¡“¬§«“¡«à “®–¡’ °“√ª√–π’ ª√–πÕ¡ ‡°‘ ¥¢÷È π„π°“√ª√–‡¡‘ π·µà ®–¬‘Ë ß¬°√–¥— ∫ ¢Õß°“√ª√–‡¡‘ π ‡æ√“– ‘Ë ß‡À≈à “π’È ‰¥â °≈“¬‡ªì π à «πÀπ÷Ë ß¢Õß°“√ ◊ ∫ «π·≈– µ—È ß§”∂“¡ Ú. °“√ª√–‡¡‘ π‡ªì π°√–∫«π°“√ ¢Õߧ«“¡√à «¡¡◊ Õ ‡ªì π°√–∫«π°“√∑’Ë ¡’ ‡ªÑ “À¡“¬‰ª Ÿà °“√æ— ≤π“ „Àâ ‡°‘ ¥§«“¡ ‡ÀÁ πæâ Õßµâ Õß°— π¢ÕߺŸâ ∑’Ë ∂Ÿ °ª√–‡¡‘ π (evaluatee) ‡ªÑ “À¡“¬π’È ®–‰¡à “¡“√∂ ”‡√Á ®≈߉¥â ∂â “ºŸâ ¡’ à «π‰¥â à «π‡ ’ ¬‰¡à „Àâ §«“¡√à «¡¡◊ Õ ·µà °“√∑’Ë °≈à “«‡™à ππ’È ‰¡à ‰¥â À¡“¬§«“¡«à “ °“√ª√–‡¡‘ π∑ÿ °§√—È ß ®–µâ Õß®∫≈ߥ⠫¬§«“¡‡ÀÁ πæâ Õßµâ Õß°— π (consensus) ¢Õß∑ÿ °ΩÉ “¬ ·µà µ√ß°— π ¢â “¡°“√ª√–‡¡‘ π∫“ߧ√—È ßÕ“®®–®∫≈ß ¥â «¬°“√°√–∑”∑’Ë ®–𔉪 Ÿà °“√ª√÷ °…“ À“√◊ Õ ´÷Ë ßºŸâ ∑’Ë ¡’ à «π√à «¡Õ“®®–µ°≈ß∑’Ë ®–‰¡à ‡ÀÁ π¥â «¬ ·µà §«“¡æ¬“¬“¡ ·≈– „§√à §√«≠Õ¬à “ß®√‘ ß„®®–™à «¬„Àâ ºŸâ ¡’ à «π ‰¥â à «π‡ ’ ¬¡“∂÷ ß®ÿ ¥∑’Ë Õ¬à “ßπâ Õ¬∑’Ë ∑ÿ °Ê ΩÉ “¬¬Õ¡√— ∫∂÷ ߪ√–‡¥Á π∑’Ë µ°≈ß°— π‰¡à ‰¥â ·≈–欓¬“¡∑’Ë ®–·°â ‰¢„Àâ ª√–‡¥Á ππ—È π ‰¥â √— ∫§«“¡‡ÀÁ πæâ Õßµâ Õß°— π®“°∑ÿ °Ê ΩÉ “¬ º≈≈— æ∏å ¢Õß°“√ª√–‡¡‘ π¬ÿ §∑’Ë Ù Ò. º≈≈— æ∏å ¢Õß°“√„™â ‚¡‡¥≈ (model)°“√ª√–‡¡‘ π¬ÿ §∑’Ë Ù§◊ Õ ‡ª≈’Ë ¬π ‚≈°∑— »πå ∑’Ë §— ∫·§∫·∫∫ — ¡∫Ÿ √≥å π‘ ¬¡ (parochial absolutism) ¡“ Ÿà — ¡æ— ∑∏- π‘ ¬¡ (relativism) ‚≈°‰¡à ‰¥â ∂Ÿ °¡Õß«à “ ‡ªì π√–∫∫ªî ¥ ∑’Ë ¥”‡π‘ π‰ª¥â «¬°Æ∑’Ë ‰¡à “¡“√∂‡ª≈’Ë ¬π·ª≈߉¥â À√◊ Õ惵‘ °√√¡ ¢Õß¡πÿ …¬å ∂Ÿ °§«∫§ÿ ¡¥â «¬°Æ‡°≥±å ∑’Ë ¡πÿ …¬å ‰¡à “¡“√∂À≈’ °‡≈’Ë ¬ß‰¥â ·µà „𠧫“¡®√‘ ß·≈â « ‚≈°‡ªì π ‘Ë ß — ¡æ— ∑∏å ∑’Ë ª√–°Õ∫¥â «¬§«“¡‡ÀÁ π¡ÿ ¡¡Õß¡“°¡“¬ ¡πÿ …¬å ∑ÿ °§π¡’ Õ”π“®„π°“√ √â “ß·≈– °“√Õ∏‘ ∫“¬ ºŸâ ª√–‡¡‘ π·≈–ºŸâ Õ∫∂“¡ (inquirer) ‰¡à “¡“√∂∑’Ë ®–≈Õ¬µ— «Õ¬Ÿà ‡Àπ◊ Õ§”Õ∏‘ ∫“¬ À√◊ Õ ‘Ë ß∑’Ë µπ‡Õß √â “ß 321 321 ¡À«— ß æ‘ ∏‘ ¬“πÿ «— ≤πå ªï ∑’Ë Ú˘ ©∫— ∫∑’Ë Ú ‡¡.¬.-¡‘ .¬.ÚıÙ˜ «“√ “√ √“™∫— ≥±‘ µ¬ ∂“π ¢÷È π‰¥â π— ° — ߧ¡»“ µ√å ®–µâ Õß¡’ §«“¡ √— ∫º‘ ¥™Õ∫¡“°‡∑à “°— ∫ºŸâ ¡’ à «π‰¥â à «π ‡ ’ ¬·≈–ºŸâ ¡’ à «π√à «¡ ”À√— ∫º≈≈— æ∏å À√◊ Õ‡Àµÿ °“√≥å ∑’Ë °“√Õ∏‘ ∫“¬‰¥â ∂Ÿ °π”‰ª „™â À√◊ Õ‰¡à ‰¥â „™â ·π«§«“¡§‘ ¥∑ÿ °·π« Õ“®®–∂Ÿ °«‘ æ“°…å «‘ ®“√≥å ¿“¬„µâ °√Õ∫ °“√«‘ ‡§√“–Àå ªí ≠À“∫“ß°√Õ∫ ·≈– °√Õ∫°“√«‘ ‡§√“–Àå ªí ≠À“Õ“®®–‡ª≈’Ë ¬π ·ª≈߉ªµ“¡∫√‘ ∫∑ Ú. µ— «·∫∫°“√ª√–‡¡‘ π¬ÿ §∑’Ë Ù ∑”„Àâ ‡°‘ ¥¿“«–°“√√à «¡°— π√— ∫º‘ ¥™Õ∫ (accountability)∫à Õ¬§√—È ß∑’Ë °“√ª√–‡¡‘ π ∂Ÿ °∑”¢÷È π ‰¡à „™à ·§à ‡æ’ ¬ß‡æ◊Ë Õ°”Àπ¥ ∂“π–¢Õߧ«“¡ — ¡æ— π∏å ·µà ‡ªì π°“√ °”Àπ¥¥â «¬«à “„§√À√◊ Õ ‘Ë ß„¥¡’ à «π„π °“√√— ∫º‘ ¥™Õ∫∫â “ß Û. √⠓ߧ«“¡‡¢â “„®Õ¬à “ß≈÷ °´÷È ß ‡æ√“–°“√·≈°‡ª≈’Ë ¬π§«“¡√Ÿâ ·≈–√à «¡ °— π∑”ß“π®–𔉪 Ÿà °“√‡¢â “„®Õ¬à “ß≈÷ ° ´÷È ß °“√ª√–‡¡‘ π„π¬ÿ §∑’Ë Ù ∑’Ë ¥’ ®–∑”„Àâ ∑ÿ °ΩÉ “¬‰¥â √— ∫§«“¡√Ÿâ ¡“°¢÷È π·≈–≈÷ °´÷È ß ¬‘Ë ß¢÷È π °“√ª√–‡¡‘ π„π¬ÿ §∑’Ë Ù ®÷ ß„Àâ ª√– ∫°“√≥å °“√»÷ °…“·°à ∑ÿ °ΩÉ “¬ Ù. °“√Õ¿‘ ª√“¬«‘ ∏’ °“√„π°“√ ™— °™«π„Àâ ºŸâ √— ∫∫√‘ °“√·≈–ΩÉ “¬Õ◊Ë π Ê „™â º≈®“°°“√ª√–‡¡‘ π§◊ Õ‡ªì π°“√Õ¿‘ ª√“¬ ∑’Ë ‰¥â √— ∫§«“¡ π„®¡“°∑’Ë ÿ ¥ „π°“√ ª√–™ÿ ¡¢ÕߺŸâ ª√–‡¡‘ π„π¢≥–π’È ºŸâ √— ∫ ∫√‘ °“√Õ“®®–√Ÿâ À√◊ Õ‡™◊Ë Õ«à “√Ÿâ «à “„§√§«√®– ‡ªì πºŸâ ¡’ à «π„π°“√√— ∫º‘ ¥™Õ∫µà Õªí ≠À“ À√◊ Õ√Ÿâ «à “¡’ ªí ®®— ¬„¥ Ê ∫â “ß∑’Ë ∑”„Àâ °“√ ª√–‡¡‘ π‡°‘ ¥§«“¡≈â ¡‡À≈« ·µà ºŸâ √— ∫ ∫√‘ °“√°Á ¢“¥§«“¡‡¢â “„®Õ¬à “ß∂à Õß·∑â «à “ §«√®–∑”Õ–‰√µà Õ‰ª‡¡◊Ë Õ√Ÿâ ∂÷ ߪí ≠À“ µà “ßÊ ·≈â « ¥— ßπ—È π ‡√“‰¡à “¡“√∂À“«‘ ∏’ °“√·°â ‰¢ªí ≠À“„Àâ ·°à °“√ª√–‡¡‘ π∑’Ë ‰¡à ª√– ∫º≈ ”‡√Á ® ∂â “‡√“‰¡à “¡“√∂√–∫ÿ À√◊ Õ‡¢â “„®∂÷ ߪí ≠À“‰¥â Õ¬à “ß∂Ÿ °µâ Õß °“√ª√–‡¡‘ π„π¬ÿ §∑’Ë Ù¡Õß«à “°“√ ª√–‡¡‘ π·≈–°“√ªØ‘ ∫— µ‘ (action) ‡ªì π °√–∫«π°“√‡¥’ ¬«°— π¡“°°«à “∑’Ë ®–‡ªì π °√–∫«π°“√ Ú Õ¬à “ß∑’Ë ·¬°µà “ßÀ“° ÕÕ°®“°°— π ·≈–‰¡à ‡°’Ë ¬«¢â Õß°— πµ“¡ §«“¡‡™◊Ë Õ¢Õß°“√ª√–‡¡‘ π·∫∫‡¥‘ ¡ Ê ∑’Ë ‰¥â ·¬°∫√‘ ∫∑¢Õß°“√ª√–‡¡‘ πÕÕ° ®“°°√–∫«π°“√µ— ¥ ‘ π„® (decision making)πÕ°®“°π’È ¬— ß¡’ º≈≈— æ∏å Õ◊Ë πÊ Õ’ °∑’Ë ‰¥â ®“°°“√ª√–‡¡‘ π„π¬ÿ §∑’Ë Ù ·µà ‘Ë ß∑’Ë √ÿ ª‰¥â ¢â “ßµâ π‡°‘ ¥®“°ª√– ∫- °“√≥å „π°“√ªØ‘ ∫— µ‘ ∫∑∫“∑„À¡à ¢ÕߺŸâ ª√–‡¡‘ π„π Û ¬ÿ §∑’Ë ºà “π¡“ ¬— ߧߡ’ Õ¬Ÿà „πºŸâ ª√–‡¡‘ π„π ¬ÿ §∑’Ë Ù ·µà ∫∑∫“∑¢ÕߺŸâ ª√–‡¡‘ π·∫∫ ‡¥‘ ¡π—È π §«√‰¥â √— ∫°“√µ’ §«“¡„À¡à √«¡ ∂÷ ß¡’ °“√¢¬“¬∫∑∫“∑¢ÕߺŸâ ª√–‡¡‘ π ·≈–¡’ °“√„ à ∫∑∫“∑‡æ‘Ë ¡‡µ‘ ¡„Àâ ·°à ºŸâ ª√–‡¡‘ π ‡æ◊Ë Õ„Àâ ‡À¡“– ¡ Õ¥§≈â Õß°— ∫ √Ÿ ª·∫∫°“√ª√–‡¡‘ π„À¡à °≈à “«§◊ Õ ∫∑ ∫“∑„À¡à ¢ÕߺŸâ ª√–‡¡‘ π„π¬ÿ §∑’Ë Ù §◊ Õ °“√‡ªì ππ— °«‘ ‡§√“–Àå ¢â Õ¡Ÿ ≈‡°’Ë ¬«°— ∫¡πÿ …¬å (human data analysis) ·≈–ºŸâ ª√–‡¡‘ π µâ Õß¡’ §«“¡‡™’Ë ¬«™“≠·≈–™”π“≠‚¥¬ ®–µâ Õß¡’ §«“¡√Ÿâ ·πà π ‡°’Ë ¬«°— ∫‡§√◊Ë Õß¡◊ Õ °“√ª√–‡¡‘ π·∫∫‡¥‘ ¡Ê «‘ ∏’ °“√À√◊ Õ √–‡∫’ ¬∫«‘ ∏’ «‘ ®— ¬·≈–√Ÿâ ∂÷ ß«‘ ∏’ °“√«‘ ‡§√“–Àå ¢â Õ¡Ÿ ≈∑’Ë ºŸâ ª√–‡¡‘ π‡§¬„™â Ê °— π¡“°¥â «¬ ºŸâ ª√–‡¡‘ π„π¬ÿ §∑’Ë Ù ´÷Ë ß¡’ ≈— °…≥–‡ªì π π— ° √â “ß √√§å (constructivist) ®–„™â «‘ ∏’ °“√‡™‘ ߧÿ ≥¿“æ¢—È πµâ π ·≈–Õ“®®– „™â «‘ ∏’ °“√‡™‘ ߪ√‘ ¡“≥¥â «¬ °“√ª√–‡¡‘ π„π¬ÿ §∑’Ë Ù ‰¥â √— ∫‡Õ“ ∫∑∫“∑¢ÕߺŸâ ª√–‡¡‘ π„πÛ¬ÿ §∑’Ë ºà “π¡“ æ√â Õ¡°— ∫‰¥â ¢¬“¬§«“¡„Àâ §”π‘ ¬“¡„À¡à ·≈–√«¡§ÿ ≥≈— °…≥–¢Õß°“√ª√–‡¡‘ π §à “∑—È ß Û ¬ÿ §¡“„Àâ ·°à π— °ªØ‘ ∫— µ‘ ∑’Ë ¡’ §«“¡™”π“≠ Ÿ ß Õ¬à “ß‰√°Á µ“¡ «‘ ∏’ °“√ ª√–‡¡‘ π„π¬ÿ §∑’Ë Ù µâ Õß°“√ çÕß§å ª√–°Õ∫„À¡à „π∫∑∫“∑¢ÕߺŸâ ª√–‡¡‘ πé Õß§å ª√–°Õ∫„À¡à ª√–°“√·√° §◊ Õ ºŸâ ª√–‡¡‘ π„π°“√ª√–‡¡‘ π„π¬ÿ §∑’Ë Ù ‰¥â ‡ª≈’Ë ¬π∫∑∫“∑®“°ºŸâ §«∫§ÿ ¡¡“‡ªì πºŸâ ∑’Ë „Àâ §«“¡√à «¡¡◊ Õ (collaborator) ‚¥¬ºŸâ ª√–‡¡‘ π®–µâ Õß®Ÿ ß„® ·≈–„Àâ ‡°’ ¬√µ‘ ·°à ¢â Õ¡Ÿ ≈®“°ºŸâ ¡’ à «π‰¥â à «π‡ ’ ¬ ‰¡à ·µà ‡æ’ ¬ß‡π◊È ÕÀ“ “√–¢Õߢâ Õ¡Ÿ ≈‡∑à “π—È π ·µà ®–µâ Õ߇§“√æµà Õ√–‡∫’ ¬∫«‘ ∏’ «‘ ®— ¬ (methodology) ¢Õß°“√ª√–‡¡‘ π¥â «¬ ·≈–„π°√–∫«π°“√¡’ à «π√à «¡π—È π ∫∑∫“∑∑’Ë ”§— ≠¢ÕߺŸâ ª√–‡¡‘ π §◊ Õ ®– µâ Õß√Ÿâ ∂÷ ß ¿“æ·«¥≈â Õ¡¢Õß°“√¡’ à «π √à «¡π—È π¥â «¬ ª√–°“√∑’Ë Ú ºŸâ ª√–‡¡‘ π®–µâ Õß¡’ ∫∑∫“∑‡ªì π∑—È ßºŸâ ‡√’ ¬π (learner) ·≈–ºŸâ Õπ (teacher) ¡“°°«à “∑’Ë ®–‡ªì π‡æ’ ¬ß ºŸâ — ߇°µ°“√≥å (investigator) °√–∫«π °“√‡√’ ¬π√Ÿâ ·≈– Õπ‡ªì 𧫓¡√— ∫º‘ ¥™Õ∫ ¢ÕߺŸâ ª√–‡¡‘ π „π∞“π–∑’Ë ‡ªì πºŸâ ¡’ ∫∑∫“∑ „π°“√®— ¥°“√®— ¥‡«∑’ „Àâ ºŸâ ¡’ à «π‰¥â à «π ‡ ’ ¬ “¡“√∂‡√’ ¬π√Ÿâ ·≈– Õπ´÷Ë ß°— π·≈–°— π ª√–°“√∑’Ë Û ∫∑∫“∑„À¡à ¢ÕߺŸâ ª√–‡¡‘ π§◊ Õ ‡ªì πºŸâ √⠓ߧ«“¡®√‘ ߢ÷È π¡“° °«à “∑’Ë ®–‡ªì π‡æ’ ¬ßºŸâ ∑’Ë §â πæ∫§«“¡®√‘ ß (discover) ∑—È ßπ’È „π°“√ª√–‡¡‘ π·∫∫ ‡¥‘ ¡ Ê ∑’Ë ºà “π¡“ ºŸâ ª√–‡¡‘ π “¡“√∂ À≈∫À≈’ °§«“¡√— ∫º‘ ¥™Õ∫µà Õ ‘Ë ß∑’Ë µπ ‡Õߧâ πæ∫ ‚¥¬„™â §”Õâ “ß«à “ ‘Ë ß∑’Ë µπ§â π æ∫‡ªì 𧫓¡®√‘ ß∑’Ë ª≈Õ¥®“°°“√„ à §ÿ ≥§à “À√◊ Õ§à “π‘ ¬¡¢Õßµπ‡Õ߇¢â “‰ª 322 322 ß“πª√–‡¡‘ πº≈‚§√ß°“√‡ªì πß“π«‘ ®— ¬‰¥â À√◊ Õ? Vol. 29 No. 2 Apr.-Jun. 2004 The Journalof theRoyal InstituteofThailand æ√â Õ¡°— ∫ √ÿ ª«à “ ¡’ §«“¡®√‘ ß‡æ’ ¬ß§«“¡ ®√‘ ߇¥’ ¬«‡∑à “π—È π ¢â Õ¡Ÿ ≈‡ªì πºŸâ ‡ªî ¥‡º¬ §«“¡®√‘ ߢÕßµ— «‡ÕßÕÕ°¡“ ‚¥¬π— ° «‘ ∑¬“»“ µ√å ‰¡à ‰¥â ‡¢â “‰ª·∑√°·´ß ºŸâ ª√–‡¡‘ π·∫∫‡¥‘ ¡®÷ ߉¡à ‰¥â ‡ªì π ‘Ë ß„¥¡“° ‰ª°«à “ çºŸâ ™à «¬é (midwife) ´÷Ë ß√Ÿâ ·µà ‡æ’ ¬ß‡∑§π‘ §„π°“√®— ¥°“√°— ∫∏√√¡™“µ‘ ‡ªì π‡æ’ ¬ßºŸâ à ß “√∑’Ë ‰¡à µâ Õß√— ∫º‘ ¥™Õ∫ µà Õ “√ ·µà ∫∑∫“∑ºŸâ ª√–‡¡‘ π„π¬ÿ §∑’Ë Ù ®–µâ Õ߬ա√— ∫∫∑∫“∑∑’Ë ‰¡à ‡ªì π·µà ‡æ’ ¬ßπ— °‡∑§π‘ §∑’Ë ∑”„Àâ °√–∫«π°“√ ª√–‡¡‘ 𥔇π‘ πµà Õ‰ª ·µà ®–µâ Õ߇ªì πºŸâ ∑’Ë ¡’ à «π√à «¡∑’Ë °√–µ◊ Õ√◊ Õ√â π„π°“√ √⠓ߺ≈ º≈‘ µ·≈–®–µâ Õ߬ա√— ∫º≈≈— æ∏å ∑’Ë µπ‡Õß ‰¥â √â “ß √√§å (reconstruct) ¢÷È π¥â «¬ ª√–°“√∑’Ë Ù ºŸâ ª√–‡¡‘ πµâ Õß≈–∑‘È ß ∫∑∫“∑¢Õß°“√‡ªì πºŸâ — ߇°µ°“√≥å ·∫∫ ‰¡à ¡’ ∫∑∫“∑ (passive) ·≈–¬Õ¡√— ∫∫∑ ∫“∑¢Õßµπ‡Õß«à “ ‡ªì πµ— «°≈“ß∑’Ë ‡ª≈’Ë ¬π ·ª≈ß (change agent) °“√ª√–‡¡‘ π ·∫∫‡¥‘ ¡ Ê Õ“®®–¡ÕߺŸâ ª√–‡¡‘ π‡ªì π ‡æ’ ¬ß‡§√◊Ë Õß¡◊ Õ∑’Ë ®–𔉪 Ÿà °“√‡ª≈’Ë ¬π ·ª≈ß ‰¡à „™à µ— «°≈“ß∑’Ë ‡ª≈’Ë ¬π·ª≈ß ‡æ√“–Õ“®‰ª¢— ¥°— ∫°Æ‡°≥±å ¿“«–«‘ — ¬ (objectivity) ¢Õß°“√ª√–‡¡‘ π·≈–°“√ µ—È ß§”∂“¡·∫∫‡¥‘ ¡ Ê ·µà ”À√— ∫°“√ ª√–‡¡‘ π„π¬ÿ §∑’Ë Ù ºŸâ ª√–‡¡‘ π§◊ Õ °ÿ ≠·® ”§— ≠„π°√–∫«π°“√ √â “ß √√§å §«“¡ ®√‘ ß (reality) ™π‘ ¥„À¡à ·≈–¡’ §«“¡´— ∫ ´â Õπ¢÷È π ºŸâ ª√–‡¡‘ π¡’ Àπâ “∑’Ë ÕπºŸâ ¡’ à «π‰¥â à «π‡ ’ ¬„π°“√ √⠓ߧ«“¡®√‘ ß Õ◊Ë πÊæ√â Õ¡°— ∫·π–π”¢â Õ¡Ÿ ≈Õ◊Ë πÊ ‡™à π °“√«‘ ‡§√“–Àå ‡Õ° “√®“°°“√ª√–‡¡‘ π Õ◊Ë π Ê ∑’Ë Õ¬Ÿà „π ∂“π°“√≥å À√◊ Õ∫√‘ ∫∑∑’Ë §≈â “¬§≈÷ ß°— π À√◊ Õ„Àâ ¢â Õ¡Ÿ ≈¢Õßæ«°¡◊ Õ Õ“™’ æ ·≈–Õ◊Ë π Ê ¥— ßπ—È π ºŸâ ª√–‡¡‘ π®÷ ß ‡ªì πµ— «·∑π (agent) ∑’Ë ¡’ ∫∑∫“∑π”„π °√–∫«π°“√ √⠓ߢ÷È π„À¡à (recon- struction) ¢Õߧ«“¡®√‘ ß∑’Ë ¡’ Õ¬Ÿà ‡¥‘ ¡ ‚¥¬ √ÿ ª‚¡‡¥≈°“√ª√–‡¡‘ π „π¬ÿ § ∑’Ë Ù ‡ªì π°“√ √â “ß √√§å À√◊ Õ°“√Õ∏‘ ∫“¬ (construction) ∑“ß — ߧ¡‡ªì π‚¡‡¥≈∑’Ë √⠓ߢ÷È π∫πæ◊È π∞“π¢Õߪ√– ∫°“√≥å ¢Õßµ— «‡√“‡Õß ·≈–Õ“»— ¬ª√– ∫°“√≥å ¢ÕߧπÕ◊Ë π ´÷Ë ß‡√“‰¥â ´÷ ∫´— ∫‡Õ“®“°°“√ ‡√’ ¬π√Ÿâ §à “π‘ ¬¡ §«“¡‡™◊Ë Õ ¿“æ ·«¥≈â Õ¡∑’Ë ‡√“∑”ß“πÕ¬Ÿà °“√ √â “ß √√§å À√◊ Õ°“√Õ∏‘ ∫“¬∑’Ë ¥’ ∑’Ë ÿ ¥ §◊ Õ ‘Ë ß∑’Ë ®–π” ‰ª Ÿà °“√ √â “ß √√§å „À¡à À√◊ Õ°“√Õ∏‘ ∫“¬ ¥— ßπ—È π π— °ª√–‡¡‘ π®–µâ Õ߬ա√— ∫§” «‘ ®“√≥å ¢â Õ·π–π” ·≈– ‘Ë ß∑â “∑“¬ µ√“∫„¥∑’Ë ‘Ë ß‡À≈à “π’È ∑”„Àâ ‡°‘ ¥°√–∫«π °“√«‘ ¿“…«‘ ∏’ ·≈–𔉪 Ÿà °“√ª√÷ °…“ À“√◊ ÕÕ¬à “ß·∑â ®√‘ ß °“√ª√–‡¡‘ π„π¬ÿ §ªí ®®ÿ ∫— π ¡’ °√–∫«π∑— »πå µ“¡ “√∫∫· ¥ß„π √Ÿ ª∑’Ë Ú (Worthen and Sanders : Ò˘¯˜, »÷ °…“√“¬≈–‡Õ’ ¬¥‰¥â „π ¡À«— ß æ‘ ∏‘ ¬“πÿ «— ≤πå :ÚıÙÙ ) √Ÿ ª∑’Ë Ú °“√·∫à ß°√–∫«π∑— »πå °“√ª√–‡¡‘ πµ“¡ª√— ™≠“ª√–‚¬™πå π‘ ¬¡°— ∫ª√— ™≠“ À— ™≠“≥·≈–æÀÿ π‘ ¬¡ °“√ª√–‡¡‘ πµ“¡ ª√— ™≠“ª√–‚¬™πå π‘ ¬¡ °“√ª√–‡¡‘ πµ“¡ ª√— ™≠“ À— ™≠“≥·≈–æÀÿ π‘ ¬¡ °√–∫«π∑— »πå °“√ª√–‡¡‘ 𠵓¡ «— µ∂ÿ ª√– ß§å °√–∫«π∑— »πå °“√ª√–‡¡‘ π ‡æ◊Ë Õ°“√®— ¥°“√ °√–∫«π∑— »πå °“√ª√–‡¡‘ π ‡πâ π∑ƒ…Æ’ °√–∫«π∑— »πå °“√ª√–‡¡‘ π µπ‡Õß °√–∫«π∑— »πå °“√ª√–‡¡‘ π º≈‘ µ¿— ≥±å °√–∫«π∑— »πå °“√ª√–‡¡‘ π ‚¥¬ ºŸâ ‡™’Ë ¬«™“≠ °√–∫«π∑— »πå °“√ª√–‡¡‘ π ·∫∫ ◊ ∫ «π Õ∫ «π °√–∫«π∑— »πå °“√ª√–‡¡‘ 𠇙‘ ß∏√√¡™“µ‘ ·≈–¡’ à «π√à «¡ 323 323 ¡À«— ß æ‘ ∏‘ ¬“πÿ «— ≤πå ªï ∑’Ë Ú˘ ©∫— ∫∑’Ë Ú ‡¡.¬.-¡‘ .¬.ÚıÙ˜ «“√ “√ √“™∫— ≥±‘ µ¬ ∂“π Ú.Û°“√ª√–‡¡‘ πº≈‚§√ß°“√ §◊ Õ Õ–‰√ °“√ª√–‡¡‘ πº≈‚§√ß°“√À¡“¬ ∂÷ ß °√–∫«π°“√„Àâ ‰¥â ¡“´÷Ë ß “√ π‡∑» ‡°’Ë ¬«°— ∫°“√¥”‡π‘ π°“√‚§√ß°“√ ·≈– º≈ß“π¢Õß‚§√ß°“√ °√–∫«π°“√∑’Ë „™â Õ“®¥”‡π‘ π°“√„π™à «ß°à Õπ‡√‘Ë ¡‚§√ß°“√ √–À«à “ß‚§√ß°“√¥”‡π‘ πÕ¬Ÿà À√◊ ÕÀ≈— ß ®“°‚§√ß°“√ ‘È π ÿ ¥·≈â « ∑—È ßπ’È ·≈â «·µà ‚®∑¬å ·≈–√–∫∫§‘ ¥´÷Ë ß®–‡ªì πµ— «°”Àπ¥ ·∫∫¢Õß°“√ª√–‡¡‘ π∑’Ë ‡À¡“– ¡ °“√ ª√–‡¡‘ πº≈‚§√ß°“√π’È µ√ß°— ∫¿“…“ Õ— ß°ƒ…«à “ project evaluation ´÷Ë ß·µ° µà “ß®“° project appraisal ´÷Ë ß‡ªì π°“√ «‘ ‡§√“–Àå µ’ §à “¢Õßµ— «‚§√ß°“√ ‚¥¬¬— ß ‰¡à ¡’ °“√𔂧√ß°“√ Ÿà ªØ‘ ∫— µ‘ ·≈–°Á ·µ° µà “ß®“° project feasibility ´÷Ë ß‡ªì π°“√ »÷ °…“§«“¡‡ªì π‰ª‰¥â ¢Õß‚§√ß°“√°à Õπ µ— ¥ ‘ π„®∑’Ë ®–¥”‡π‘ π°“√ ·≈–Õ“®¡’ °“√ »÷ °…“π”√à Õß (pilot study) ‡æ◊Ë Õ»÷ °…“ §«“¡‡ªì π‰ª‰¥â ¢Õß‚§√ß°“√°à Õπ∑’Ë ®– ¢¬“¬‚§√ß°“√‡µÁ ¡√Ÿ ªµà Õ‰ª ‚¥¬∑—Ë «‰ª°“√ª√–‡¡‘ πº≈‚§√ß°“√ ¡’ °“√¥”‡π‘ π°“√Õ¬à “ß‡ªì π√–∫∫ ˜ ¢—È π µÕπ §◊ Õ Ò. °“√»÷ °…“‚§√ß°“√∑’Ë ¡ÿà ߪ√–- ‡¡‘ π ‡æ◊Ë Õ„Àâ ‡¢â “„®∏√√¡™“µ‘ ·≈–§«“¡ ‡ªì π¡“‡ªì π‰ª¢Õß‚§√ß°“√∑’Ë ¡ÿà ߪ√–‡¡‘ π (project / program description) Ú. °“√°”À𥫗 µ∂ÿ ª√– ߧå ∑’Ë ®– ª√–‡¡‘ π ‚¥¬°“√»÷ °…“§«“¡µâ Õß°“√ “√ π‡∑»¢ÕߺŸâ ‡°’Ë ¬«¢â Õß∑ÿ °ΩÉ “¬ ‡æ◊Ë Õ °”À𥫗 µ∂ÿ ª√– ß§å „Àâ µ√ߧ«“¡µâ Õß °“√¢ÕߺŸâ „™â º≈ª√–‡¡‘ π„Àâ ¡“°∑’Ë ÿ ¥ æ√â Õ¡∑—È ß°”Àπ¥µ— «∫à ß™’È ·≈–‡°≥±å °“√ª√–‡¡‘ π Û. °“√°”Àπ¥‚¡‡¥≈¢Õß√–∫∫ §«“¡§‘ ¥ ·≈–°“√ÕÕ°·∫∫ª√–‡¡‘ π„Àâ Õ¥§≈â Õß°— ∫«— µ∂ÿ ª√– ß§å ¢Õß°“√ ª√–‡¡‘ π Ù. °“√°”Àπ¥µ— «Õ¬à “ß·≈–°“√ √«∫√«¡¢â Õ¡Ÿ ≈ ı. °“√‡≈◊ Õ°‡∑§π‘ §°“√«‘ ‡§√“–Àå ¢â Õ¡Ÿ ≈ ∑’Ë Õ¥§≈â Õß°— ∫«— µ∂ÿ ª√– ß§å ¢Õß °“√ª√–‡¡‘ π ˆ. °“√À“¢â Õ √ÿ ª·≈–¢â Õ‡ πÕ ·π– ‚¥¬ √ÿ ª °“√ª√–‡¡‘ πº≈‚§√ß°“√ ‡ªì π°√–∫«π°“√· «ßÀ“ “√ π‡∑» À√◊ Õ¢â Õ‡∑Á ®®√‘ ß ‡°’Ë ¬«°— ∫‚§√ß°“√„¥ ‚§√ß°“√Àπ÷Ë ß ‡æ◊Ë Õ™à «¬„Àâ ºŸâ ∫√‘ À“√ ‚§√ß°“√ “¡“√∂µ— ¥ ‘ π„®∂Ÿ °µâ Õß¡“° ¬‘Ë ß¢÷È π °≈à “«§◊ Õ «— µ∂ÿ ª√– ß§å ¢Õß°“√ ª√–‡¡‘ π®–∂Ÿ °°”À𥂥¬ºŸâ „™â º≈ª√–‡¡‘ π à «π°“√ª√–‡¡‘ πÕ¬à “ß‰√ ¥â «¬«‘ ∏’ „¥ ºŸâ ª√–‡¡‘ π®–µâ Õßæ‘ ®“√≥“¢Õ∫‡¢µ¢π“¥ √–¬–‡«≈“ §«“¡™— ¥‡®π ªí ®®— ¬π”‡¢â “ §«“¡ ≈— ∫´— ∫´â Õπ ™à «ß‡«≈“ ·≈–§«“¡ §‘ ¥√‘ ‡√‘Ë ¡¢ÕߺŸâ ª√–‡¡‘ π µÕπ∑’Ë Û °“√æ‘ ®“√≥“‡ª√’ ¬∫ ‡∑’ ¬∫ß“πª√–‡¡‘ πº≈‚§√ß°“√ °— ∫ß“π«‘ ®— ¬ Û.Òæ‘ ®“√≥“®“°π‘ ¬“¡¢Õß°“√ «‘ ®— ¬·≈–°“√ª√–‡¡‘ πº≈‚§√ß°“√æ∫«à “ ‚¥¬∏√√¡™“µ‘ ·≈–À≈— °°“√ ·≈–‚¥¬ π‘ ¬“¡ß“πª√–‡¡‘ πº≈‚§√ß°“√ ‡ªì πß“π «‘ ®— ¬‚¥¬‡©æ“–§«“¡À¡“¬¢Õß°“√«‘ ®— ¬ Ù √–¥— ∫ ª√“°Øº≈Õ¬à “ß™— ¥‡®π«à “ ß“πª√–‡¡‘ πº≈‚§√ß°“√‡ªì πß“π«‘ ®— ¬ ∑—È ß§«“¡À¡“¬√–¥— ∫∑’Ë Ò,Ú,Û, ·≈–Ù ∑—È ßπ’È ¢÷È πÕ¬Ÿà °— ∫ºŸâ ª√–‡¡‘ π«à “ª√–‡¡‘ πº≈ ‚§√ß°“√Õ¬à “ß‰√ ∂â “æ‘ ®“√≥“„ππ‘ ¬“¡ “°≈∑’Ë ∏’ √– Õ“™«‡¡∏’ ‡ πÕ °Á “¡“√∂ √ÿ ª‰¥â «à “ ß“π«‘ ®— ¬ª√–‡¡‘ πº≈‚§√ß°“√ ‡ªì πß“π«‘ ®— ¬‡™‘ ߪ√–®— °…å ·πà ·µà ®–‡ªì π ß“π«‘ ®— ¬‡™‘ ߪ√–®— °…å µ“¡∑— »π–¢ÕߺŸâ æ‘ ®“√≥“°Á ¢÷È πÕ¬Ÿà °— ∫«à “ ºŸâ æ‘ ®“√≥“µ—È ß ‡°≥±å ¢—È πµË ”„π¥â “π¡‘ µ‘ §«“¡√Ÿâ «‘ ∏’ °“√ ·≈–ª√–‚¬™πå ‡æ’ ¬ß„¥ „π·ßà ¢Õßπ‘ ¬“¡ °“√«‘ ®— ¬∑’Ë √ÿ ª‚¥¬ ®ÿ ¡æ≈ «— ¥‘ ¬“°√ °Á · ¥ß«à “ ß“π«‘ ®— ¬‡™‘ ߪ√–‡¡‘ πº≈ ‚§√ß°“√ πà “®–‡ªì π°“√«‘ ®— ¬ª√–¬ÿ °µå ∑’Ë ¡ÿà ßπ”º≈«‘ ®— ¬‰ªª√— ∫ª√ÿ ß ·°â ‰¢ªí ≠À“ ‚¥¬µ√ß Û.Úæ‘ ®“√≥“„π‡™‘ ß°√–∫«π°“√ »÷ °…“ æ∫«à “ °√–∫«π°“√ª√–‡¡‘ πº≈ ‚§√ß°“√ ¡’ §«“¡ Õ¥§≈â Õß°— ∫¢—È πµÕπ „π°√–∫«π°“√«‘ ®— ¬ ¥— ß„π√Ÿ ªµà Õ‰ªπ’È 324 324 ß“πª√–‡¡‘ πº≈‚§√ß°“√‡ªì πß“π«‘ ®— ¬‰¥â À√◊ Õ? Vol. 29 No. 2 Apr.-Jun. 2004 The Journalof theRoyal InstituteofThailand √Ÿ ª∑’Ë Û °“√‡ª√’ ¬∫‡∑’ ¬∫¢—È πµÕπ„π°“√ª√–‡¡‘ πº≈‚§√ß°“√·≈–°√–∫«π°“√«‘ ®— ¬ ¢—È πµÕπÀ≈— °„π°“√ª√–‡¡‘ πº≈‚§√ß°“√ ª√–‡¥Á 𧫓¡ ¢—È πµÕπ„π°√–∫«π°“√«‘ ®— ¬ Õ¥§≈â Õß Ò. °“√»÷ °…“‚§√ß°“√∑’Ë ¡ÿà ߪ√–‡¡‘ π °”À𥂮∑¬å Ò. °”Àπ¥ª√–‡¥Á πÀ√◊ Õªí ≠À“«‘ ®— ¬ Ú. °”À𥫗 µ∂ÿ ª√– ß§å „π °”Àπ¥ ‘Ë ß∑’Ë Ú.°”À𥫗 µ∂ÿ ª√– ߧå / ¡¡µ‘ ∞“π °“√ª√–‡¡‘ π µâ Õß°“√»÷ °…“ „π°“√«‘ ®— ¬ Û. °“√ÕÕ°·∫∫ª√–‡¡‘ π °“√≈ß¡◊ ժؑ ∫— µ‘ Û. °”Àπ¥·∫∫«‘ ®— ¬·≈–°“√«— ¥µ— «·ª√ Ù-ˆ°“√√«∫√«¡¢â Õ¡Ÿ ≈ °“√«‘ ‡§√“–Àå °“√À“º≈≈— æ∏å Ù. °“√√«∫√«¡¢â Õ¡Ÿ ≈·≈–°“√∑¥ Õ∫ ¢â Õ¡Ÿ ≈ °“√ √ÿ ª ·≈–‡ πÕ·π– ‡æ◊Ë ÕµÕ∫«— µ∂ÿ ª√– ߧå Û.Ûæ‘ ®“√≥“®“°º≈≈— æ∏å º≈≈— æ∏å ®“°°“√«‘ ®— ¬æ◊È π∞“π¡ÿà ß √â “ß∑ƒ…Æ’ À√◊ Õ ‡æ‘Ë ¡æŸ 𧫓¡√Ÿâ „π«‘ ∑¬“°“√ “¢“µà “ß Ê à «πº≈≈— æ∏å ¢Õß°“√«‘ ®— ¬ª√–¬ÿ °µå ¡ÿà ß π”º≈‰ª„™â ª√–‚¬™πå ‡æ◊Ë Õ·°â ªí ≠À“ º≈ «‘ ®— ¬ª√–¬ÿ °µå Õ“®Õ¬Ÿà „π√Ÿ ª¢Õߢâ Õ§«“¡√Ÿâ ‡©æ“– °Æ À√◊ Õ∑ƒ…Æ’ °Á ‰¥â ·π«‚πâ ¡ ¢Õߺ≈≈— æ∏å ®“°°“√ª√–‡¡‘ πº≈ ‚§√ß °“√¡— °®–‡ªì π¢â Õ§«“¡√Ÿâ ‡©æ“– ·¡â ®– ‡ªì πª√–‚¬™πå µà Õ°“√µ— ¥ ‘ π„®„π°“√ ª√— ∫ª√ÿ ß‚§√ß°“√ °“√µ— ¥ ‘ π ¬ÿ µ‘ À√◊ Õ ≈â ¡‡≈‘ °‚§√ß°“√°Á µ“¡ ·µà ¢â Õ§«“¡√Ÿâ ‡©æ“–À√◊ Õ “√ π‡∑»‡À≈à “π—È π °Á ¬“° ∑’Ë ®– √ÿ ªæ“¥æ‘ ߉ª¬— ß‚§√ß°“√Õ◊Ë πÊ „π ∫√‘ ∫∑Õ◊Ë π Ê ‰¥â À√◊ Õ„Àâ ‡°‘ ¥ª√–‚¬™πå °«â “ߢ«“ߢ÷È π¥â «¬¢â Õ®”°— ¥‡™à ππ’È ®÷ ßÕ“® ∑”„Àâ ∫“ß∑à “π„™â ¥ÿ ≈¬æ‘ π‘ ®µ— ¥ ‘ π«à “ß“π ª√–‡¡‘ πº≈‚§√ß°“√‰¡à ¡§«√‡ªì πß“π «‘ ®— ¬ ¥— ßπ—È π ∂â “ºŸâ ª√–‡¡‘ πª√– ß§å „Àâ ß“πª√–‡¡‘ πº≈‚§√ß°“√‰¥â “√ π‡∑» ‡ªì π∑’Ë ¬Õ¡√— ∫«à “‡ªì πº≈«‘ ®— ¬ ºŸâ ª√–‡¡‘ π °Á µâ Õß¡’ √–∫∫§«“¡§‘ ¥∑’Ë ®–„Àâ “√ π‡∑» ®“°°“√ª√–‡¡‘ π„Àâ Õ¬Ÿà „π√Ÿ ª ç°Æé À√◊ Õ ç∑ƒ…Æ’ é µ“¡¡‘ µ‘ ¢Õß°“√«‘ ®— ¬‡™‘ ß ª√–®— °…å «‘ ∏’ °“√À√◊ Õ∑’Ë ®–‡ªì π‰ª‰¥â °Á §◊ Õ „™â Theory Based Evaluation ‡ªì π °√–∫«π∑— »πå „π°“√ª√–‡¡‘ π‚§√ß°“√ ´÷Ë ß®–𔉪 Ÿà °“√‰¥â “√ π‡∑» ‡æ◊Ë Õ °“√µ— ¥ ‘ π„® ·≈–‰¥â Õß§å §«“¡√Ÿâ „π √–¥— ∫∑ƒ…Æ’ ∑’Ë ®“°¢â Õ¡Ÿ ≈‡™‘ ߪ√–®— °…å (grounded theory) πÕ°®“°π’È π— °ª√–‡¡‘ πæ÷ ß√–≈÷ ° ‡ ¡Õ«à “ °“√ª√–‡¡‘ πº≈‚§√ß°“√∑’Ë ®– ‰¥â √— ∫°“√¬Õ¡√— ∫«à “‡ªì π çß“π«‘ ®— ¬é ®– µâ Õ߉¥â º≈ª√–‡¡‘ π À√◊ Õ “√ π‡∑»®“° °“√ª√–‡¡‘ π∑’Ë ‡¢â “∂÷ ߧ«“¡®√‘ ß·Àà ߧÿ ≥§à “ À√◊ Õ¢â Õ§«“¡√Ÿâ ·Àà ߧÿ ≥§à “ „π√–¥— ∫º≈ –‡∑◊ Õπ (impact) ¢Õß‚§√ß°“√ À√◊ Õ ¢â Õ§«“¡√Ÿâ „π√–¥— ∫°ÆÀ√◊ Õ∑ƒ…Æ’ ∑’Ë Õ∏‘ ∫“¬∂÷ ß “‡Àµÿ ·Àà ߧ«“¡ ”‡√Á ®À√◊ Õ §«“¡≈â ¡‡À≈«¢Õß‚§√ß°“√ ”À√— ∫º≈ ª√–‡¡‘ π∑’Ë ‡ªì π‡æ’ ¬ß 秫“¡‡™◊Ë Õ §«“¡ §‘ ¥‡ÀÁ π ·≈–‡Àµÿ º≈é ¬à Õ¡‰¡à √— ∫ª√–°— π ∂÷ ßµâ πµÕ·Àà ߧ«“¡‡ªì π®√‘ ß ¥— ßπ—È π „π æ√–æÿ ∑∏»“ π“ ß“πª√–‡¡‘ π∑’Ë Õ“»— ¬ ·§à §«“¡‡™◊Ë Õ §«“¡§‘ ¥‡ÀÁ π ·≈–‡Àµÿ º≈ °Á ‰¡à πà “‡™◊Ë Õ∂◊ Õ‰¥â «à “‡ªì πß“π«‘ ®— ¬ ¥— ßπ—È π®÷ ß √ÿ ª‰¥â «à “·¡â „π∑“ßÀ≈— ° «‘ ™“®–¬Õ¡√— ∫°— π∑—Ë «‰ª«à “ß“πª√–‡¡‘ π º≈‚§√ß°“√‡ªì πß“π«‘ ®— ¬ª√–¬ÿ °µå ·µà „π∑“ߪؑ ∫— µ‘ ß“πª√–‡¡‘ πº≈‚§√ß°“√ Õ“®‡ªì πß“π«‘ ®— ¬ À√◊ Õ‰¡à ‡ªì πß“π«‘ ®— ¬ °Á ‰¥â ∑—È ßπ’È ¢÷È πÕ¬Ÿà °— ∫√–¥— ∫§«“¡√Ÿâ ·≈– ª√–‚¬™πå ¢Õß “√ π‡∑»∑’Ë ‰¥â ®“°°“√ ª√–‡¡‘ πº≈‚§√ß°“√ Õ’ °∑—È ß°“√ª√–‡¡‘ π º≈‚§√ß°“√π—È πÊ¡’ √–∫∫§‘ ¥·≈–«‘ ∏’ °“√ ∑’Ë ·¬∫¬≈ ‰¥â ‡¢â “∂÷ ßµâ πµÕ·Àà ߧ«“¡®√‘ ß „π‡™‘ ߧÿ ≥§à “‡æ’ ¬ß„¥ ß“πª√–‡¡‘ πº≈ ‚§√ß°“√¬ÿ §„À¡à ®–µâ Õß –∑â Õπ©— π∑– °“√‡¢â “∂÷ ߧ«“¡®√‘ ß·≈–√à «¡ √â “ß √√§å ➟ ➟ ➟ ➟ ➟ ➟ ➟ ➟ 325 325 ¡À«— ß æ‘ ∏‘ ¬“πÿ «— ≤πå ªï ∑’Ë Ú˘ ©∫— ∫∑’Ë Ú ‡¡.¬.-¡‘ .¬.ÚıÙ˜ «“√ “√ √“™∫— ≥±‘ µ¬ ∂“π ‘Ë ß∑’Ë ¥’ ß“¡„Àâ ‡°‘ ¥¢÷È π¢ÕߺŸâ ª√–‡¡‘ π ‚¥¬ ∫Ÿ √≥“°“√«‘ ∏’ °“√‡™‘ ߧÿ ≥¿“æ·≈–‡™‘ ß ª√‘ ¡“≥Õ¬à “ß‡À¡“– ¡ „Àâ ¡°— ∫‡ªì π ß“π«‘ ®— ¬ª√–¬ÿ °µå ª√–‡¿∑ß“π«‘ ®— ¬ª√–‡¡‘ π º≈‡Àπ◊ Õ ‘Ë ßÕ◊Ë π„¥ ‡ß◊Ë Õπ‰¢¥— ß°≈à “«°Á ¢÷È π Õ¬Ÿà °— ∫¥ÿ ≈¬æ‘ π‘ ®¢Õßπ— °Õ¿‘ ª√–‡¡‘ π«à “ ®–¡’ °√–∫«π∑— »πå «à “«‘ ®— ¬§◊ ÕÕ–‰√ ·≈– „™â ‡°≥±å „¥„π°“√µ— ¥ ‘ π„®«à “ß“ππ—È πÊ ‡ªì πß“π«‘ ®— ¬À√◊ Õ‰¡à Õ’ °∑—È ß¡’ §«“¡‡¢â “„® ∫∑∫“∑„À¡à ¢Õßπ— °ª√–‡¡‘ π„π¬ÿ §°“√ µÕ∫ πÕß·≈– √â “ß √√§å ‡æ’ ¬ß„¥ ‡æ◊Ë Õ§«“¡∂Ÿ °µâ Õß·≈–‡ªì π∏√√¡∑—È ß ΩÉ “¬ºŸâ ª√–‡¡‘ π (π— °Õ¿‘ ª√–‡¡‘ π) ·≈– ºŸâ √— ∫°“√ª√–‡¡‘ π „π°“√ª√–‡¡‘ πß“π «‘ ®— ¬À√◊ Õß“πª√–‡¡‘ πº≈‚§√ß°“√°Á ¥’ ºŸâ ª√–‡¡‘ π§«√®–µâ Õß·®â ߇°≥±å ∑’Ë „™â ª√–‡¡‘ πÕ¬à “ß™— ¥‡®πæÕ ¡§«√„Àâ ºŸâ √— ∫ °“√ª√–‡¡‘ π∑√“∫≈à «ßÀπâ “ ‡æ◊Ë Õ∑’Ë ºŸâ √— ∫ °“√ª√–‡¡‘ π®–‰¥â ∑√“∫§«“¡§“¥À«— ß ¢ÕߺŸâ ª√–‡¡‘ π ®–‰¥â ‰¡à ¡’ ª√“°Ø°“√≥å ·ª≈°ª√–À≈“¥∑“ß«‘ ™“°“√À√◊ Õ°“√ √â Õ߇√’ ¬π‡°‘ ¥¢÷È π ‡¡◊Ë Õº≈°“√ª√–‡¡‘ π‰¥â ª√–°“»„Àâ ∑√“∫∑—Ë «°— π ‡Õ° “√Õâ “ßÕ‘ ß ®ÿ ¡æ≈ «— ¥‘ ¬“°√. (ÚıÚ). À≈— °·≈–«‘ ∏’ °“√ «‘ ®— ¬∑“ß — ߧ¡»“ µ√å . »Ÿ π¬å °“√»÷ °…“·≈–Ωñ ° Õ∫√¡°“√«‘ ®— ¬∑“ß — ߧ¡»“ µ√å ¿“«‘ ®— ¬ ·Àà ß™“µ‘ . ∏’ √– Õ“™«‡¡∏’ . (ÚıÚ˘). “¡¡‘ µ‘ ¢Õß°“√«‘ ®— ¬‡™‘ ß ª√–®— °…å . «‘ ∏’ «‘ ∑¬“°“√«‘ ®— ¬. Ò(Ò) :Úı-ÛÙ. æ√–∏√√¡ªî Æ° (ª.Õ.ª¬ÿ µ⁄ ‚µ). (ÚıÛ˘). ª“∞°∂“ °“√»÷ °…“°— ∫°“√«‘ ®— ¬‡æ◊Ë ÕÕ𓧵¢Õߪ√–‡∑» ‰∑¬ „π‡Õ° “√ ◊ ∫‡π◊Ë Õß®“°°“√ª√–™ÿ ¡«‘ ™“ °“√ ‡√◊Ë Õß °“√»÷ °…“°— ∫°“√«‘ ®— ¬‡æ◊Ë ÕÕ𓧵 ¢Õߪ√–‡∑»‰∑¬. °√ÿ ߇∑æ¡À“π§√ : ”π— °ß“π°Õß∑ÿ π π— ∫ πÿ π°“√«‘ ®— ¬ ( °«.) : Ò-Ù. «‘ ¡≈ ‘ ∑∏‘Ï À√¬“ß°Ÿ √. (ÚıÙı). ß“πÕÕ°·∫∫ ‡ªì πß“π«‘ ®— ¬‰¥â À√◊ Õ?. «‘ ∏’ «‘ ∑¬“°“√«‘ ®— ¬. Òı(Ú) : Òˆ˜-Ò˘ ¡À«— ß æ‘ ∏‘ ¬“πÿ «— ≤πå . (ÚıÙÙ). «‘ ∏’ «‘ ∑¬“°“√ ª√–‡¡‘ π : »“ µ√å ·Àà ߧÿ ≥§à “. °√ÿ ߇∑æ¡À“- π§√ : ‚√ßæ‘ ¡æå ·Àà ß®ÿ Ó≈ß°√≥å ¡À“«‘ ∑¬“≈— ¬. ¡À«— ß æ‘ ∏‘ ¬“πÿ «— ≤πå . (ÚıÚı). °“√«‘ ®— ¬‡™‘ ß ∫√√¬“¬. °√ÿ ߇∑æ¡À“π§√ : ∫“√¡’ °“√æ‘ ¡æå ¡À«— ß æ‘ ∏‘ ¬“πÿ «— ≤πå . (ÚıÚÙ). °“√ª√–‡¡‘ 𠂧√ß°“√ª√–™ÿ ¡ :À≈— °°“√·≈–°“√ª√–¬ÿ °µå „™â . °√ÿ ߇∑æ¡À“π§√ : ”π— °æ‘ ¡æå ‚Õ‡¥’ ¬π ‚µ√å . ¡À«— ß æ‘ ∏‘ ¬“πÿ «— ≤πå ·≈–§≥–. (ÚıÛÚ). °“√ ª√–‡¡‘ π‚§√ß°“√æ— ≤π“·≈– à ߇ √‘ ¡ºŸâ ¡’ §«“¡ “¡“√∂æ‘ ‡»…∑“ß«‘ ∑¬“»“ µ√å ·≈–‡∑§‚π‚≈¬’ (æ «∑.) √–¬–∑’Ë Ò. °√ÿ ߇∑æ¡À“π§√ : ‚√ßæ‘ ¡æå ·Àà ß®ÿ Ó≈ß°√≥å ¡À“«‘ ∑¬“≈— ¬. Õÿ ∑— ¬ ¥ÿ ≈¬‡°…¡. (ÚıÙı). «‘ ∏’ «‘ ∑¬“°“√«‘ ®— ¬ : ‡§√◊Ë Õß¡◊ ÕÀ√◊ Õ«‘ ∏’ §‘ ¥.«‘ ∏’ «‘ ∑¬“°“√«‘ ®— ¬.Òı(Û) : Ú¯-Ú˘Ù. Best, J.W. (1959). Research in Education. NewYork :PrenticeHall. Chen, H.T. (1990). Theory-Driven Evalu- ation.BeverlyHills :SagePublications. Guba,E.G. andLincoln,Y.S. (1989).Fourth Generation Evaluation.Newbury Park :SagePublications. Kerlinger, F.N. (1992). Foundation of Behauioral Research. New York : HarcourtBraceCollegePublishers. Madaus,G.F.,Scriven,M.S.andStufflebeam, D.L. (1983).EvaluationModels :View points on Education and Human Services. Boston : Kluwer - Nijhoff Publishing. Sanders, J.R. (1994). The Program Evalu- ationStandards.ThousandOaks :Sage Publications. Whitney, F.L. (1950). The Elements of Research.NewYork :PrenticeHall. Worthen, B.R. and Sanders, J.R. (1987). Educational Evaluation :Alternative Approaches and Practical Guidelines. NewYork :Longman. 326 326 ß“πª√–‡¡‘ πº≈‚§√ß°“√‡ªì πß“π«‘ ®— ¬‰¥â À√◊ Õ? Vol. 29 No. 2 Apr.-Jun. 2004 The Journalof theRoyal InstituteofThailand Abstract CanProjectEvaluationBeConsidered asResearch? Somwung Pitiyanuwat AssociateFellow of theAcademy ofMoral andPoliticalSciences,TheRoyal Institute,Thailand Thispaper aims at comprehendinghow thevarious tasksofproject evaluation are congruent with those of researchprocess and the concept of research.Project evaluation sometimes called evalua- tion research - refers to an evaluationpurpose rather than a specific evaluationmethod. Its specialpur- pose in toevaluate the impactofsocial interventionssuchasnew teachingmethod, innovations inschool administration and a variety of such programs or projects. By reasoning and study process, itmay be concluded thatproject evaluation canbe concidered as research. Frommacropoint of views thispaper reveals three aspectswhich conclusively support thatproject evaluation canbe considered as research. Theyare :1)Fromdefinitionofevaluation, it isa formofapplied research. It is intened tohave some real - world effect. 2) Evaluation as a system of thinking as research. 3) Evaluation process is a reflection process.However, from themicroview, theevaluation research canor cannotbe consideredas research. Itdepends largelyon the levelofknowledge, theutilityof informationgeneratedfromprojectevaluation and the depth of thinking and evaluation process used in project evaluation and last but not least the worldviewand the research conceptsabout researchof themetaevaluation. Keywords : projectevaluation, research, impact,metaevaluation