สำนักราชบัณฑิตยสภา

«“√ “√ √“™∫— ≥±‘ µ¬ ∂“π ªï ∑’Ë Û ©∫— ∫∑’Ë Ò ¡.§.-¡’ .§. ÚıÙ¯ 35 ¢“« ‡À¡◊ Õπ«ß»å °≈“ßÀ«â “°Õ ‡æ◊Ë Õ„™â ‡ªì πÀ≈— °„π°“√ — ߇°µ°“√‡°‘ ¥ ÿ √‘ ¬ÿ ª√“§“ æ√â Õ¡¥â «¬ π“Ãî °“∑’Ë ¡’ §«“¡‡∑’Ë ¬ßµ√ß Ÿ ߇æ◊Ë Õ‡¥‘ π √— °…“‡«≈“ “¡“√∂ à ß — ≠≠“≥«‘ π“∑’ ÕÕ°¡“„Àâ ‰¥â ¬‘ π¿“¬„π§à “¬∑—Ë «°— π‡¡◊Ë Õ ∂÷ ߇«≈“‡°‘ ¥§√“ ·≈–‡§√◊Ë Õß«— ¥ π“¡ ·¡à ‡À≈Á °‚≈° ´÷Ë ß∂◊ Õ‰¥â «à “‡ªì π‡§√◊Ë Õß¡◊ Õ ∑’Ë ∑— π ¡— ¬ ¥— ßπ—È π ®÷ ßπ— ∫‡ªì π°“√¥’ ∑’Ë ¡’ π— °¥“√“»“ µ√å ™—È πÀ— «°–∑‘ √–¥— ∫¡◊ Õ Õ“™’ æ¡“√à «¡∑”ß“π¥â «¬ ‡æ◊Ë Õ∑’Ë ‡√“®–‰¥â π”º≈°“√ — ߇°µ°“√≥å ¢Õß∑’ ¡Ω√—Ë ß‡» π’È ¡“‡ª√’ ¬∫‡∑’ ¬∫°— ∫∑’ ¡‰∑¬¿“¬„µâ °“√π”¢ÕßÕߧå æ√–∫“∑ ¡‡¥Á ®æ√– ®Õ¡‡°≈â “‡®â “Õ¬Ÿà À— « „π ‡Õ° “√ΩÉ “¬Ω√—Ë ß‡» ‰¥â Õ— ≠‡™‘ ≠ æ√–√“™À— µ∂‡≈¢“ ∑’Ë æ√–Õߧå æ√–√“™- ∑“π„Àâ ¡“æ‘ ¡æå ª√–°Õ∫√“¬ß“π‰«â ¥â «¬ ´÷Ë ß∑√߇≈à “«à “ æ√–Õß§å ‰¥â ∑√ß»÷ °…“«‘ ™“ ¥“√“»“ µ√å ‰∑¬‚∫√“≥Õ¬à “ß‡ªì π°“√ ∂à Õ¡æ√–Õߧå çI have studied this science firstly in Siamese and Paguan astronomy, which had been adopted and somewhat translated from the ancient book of Hindu, entitled Suruyasiddhant, Varoha-mihirat, Kaju-multan, etc...é ·µà ‰¥â ∑√ß· ¥ß »— °¬¿“æ«à “ ç...I have afterwards only tested certain European books of astronomy and astronomical navigation, geometry, and so I have understood better manner of calculation in use of logarithm, of secant, cosecant, sine, cosine, tangent, cotangent, logarithm of number, etc...é ´÷Ë ß‡ªì πÀ≈— °∞“π Õ¬à “ß¥’ ∑’Ë · ¥ß«à “ æ√–Õߧå ∑√߇ªì ππ— ° §”π«≥™—È π Ÿ ß ‡æ√“–πÕ°®“°®–∑√ß §”π«≥ logarithm of number ‰¥â ·≈â « ¬— ß∑√ß “¡“√∂§”π«≥ Logarithm of Trigonometry ‰¥â ¥â «¬ ∑à “π∑’Ë ‡§¬‡√’ ¬π 𓬇√◊ Õ ¡— ¬°à Õπ¡’ ‡§√◊Ë Õߧ”π«≥„™â §ß®”‰¥â «à “ °“√§”π«≥µ√’ ‚°≥¡‘ µ‘ ∑“ß Õâ Õ¡‚¥¬„™â §à “ Log π—È π πà “¢¬“¥‡æ’ ¬ß„¥ ·µà °Á ®”‡ªì πµâ Õ߇√’ ¬π‡æ◊Ë Õ‰¡à „Àâ À≈ß∑“ß °≈“ß∑–‡≈ ¥— ßπ—È π ®÷ ß √ÿ ªµ√ßπ’È ‰¥â «à “ ‡√◊Ë Õß°“√§”π«≥∑“ߥ“√“»“ µ√å ·≈– À≈— °«‘ ™“¥“√“»“ µ√å ∂◊ Õ‡ªì π¢Õß∏√√¡¥“ ”À√— ∫æ√–Õߧå ∑à “π Õ¬à “ßπâ Õ¬∑’Ë ÿ ¥ °Á ‰¥â ∑√ßºà “πß“π°“√§”π«≥ ç¬Ë ”√ÿà ßé ·≈– ç¬Ë ”§Ë ”é ¡“·≈â « ‡ªì π‡«≈“ Ò ªï °à Õπ®–∂÷ ß ¬ÿ ∑∏°“√À«â “°Õ §√—È ßπ—È π °“√§”π«≥À“Õÿ ª√“§“ §◊ Õ ∑—È ß ÿ √‘ ¬ÿ ª√“§“·≈–®— π∑√ÿ ª√“§“ “¡“√∂ ·∫à ß≈”¥— ∫‰¥â ‡ªì π Û ¢—È π §◊ Õ Ù.Ò §”π«≥À“µ”·Àπà ߥ«ß Õ“∑‘ µ¬å ·≈–¥«ß®— π∑√å √“¬«— π∑ÿ °«— π„π ªï ª√– ß§å ‡°Á ∫‰«â „™â ß“π Ù.Ú µ√«®À“«à “®–‡°‘ ¥Õÿ ª√“§“ ‰¥â ‡¡◊Ë Õ„¥„πªï ª√– ߧå Ù.Û ‡¡◊Ë Õæ∫°Á §”π«≥À“√“¬ ≈–‡Õ’ ¬¥µà Õ‰ª ‡™à π ™π‘ ¥ ‡«≈“≈”¥— ∫ ¢—È πµÕπ°“√‡°‘ ¥ µ”∫≈∑’Ë ®–‡ÀÁ π‰¥â „π ¡— ¬¢Õßæ√–Õߧå ÀÕ¥Ÿ ¥“«°√’ π‘ ™®–®â “ßπ— °§”π«≥∑”ß“π√— ∫º‘ ¥™Õ∫ ‡ªì π à «π Ê §π‡À≈à “π’È ‡ªì π‡¥Á °Àπÿà ¡ ∑’Ë ‡æ‘Ë ß‡√’ ¬π®∫ ¡’ Àπâ “∑’Ë ‡ªì πºŸâ ™à «¬π— ° ¥“√“»“ µ√å §”π«≥µ“¡ Ÿ µ√ ¥”‡π‘ π °“√µ“¡º— ß°“√§”π«≥ ¥â «¬§«“¡ √— ∫º‘ ¥™Õ∫∑—È ß§«“¡∂Ÿ °µâ Õß°“√§”π«≥ ·≈–≈”¥— ∫¢—È πµÕπ ‡√’ ¬°µ”·Àπà ßß“ππ’È «à “ computer ®÷ ߉¥â 𔧔π’È ¡“„™â °— ∫ ‡§√◊Ë Õߧ”π«≥∑’Ë ∑”ß“π‰¥â ¥â «¬‚ª√·°√¡ ∑’Ë „Àâ Õ”π“®°“√µ— ¥ ‘ π„®¥”‡π‘ πß“π µ“¡º— ßß“π·∑π¡πÿ …¬å „π ¡— ¬ªí ®®ÿ ∫— π ß“π«‘ ®— ¬∑“ßøî ‘ ° å §≥‘ µ»“ µ√å ·≈–¥“√“»“ µ√å ∑’Ë °√–∑”°— π„πµà “ß ª√–‡∑»„π ¡— ¬æ√–Õß§å §◊ Õ °“√„™â ∑ƒ…Æ’ ·√ߥ÷ ߥŸ ¥√–À«à “ß¡«≈ “√¢Õß π‘ «µ— π¡“§”π«≥À“µ”·Àπà ߥ«ßÕ“∑‘ µ¬å ¥«ß®— π∑√å ·≈–¥“«‡§√“–Àå ∑—È ßÀ≈“¬ ∑ƒ…Æ’ π’È °≈à “«∂÷ ß·√ߥ÷ ߥŸ ¥√–À«à “ß«— µ∂ÿ Ú ™‘È π ∑’Ë ∑”„Àâ «— µ∂ÿ ∫√‘ «“√µâ Õ߇¥‘ π∑“ß ‡ªì π«ß√’ √Õ∫«— µ∂ÿ ª√–∏“π ·µà „π§«“¡ ‡ªì π®√‘ ßπ—È π ¡’ ‡∑Àå ø“°øÑ “¡“°¡“¬ À≈“¬ ‘Ë ß µà “ß°Á à ß·√ߥ÷ ߥŸ ¥´÷Ë ß°— π·≈– °— π„π‡«≈“‡¥’ ¬«°— π ®÷ ßµâ Õß·∫à ߪí ≠À“ ÕÕ°‡ªì π Ú à «π §◊ Õ „Àâ °”Àπ¥ à «π À≈— °°à Õπ·≈â «µ“¡¥â «¬ à «π¬à Õ¬ °≈à “« §◊ Õ „Àâ ¡’ «— µ∂ÿ ∑’Ë ‡ªì πª√–∏“π·≈â «°”Àπ¥ «— µ∂ÿ ∫√‘ «“√∑’ ≈–¥«ß ª≈à Õ¬„Àâ ∑—È ß Õß ∑”ß“π°— π¥â «¬·√ߥ÷ ߥŸ ¥´÷Ë ß°— π·≈–°— 𠇪ì π·√ßÀ≈— °°à Õπ ∂◊ Õ‡ªì π à «πÀ≈— ° ®“°π—È π„Àâ °”À𥫗 µ∂ÿ ∑’Ë ®– à ß·√߬à Õ¬ ‡¢â “¡“√∫°«π‡√’ ¬ßÀπâ “°— π∑’ ≈–¥«ß √«¡·√ßÀ≈— °·≈–·√߬à Õ¬‡¢â “¥â «¬°— π ”À√— ∫¥“«∫√‘ «“√¥«ß·√° ®“°π—È π°Á º≈— ¥‡ª≈’Ë ¬π°— π‡ªì 𥓫∫√‘ «“√‡√◊Ë Õ¬‰ª ®π°«à “®–À¡¥ °Á ®–‰¥â ∂“π¿“槫“¡ ‡ªì πÕ¬Ÿà √à «¡°— π„π‡«≈“Àπ÷Ë ß ·≈â «°Á ¢¬— ∫ ‡«≈“„Àâ ‡≈◊Ë Õπ‰ª∑’ ≈–¢—È π·≈â «°≈— ∫‰ª §”π«≥·√ßÀ≈— ° ·√߬à Õ¬ ·≈â «‡ª≈’Ë ¬π§Ÿà °— π‰ª∑”‡™à ππ’È ®π°«à “®–‰¥â §√∫°”Àπ¥ ™à «ß‡«≈“∑’Ë µâ Õß°“√ ‡√’ ¬°°“√§”π«≥π’È «à “ ªí ≠À“π“π“«— µ∂ÿ (n-body problem) „π°“√§”π«≥À“µ”·Àπà ߥ«ß Õ“∑‘ µ¬å √“¬«— ππ—È π °Á „Àâ ‚≈°‡ªì π∫√‘ «“√ ‚§®√√Õ∫¥«ßÕ“∑‘ µ¬å ·≈â «„Àâ ¥“« ‡§√“–Àå Õ◊Ë π à ß·√ß¡“√∫°«π∑’ ≈–¥«ß ·≈â «°Á º≈— ¥„Àâ ¥“«¥«ßÕ◊Ë π‡ªì π∫√‘ «“√„Àâ