สำนักราชบัณฑิตยสภา

«“√ “√ √“™∫— ≥±‘ µ¬ ∂“π ªï ∑’Ë Û ©∫— ∫∑’Ë Ò ¡.§.-¡’ .§. ÚıÙ¯ 285 Ú ªï ∫‘ ¥“·Àà ß«‘ ∑¬“»“ µ√å ‰∑¬ ®“°°“√π”‡Õ“§«“¡√Ÿâ √–∫∫ªØ‘ ∑‘ πµà “ß Ê ∑’Ë °≈à “«¡“π’È ∑”„Àâ √ÿ ª‰¥â «à “ æ√–∫“∑ ¡‡¥Á ®æ√–®Õ¡‡°≈â “‡®â “Õ¬Ÿà À— «∑√ß æ√–√“™ ¡¿æ ‡¡◊Ë Õ«— π»ÿ °√å ∑’Ë Ò˘ µÿ ≈“§¡ æ.». ÚÛÙ˜ µ√ß °— ∫«— π¢÷È π Òı §Ë ” ‡¥◊ Õπ ÒÒ ªï ™«¥ ®.». ÒÒˆˆ ‡π◊Ë Õß®“° ∑√ßæ√–√“™ ¡¿æ°à Õπ√ÿà ߇™â “®÷ ß∂◊ Õ«à “ ¬— ߇ªì π«— πæƒÀ— ∫¥’ ¥— ßπ—È π ®÷ ߇ªì π°“√∂Ÿ °µâ Õß∑’Ë æ√–Õß§å ‰¥â ∑√ß°≈à “«‰«â „π§”¢Õ ¢¡“·≈–Õ”≈“∑’Ë ª√–™ÿ ¡ ß¶å «à “ç∑√ßæ√–ª√– Ÿ µ‘ „π«— πæƒÀ— ∫¥’ ¢÷È π Òı §Ë ” ‡¥◊ Õπ ÒÒ ·≈–°Á ®–‡ ¥Á ® «√√§µ„π«— π‡¥’ ¬«°— ππ’È ¥â «¬é ∑√ß ∂“ªπ“√–∫∫‡«≈“¡“µ√∞“πª√–‡∑»‰∑¬ æ√–Õß§å ‰¥â °”Àπ¥„Àâ ‡ â π≈Õß®‘ ®Ÿ ¥∑’Ë ÒÕß»“µ–«— πÕÕ° ´÷Ë ßºà “π®— ßÀ«— ¥‡æ™√∫ÿ √’ ‡ªì π‡ â π≈Õß®‘ ®Ÿ ¥À≈— °¢Õ߇«≈“¡“µ√∞“π ‰∑¬„π ¡— ¬π—È π ∑√ߧ”π«≥‡«≈“°“√‡°‘ ¥ª√“°Ø°“√≥å ∑’Ë ‡√’ ¬° ¬Ë ”√ÿà ß ¬Ë ”§Ë ” ‡ªì π√“¬«— π π— ∫µ—È ß·µà æ.». ÚÙ æ√–√“™∑“π „Àâ ‡®â “Àπâ “∑’Ë ÀÕπ“Ãî °“À≈«ß„πæ√–∫√¡¡À“√“™«— ß — ߇°µ °“√‡°‘ ¥ª√“°Ø°“√≥å π—È π ·≈â «µ—È ß‡«≈“π“Ãî °“À≈«ß„Àâ µ√ß µ“¡‡«≈“∑’Ë ∑√ߧ”π«≥‰«â ≈à «ßÀπâ “ ·≈–∑√ß„™â √–∫∫‡«≈“π’È ‡ªì πÀ≈— °„π°“√§”π«≥°“√‡°‘ ¥ ÿ √‘ ¬ÿ ª√“§“ ∑”„Àâ — ππ‘ …∞“π ‰¥â «à “ ‡Àµÿ ∑’Ë ¡’ æ√–√“™¥”√‘ „Àâ √â “ßæ√–π§√§’ √’ ∑’Ë ‡¢“«— ß ®— ßÀ«— ¥‡æ™√∫ÿ √’ „π æ.». ÚÙÚ ‡æ√“–‡ªì π ∂“π∑’Ë ∑’Ë ‡ â π ≈Õß®‘ ®Ÿ ¥À≈— ° Ò Õß»“µ–«— πÕÕ°µ— ¥ºà “π ·≈–§ß‡ªì πæ√– √“™ª√– ߧå ∑’Ë ®–„Àâ æ√–π§√§’ √’ ‡ªì πæ√–π§√ ”À√— ∫√— °…“ ‡«≈“¡“µ√∞“π‰∑¬‡™à π‡¥’ ¬«°— ∫∑’Ë ª√–‡∑»Õ— ß°ƒ… √â “ß°√’ π‘ ™ ‡ªì π‡¡◊ Õß√— °…“‡«≈“¡“µ√∞“ππÕ°°√ÿ ß≈Õπ¥Õπ ·≈–„™â ‡ â π ≈Õß®‘ ®Ÿ ¥∑’Ë ºà “π‡¡◊ Õßπ’È ‡ªì π‡ â π≈Õß®‘ ®Ÿ ¥À≈— °‡æ◊Ë Õ√— °…“‡«≈“ ¡“µ√∞“π¢Õߪ√–‡∑» ´÷Ë ßµà Õ¡“‰¥â ‡ªì π prime meridian ¢Õß‚≈° ∑√߇ªì πÕ— ®©√‘ ¬–¥â “π¥“√“»“ µ√å ·≈–°“√§”π«≥ ∑√ߧ”π«≥°“√‡°‘ ¥ ÿ √‘ ¬ÿ ª√“§“¡◊ ¥À¡¥¥«ß¥â «¬æ√–Õß§å ‡ÕßÕ¬à “ß∂Ÿ °µâ Õß·¡à 𬔠¥â «¬°“√‡∑’ ¬∫°— ∫ªØ‘ ∑‘ πªí °¢§≥π“ ∑’Ë ¡“®“°§— ¡¿’ √å ÿ √‘ ¬¬“µ√å ·≈–§— ¡¿’ √å “√— ¡¿å √à «¡°— ∫„™â ¥“√“- »“ µ√å ¡— ¬„À¡à ∑’Ë „™â ¡“µ√‡«≈“ (chronometer) À≈— ß®“° ∑’Ë ¡‡¥Á ®æ√–π“√“¬≥å ¡À“√“™∑√ß∑Õ¥æ√–‡πµ√°“√‡°‘ ¥ ÿ √‘ ¬ÿ ª√“§“¡◊ ¥∫“ß à «π‰«â °à Õπ·≈â «ª√–¡“≥ Ò¯ ªï °“√∑’Ë ∑√ß ∂“ªπ“√–∫∫‡«≈“¡“µ√∞“π¥— ß°≈à “«°Á ‡æ◊Ë Õ §”π«≥°“√‡°‘ ¥ ÿ √‘ ¬ÿ ª√“§“´÷Ë ß‡°‘ ¥¢÷È π„π«— π∑’Ë Ò¯ ‘ ßÀ“§¡ æ.». ÚÙÒÒ ‚¥¬∑√ߧ”π«≥«à “®–‡°‘ ¥ ÿ √‘ ¬ÿ ª√“§“µ—È ß·µà ‡«≈“ Ò π“Ãî °“ ˆ π“∑’ ®π∂÷ ߇«≈“ ÒÛ π“Ãî °“ Û˜ π“∑’ Ùı «‘ π“∑’ ·≈–∑“ß‚§®√¢Õߥ«ßÕ“∑‘ µ¬å ®–‡ÀÁ π¡◊ ¥À¡¥¥«ß ∑’Ë ∫√‘ ‡«≥À¡Ÿà ∫â “πÀ— ««“à µ”∫≈À«â “°Õ ®— ßÀ«— ¥ª√–®«∫§’ √’ ¢— π∏å πÕ°®“°π’È ∑√ß°”Àπ¥µ”·Àπà ß∫πæ◊È π‚≈°´÷Ë ß‡ªì π‡√◊Ë Õß∑’Ë ¬“° ¡“° µâ Õß„™â °≈â Õß∑’Ë ‡√’ ¬° çsextanté „π°“√«— ¥¡ÿ ¡¢Õߥ“« ·≈–¥«ßÕ“∑‘ µ¬å ‡æ◊Ë Õ§”π«≥À“µ”·Àπà ߇ â π≈–µ‘ ®Ÿ ¥·≈– ‡ â π≈Õß®‘ ®Ÿ ¥¢Õ߇√◊ Õæ√–∑’Ë π—Ë ß°≈‰ø°≈“ß∑–‡≈ ´÷Ë ß¡’ À≈— °∞“π ª√“°Ø„π‡Õ° “√À≈“¬·Àà ß«à “‰¥â ∑√ß»÷ °…“§â π§«â “¥â «¬ æ√–Õß§å ‡Õß ∑√ß«“ß√“°∞“π‰ª Ÿà «‘ ∑¬“°“√Õ— π∑— π ¡— ¬ ∑√ß»÷ °…“§â π§«â “À“§«“¡®√‘ ߢÕß∏√√¡™“µ‘ „π‡√◊Ë Õß µà “ß Ê Õ¬à “ß‡ªì π≈”¥— ∫¢—È πµÕπ ®“°°“√ — ߇°µ √«∫√«¡¢â Õ¡Ÿ ≈ §â π§«â “∑¥≈Õß Õ— π‡ªì π≈— °…≥–¢Õßπ— °«‘ ∑¬“»“ µ√å ‰¡à ‰¥â ‡™◊Ë Õ∂◊ Õ‡√◊Ë Õß∑“ß‚À√“»“ µ√å Õ¬à “ß‡¥’ ¬« æ√–∫“∑ ¡‡¥Á ®æ√–®Õ¡‡°≈â “‡®â “Õ¬Ÿà À— «¬— ß¡’ æ√– Õ— ®©√‘ ¬¿“æ·≈–∑√ßæ√–ª√’ ™“≠“≥„π¥â “πµà “ß Ê Õ’ °π“π— ª°“√ ‡™à π ¥â “π»“ π“ °“√µà “ߪ√–‡∑» ‚∫√“≥§¥’ ª√–«— µ‘ »“ µ√å °“√»÷ °…“¿“…“µà “ß Ê ∑√ß√‘ ‡√‘Ë ¡ß“π¥â “π°“√æ‘ ¡æå „π ª√–‡∑»‰∑¬ «“ß√“°∞“π«‘ ™“°“√°“√∂à “¬¿“æ ª√— ∫ª√ÿ ß √–∫∫‡ß‘ πµ√“ æ— ≤π“°“√§¡π“§¡ œ≈œ „π™à «ß∑â “¬¢Õß°“√Õ¿‘ ª√“¬¡’ ºŸâ π„®´— °∂“¡ ´÷Ë ßºŸâ ™à «¬ »“ µ√“®“√¬å ¥√.¢“« ‡À¡◊ Õπ«ß»å ·≈–π“¬Õ“√’ «— ¥’ ‰¥â µÕ∫¢â Õ´— °∂“¡„πª√–‡¥Á πµà “ß Ê ‡™à π - °“√°”À𥫗 πæ√– ¢â “ߢ÷È π-¢â “ß·√¡ ‡Àµÿ ∑’Ë ¡’ °“√ °”Àπ¥„™â ‰¡à µ√ß°— π¡’ “‡Àµÿ ®“°°“√‡∑’ ¬∫ªØ‘ ∑‘ πµà “ß°— π ¥— ß°≈à “«·≈â «¢â “ßµâ π - °“√√–∫ÿ «— π-‡«≈“‡°‘ ¥¢Õß∫ÿ §§≈ µâ Õß√–∫ÿ «à “‡°‘ ¥ ∑’Ë ‰À𠇫≈“‡∑à “„¥ ‡™à π ‡°‘ ¥∑’Ë À√— ∞Õ‡¡√‘ °“ ¡≈√— ∞·¡ ´“™Ÿ ‡´µ å ‡«≈“ ÒÒ. π. ‚¥¬‡©æ“–∂â “‡°‘ ¥„πÀπâ “√â Õπ (ª√–¡“≥