สำนักราชบัณฑิตยสภา

The Journal of the Royal Institute of Thailand Vol. 30 No. 1 Jan.-Mar. 2005 40 æ√–Õ— ®©√‘ ¬¿“æ∑“ß«‘ ∑¬“»“ µ√å ¢Õß æ√–∫“∑ ¡‡¥Á ®æ√–®Õ¡‡°≈â “‡®â “Õ¬Ÿà À— « sextant ‚¥¬«— ¥®“°¥«ßÕ“∑‘ µ¬å µÕπ ‡∑’Ë ¬ß«— π ‰¥â ˘˘ Õß»“ Ù ≈‘ ª¥“ Ò æ‘ ≈‘ ª¥“ µâ Õß∂◊ Õ«à “∑√ß«— ¥‰¥â ‡¬’Ë ¬¡¡“° ‡æ√“–¢ÕßΩ√—Ë ß‡» ‡¢“«— ¥‚¥¬„™â °≈â Õß transit µ—È ß∫π∞“πÕ‘ ∞ ‚¥¬«— ¥®“°¥«ß¥“« ‚¥¬µ√ß ‰¡à µâ Õß„Àâ · ßºà “π‡§√◊Ë Õß°√Õß · ߇À¡◊ Õπ°“√«— ¥®“°¥«ßÕ“∑‘ µ¬å ¥— ßπ—È π À«â “°ÕÕ¬Ÿà ∑“ßµ–«— πµ° ¢Õ߇ â π≈Õß®‘ ®Ÿ ¥ Ò Õß»“µ–«— πÕÕ° ‡∑à “°— ∫ ÒÚ ≈‘ ª¥“ ÒÛ æ‘ ≈‘ ª¥“ À√◊ Õ §‘ ¥‡ªì π‡«≈“‰¥â Ù¯.ı «‘ π“∑’ ®÷ ßµâ Õß ‡Õ“‡«≈“µà “ß°— ππ’È ¡“∫«°°— ∫‡«≈“À«â “°Õ °Á ®–‰¥â ‡ªì π‡«≈“¢Õ߇ â π≈Õß®‘ ®Ÿ ¥ Ò Õß»“ ‡ªì π ÒÒ π“Ãî °“ Ûˆ π“∑’ ÛÛ.Û «‘ π“∑’ ∑’Ë æ≈— ∫æ≈“ æ√–Õߧå ∑√ß«— ¥‡«≈“ ¡◊ ¥‡µÁ ¡¥«ß‰¥â ‡«≈“ ÒÒ π“Ãî °“ Ûˆ π“∑’ ÚÚ «‘ π“∑’ π—Ë π§◊ Õ ∑√ß«— ¥‡«≈“º‘ ¥‰ª ®“°¡◊ ÕÕ“™’ æ ÒÒ.Û «‘ π“∑’ §à “º‘ ¥ æ≈“¥°“√«— ¥ ÒÒ.Û «‘ π“∑’ π’È ¡’ §à “πâ Õ¬ °«à “‡«≈“∑’Ë µâ Õß„™â „π°“√‡ª≈’Ë ¬π√–∫∫ ®“°À«â “°Õ‰ª¬— ߇ â π≈Õß®‘ ®Ÿ ¥ Ò Õß»“µ–«— πÕÕ° ´÷Ë ß¡’ §à “ Ù¯.ı «‘ π“∑’ ‡ªì π®”π«π°«à “ Û ‡∑à “ µ“¡À≈— °«‘ ™“ ∂‘ µ‘ ∂◊ Õ«à “°“√·ª≈ß√–∫∫‡ªì 𧫓¡ ®”‡ªì π∑’Ë µâ Õß°√–∑” ¥— ßπ—È π √–∫∫‡«≈“ ∑’Ë ∑√ß„™â ‰¥â °”Àπ¥„Àâ ‡ â π≈Õß®‘ ®Ÿ ¥ Ò Õß»“ ‡ªì π‡ â π≈Õß®‘ ®Ÿ ¥‡∑’ ¬∫‡«≈“ ¡“µ√∞“π‰∑¬ ®÷ ß √ÿ ª‰¥â «à “ æ√–∫“∑ ¡‡¥Á ®æ√–®Õ¡‡°≈â “‡®â “Õ¬Ÿà À— «‰¥â ∑√ß ∂“ªπ“√–∫∫‡«≈“¡“µ√∞“πª√–‡∑» ‰∑¬ ‚¥¬„™â ‡ â π≈Õß®‘ ®Ÿ ¥ ÒÌ E ´÷Ë ß ºà “π®— ßÀ«— ¥‡æ™√∫ÿ √’ ‡ªì π‡ â π≈Õß®‘ ®Ÿ ¥ √— °…“‡«≈“ ·≈–‰¥â ∑√ß„™â √–∫∫‡«≈“π’È „π°“√∑√ߧ”π«≥ ÿ √‘ ¬ÿ ª√“§“ Ò¯ ‘ ßÀ“§¡ æ.». ÚÙÒÒ ı. ÿ √‘ ¬ÿ ª√“§“ Õß·ºà π¥‘ π ¿“æ¢â “ß∫ππ’È ‡ªì π¿“懢’ ¬π‚¥¬ ™à “߇¢’ ¬πΩ√—Ë ß‡» · ¥ß„Àâ ‡ÀÁ π ¡‡¥Á ® æ√–π“√“¬≥å ¡À“√“™°”≈— ß∑Õ¥æ√– ‡πµ√°“√‡°‘ ¥ ÿ √‘ ¬ÿ ª√“§“¡◊ ¥∫“ß à «π °— ∫§≥–æ√–∫“∑À≈«ß‡¬´Ÿ Õ‘ µΩ√—Ë ß‡» ·≈–¢ÿ ππ“߉∑¬ ‡¡◊Ë Õ«— π∑’Ë Û ‡¡…“¬π æ.». ÚÚÛÒ (§.». Òˆ¯¯) ≥æ√–√“™«— ß ‡¡◊ Õß≈æ∫ÿ √’ Õ“®“√¬å ¿Ÿ ∏√ ¿Ÿ ¡–∏π ·Àà ß¡À“ «‘ ∑¬“≈— ¬√“™¿— ؇∑æ µ√’ ≈æ∫ÿ √’ ¡— ¬ ‡¡◊Ë Õ√— ∫√“™°“√‡ªì πÀ— «Àπâ “æ‘ æ‘ ∏¿— ≥±- ∂“π æ√–π“√“¬≥å √“™π‘ ‡«»πå ≈æ∫ÿ √’ ‰¥â ‰ªæ∫¿“æπ’È ∑’Ë æ‘ æ‘ ∏¿— ≥± ∂“π ·Àà ß°√ÿ ߪ“√’ ª√–‡∑»Ω√—Ë ß‡» ®÷ ߉¥â ¢ÕÕπÿ ≠“µ∂à “¬ ”‡π“¡“ ºŸâ ‡¢’ ¬π®÷ ß¢Õ ¢Õ∫§ÿ ≥∑’Ë ‰¥â Õπÿ ‡§√“–Àå „Àâ ¡“„™â „πß“ππ’È ®“°°“√»÷ °…“¢ÕߺŸâ ‡¢’ ¬π‰¥â æ∫«à “ ÿ √‘ ¬ÿ ª√“§“∑’Ë ¡‡¥Á ®æ√–π“√“¬≥å ∑Õ¥ æ√–‡πµ√„π«— π∑’Ë Û ‡¡…“¬π æ.». ÚÚÛÒ π’È ‡ªì π ÿ √‘ ¬ÿ ª√“§“‡¥’ ¬«°— π°— ∫ ∑’Ë æ√–∫“∑ ¡‡¥Á ®æ√–®Õ¡‡°≈â “‡®â “Õ¬Ÿà - À— «‰¥â ∑√ߧ”π«≥欓°√≥å ≈à «ßÀπâ “«à “ ®–‡°‘ ¥¢÷È π„π«— π∑’Ë Ò¯ ‘ ßÀ“§¡ æ.». ÚÙÒÒ ·≈–‰¥â ‡ ¥Á ®æ√–√“™¥”‡π‘ π‰ª ∑Õ¥æ√–‡πµ√∑’Ë À«â “°Õ ‡¡◊ Õߪ√–®«∫ §’ √’ ¢— π∏å ´÷Ë ßºŸâ ‡¢’ ¬π‰¥â 𔇠πÕ„π‡Õ° “√ ∑“ß«‘ ™“°“√ ÒÚ, ÒÛ, ÒÙ √— ™ ¡— ¬¢Õßæ√–¡À“°…— µ√‘ ¬“∏‘ - √“™‡®â “∑—È ß Ú æ√–Õß§å ´÷Ë ßÕ¬Ÿà Àà “ß°— π Ú ªï ·µà ª√–‡∑»‰∑¬°Á ¡’ ¿“«°“√≥å Õ¬à “ß‡¥’ ¬«°— π §◊ Õ∂Ÿ °¡À“Õ”π“®µ–«— πµ° §ÿ °§“¡ ®÷ ßµâ Õߥ”‡π‘ π«‘ ‡∑‚»∫“¬ „Àâ ª√–‡∑»√Õ¥æâ π®“°°“√∂Ÿ °≈à “‡ªì π Õ“≥“π‘ §¡‡À¡◊ Õπ°— π ¥â «¬°“√ √â “ß ¥ÿ ≈¬¿“æ√–À«à “ßÕ”π“®∑—È ß¿“¬πÕ° °— ∫¿“¬„π√“™Õ“≥“®— °√ ‚¥¬‡©æ“– Õ¬à “ß¬‘Ë ß §◊ Õ °“√ √â “ß — ¡æ— π∏‰¡µ√’ Õ— π ¥’ °— ∫ª√–‡∑»µ–«— πµ° „π ¡— ¬ ¡‡¥Á ® æ√–π“√“¬≥å ¡À“√“™ª√–‡∑»‰∑¬®÷ ß¡’ §«“¡ — ¡æ— π∏å ∑’Ë ¥’ °— ∫Ω√—Ë ß‡» „π√— ™°“≈ ¢Õßæ√–‡®â “À≈ÿ ¬ å ∑’Ë ÒÙ „π ¡— ¬æ√–∫“∑ ¡‡¥Á ®æ√–®Õ¡‡°≈â “‡®â “Õ¬Ÿà À— « ‰∑¬°Á ¡’ §«“¡ — ¡æ— π∏å ∑’Ë ¥’ °— ∫Ω√—Ë ß‡» „π ¡— ¬ æ√–‡®â “π‚ª‡≈’ ¬π∑’Ë Û æ√–‡®â “À≈ÿ ¬ å ∑’Ë ÒÙ ‰¥â à ߧ≥– √“™∑Ÿ µ¡“¬— ß°√ÿ ß»√’ Õ¬ÿ ∏¬“§√—È ß ”§— ≠ Ú