สำนักราชบัณฑิตยสภา

The Journal of the Royal Institute of Thailand Vol. 30 No. 1 Jan.-Mar. 2005 120 °“√ª°§√ÕßÀ— «‡¡◊ ÕߢÕ߉∑¬ ¡— ¬Õ¬ÿ ∏¬“µÕπª≈“¬ : »÷ °…“®“°æ√–√“™°”Àπ¥‡°à “ ®ÿ ≈»— °√“™ Ò¯˘ √— ™ ¡— ¬ ¡‡¥Á ®æ√–‡®â “∑â “¬ √– µà Õ√“™ ¡∫— µ‘ ‡Àµÿ ∑’Ë ‡§¬∑√߇ªì πÕÕ°≠“ °≈“‚À¡¡“°à Õπ π’ ‚°≈“ ·™·« ‰¥â °≈à “«‰«â „π®¥À¡“¬‡Àµÿ ¢Õ߇¢“«à “ „π√— ™°“≈ ¡‡¥Á ®æ√–π“√“¬≥å ÕÕ°≠“ ®— °√’ À√◊ Õ ¡ÿ À–𓬰 “¡“√∂ —Ë ß√“™°“√ À— «‡¡◊ Õß∑—È ßÀ¡¥ Ò ‡¢“√“¬ß“π«à “ ¡‡¥Á ® æ√–π“√“¬≥å ∑√ß√–·«ßÕÕ°≠“®— °√’ ·≈–∑√ßÀ“¡“µ√°“√§«∫§ÿ ¡ÕÕ°≠“ ®— °√’ ¡‘ „Àâ ¡’ Õ”π“®¡“°‡°‘ π‰ª Õ¬à “ß‰√°Á ¥’ ÕÕ°≠“®— °√’ ‰¥â °”°— ∫√“™°“√À— «‡¡◊ Õß ΩÉ “¬‡Àπ◊ Õ ‡æ◊Ë Õ‡ªì π°“√°√–®“¬°“√„™â Õ”π“®¢Õߢÿ ππ“߇æ◊Ë Õ§“π°— π ÕÕ°≠“ æ√–§≈— ߉¥â °”°— ∫¥Ÿ ·≈À— «‡¡◊ Õßªí °…å „µâ µ—È ß·µà ‡¡◊ Õßæ√‘ ∫æ√’ (‡æ™√∫ÿ √’ ) ‰ª®π∂÷ ß µ–π“«»√’ à «πÕÕ°≠“«— ߉¥â °”°— ∫ √“™°“√À— «‡¡◊ Õß™“¬Ωíò ßµ—È ß·µà æ√‘ ∫æ√’ ∂÷ ßÀ— «‡¡◊ Õß∑’Ë µ‘ ¥°— ¡æŸ ™“‡æ√“–ÕÕ°≠“ «— ß¡’ √“¬®à “¬¡“°·≈–æ√–Õß§å µâ Õß°“√ ‡æ‘Ë ¡‡°’ ¬√µ‘ ¬»¢Õߢÿ ππ“ߺŸâ π’È ÒÒ Ù. „π°“√®— ¥√–∫∫°“√ª°§√Õß À— «‡¡◊ Õ߇æ◊Ë Õ Õ¥§≈â Õß°— ∫°“√ª°§√Õß à «π°≈“ß Õß§å ª√–°Õ∫¢Õߧ≥–ºŸâ ª°§√ÕßÀ— «‡¡◊ Õß®÷ ß®”≈Õ߉ª®“°√Ÿ ª ·∫∫°“√ª°§√Õß„π√“™∏“π’ °≈à “«§◊ Õ ‡®â “‡¡◊ ÕßÕ¬Ÿà à «π∫π ÿ ¥¢Õß‚§√ß √â “ß ·≈–¡’ °√¡°“√‡¡◊ Õß ´÷Ë ßª√–°Õ∫‰ª¥â «¬ ª≈— ¥ æ≈ (ΩÉ “¬°≈“‚À¡) ¡À“¥‰∑ (ΩÉ “¬ ¡ÿ À–𓬰) ‡¡◊ Õß «— ß §≈— ß π“ (®µÿ ¥¡¿å ‡¡◊ Õß) — ¥’ (¥Ÿ ·≈‡√◊Ë Õß∫— ≠™’ ‰æ√à æ≈) ·≈–¬ÿ °√–∫— µ√ (ºŸâ µ√«®√“™°“√ °√¡«— ߺŸâ µâ Õß√“¬ß“πµ√ßµà Õæ√–¡À“ °…— µ√‘ ¬å ‡æ◊Ë Õ Õ¥ à Õß°“√∫— ߧ— ∫∫— ≠™“ À— «‡¡◊ ÕߢÕßÕ— §√¡À“‡ π“∫¥’ ·≈–°“√ ªØ‘ ∫— µ‘ Àπâ “∑’Ë ¢Õ߇®â “‡¡◊ Õß) ‚¥¬ª√°µ‘ ‡√“¡— °®–„™â §”«à “ ‡®â “‡¡◊ Õß ‡√’ ¬°ºŸâ ‰¥â √— ∫·µà ßµ—È ß„Àâ ‰ªª°§√ÕßÀ— «‡¡◊ Õß ·µà „π ¡— ¬ª≈“¬Õ¬ÿ ∏¬“ „πæ√–√“™°”Àπ¥ ‡°à “ ®ÿ ≈»— °√“™ ÒÒÚÒ ÕÕ°‡¡◊Ë Õ«— π∑’Ë Ú˘ 情¿“§¡ æ.». ÚÛÚ ´÷Ë ß«à “¥â «¬ Õ— µ√“§à “µ—È ß‡®â “‡¡◊ Õß ºŸâ √— °…“‡¡◊ Õß ºŸâ √—È ß ‡¡◊ Õß ·≈–°√¡°“√ ‰¥â „™â §”«à “ ‡®â “‡¡◊ Õß ‡©æ“–ºŸâ ª°§√Õ߇¡◊ Õ߇հ §◊ Õ ‡¡◊ Õß æ‘ …≥ÿ ‚≈° ‡∑à “π—È π à «π‡¡◊ Õß‚∑·≈– ‡¡◊ Õßµ√’ ‡√’ ¬°«à “ ºŸâ √— °…“‡¡◊ Õß·≈–ºŸâ √—È ß ‡¡◊ Õß ‡¡◊ Õ߇հլŸà „π ∂“π¿“ææ‘ ‡»… µ√ß∑’Ë ‰¡à ¡’ ¬ÿ °√–∫— µ√ ∞“π–¢Õ߇®â “‡¡◊ Õß ºŸâ √— °…“‡¡◊ Õß ·≈–ºŸâ √—È ß ®÷ ß¡’ §«“¡ ”§— ≠ ≈¥À≈—Ë π°— π‡ªì π≈”¥— ∫ „π∞“π–ºŸâ ª°§√Õß À— «‡¡◊ Õß ‡®â “‡¡◊ Õß ºŸâ √— °…“‡¡◊ Õß ·≈–ºŸâ √—È ß µà “߉¥â √— ∫ ‘ ∑∏‘ æ‘ ‡»…·≈–º≈ª√–‚¬™πå ¡“°¡“¬ ‡™à π „π‡√◊Ë Õß°“√§«∫§ÿ ¡°”≈— ß ‰æ√à ¡ ·≈–°“√¡’ à «π·∫à ß„πæ‘ ‰π¬ §à “ ƒ∑™“∏√√¡‡π’ ¬¡»“≈·≈–Õ◊Ë π Ê ∑’Ë ‡°’Ë ¬« °— ∫°“√µ— ¥ ‘ 𧥒 §«“¡ ‡™à π ç§à “∑’Ë π—Ë ß«à “ §«“¡é À√◊ Õ à «π·∫à ß≈Ÿ °‡¡’ ¬®”‡≈¬§¥’ π§√∫“≈ (Õÿ °©°√√®å ) ∑’Ë ·æâ §«“¡ ÒÚ À≈— °∞“π®“°°ÆÀ¡“¬µ√“ “¡¥«ß À≈“¬·Àà ß°≈à “«∂÷ ß°“√∑’Ë ¢â “∑Ÿ ≈≈–ÕÕß µ‘ ¥ ‘ π∫π‡ π“∫¥’ ºŸâ „À≠à „Àâ °√“∫∫— ߧ¡- ∑Ÿ ≈‡ πÕ·π–·µà ßµ—È ß‡ªì π‡®â “‡¡◊ Õß ®π ¡‡¥Á ®æ√–‡®â “∫√¡‚°…∞å ∑√ß —Ë ßÀâ “¡ ÒÛ °“√‡¥‘ π‡√◊Ë Õßµ‘ ¥ ‘ π∫π‡æ◊Ë Õ‡ªì π‡®â “‡¡◊ Õß π’È ¬— ß¡’ µà Õ¡“®π∂÷ ß√— ™°“≈ ÿ ¥∑â “¬¢Õß Õ¬ÿ ∏¬“ ‡™à π æ√–√“™æß»“«¥“√°√ÿ ß- »√’ Õ¬ÿ ∏¬“ ‡≈¢∑’Ë Ú/°.ÒÒ* (®“° ©∫— ∫ ¡ÿ ¥‰∑¬) ‡≈à “‡√◊Ë Õßæ√–¬“µ“° ‡¡◊Ë Õ°à Õπ¢÷È π‡ªì π‡®â “‡¡◊ Õßµ“°‰¥â ¡“‡¥‘ π ‡√◊Ë Õßºà “π‡®â “æ√–¬“®— °√’ ‡æ◊Ë Õ¢Õ‡ªì π ‡®â “‡¡◊ Õßµ“° ‡ªì πµâ π Ò çAll the provincial governors must submit to him an account of what takes place in their provinces and are obliged to carry out his orders.é Nicolas Gervaise, The Natural and Political History of the Kingdom of Siam, translated by John Villiers (Bangkok : White Lotus, 1989) : 68 ÒÒ Ibid.: 68-69 ÒÚ æ√–√“™°”Àπ¥‡°à “ ©∫— ∫∑’Ë Ò (ÕÕ°‡¡◊Ë Õ«— πæƒÀ— ∫¥’ ∑’Ë Ò˜ ¡‘ ∂ÿ π“¬π §.». Ò˜˜/æ.». ÚÚı) „π√— ™°“≈ ¡‡¥Á ®æ√–‡®â “‡ ◊ Õ ÒÛ æ√–√“™°”Àπ¥‡°à “ ©∫— ∫∑’Ë ı (ÕÕ°‡¡◊Ë Õ«— π∑’Ë Ù ‘ ßÀ“§¡ §.». Ò˜Ù/æ.». ÚÚˆı) * (‡¢’ ¬π¥â «¬µ— «‡ â 𥑠π Õ¢“« ´◊È Õ æ.». ÚÙı æ‘ ¡æå §√—È ß·√°„πÀπ— ß ◊ Õ ‡√◊Ë ÕߢÕß ¡‡¥Á ®æ√–‡®â “°√ÿ ß∏π∫ÿ √’ ∑’Ë √–≈÷ °ß“π»æ 𓬠«“ ¥‘Ï √’ °≈‰°√πÿ ™‘ µ ¿— ∑√π“«‘ ° (æ√–¬“ √’ °≈‰°√πÿ ™‘ µ) π–«— ¥‰µ√¡‘ µ√«‘ ∑¬“√“¡ Ò µÿ ≈“§¡ ÚÙ¯˜ ¢â Õ§«“¡∑’Ë ‡°’Ë ¬«¢â Õߧ◊ Õ ç¢≥–π—È π¬— ß¡’ ∫ÿ µ√®’ π§≈Õß «πæ≈Ÿ §πÀπ÷Ë ß ¢÷È π‰ª§â “¢“¬Õ¬Ÿà ≥ ‡¡◊ Õßµ“°À≈“¬ªï §√—È πÕ¬Ÿà ¡“ ®’ πºŸâ π—È π‡ªì π§π¡’ µ‘ ªí ≠≠“‡©≈’ ¬«©≈“¥ ™à «¬°√¡°“√™”√– ∂â Õ¬§«“¡¢Õß√“…Æ√Õ¬Ÿà ‡π◊ Õß Ê ‡®â “‡¡◊ Õßµ“°ªÉ «¬≈ß°Á ∂÷ ß·°à §«“¡µ“¬ ®’ π¡’ ™◊Ë ÕºŸâ π—È π°Á µ— ¥º¡‡ªì π‰∑¬ ≈ß¡“ ≥ °√ÿ ß»√’ Õ¬ÿ ∏¬“ ®–‡¥‘ π‡ªì π‡®â “‡¡◊ Õßµ“° ®÷ ߇¢â “¡“À“ 𓬠¥‡ªì π§π√— °°— π°— ∫™“¬¡’ ™◊Ë ÕºŸâ π—È π 𓬠¥°Á æ“™“¬ºŸâ π—È π ‰ªÀ“À≈«ß𓬙“≠¿Ÿ ‡∫» 𓬇«√¡À“¥‡≈Á °¢Õߢÿ πÀ≈«ßÀ“«— ¥ À≈«ß𓬙“≠¿Ÿ ‡∫»°Á ‰ªÀ“æ√–¬“®— °√’ «à “ ™“¬¡’ ™◊Ë Õ®–‡¥‘ π‡ªì πÀ— «‡¡◊ Õßµ“° ®–°√“∫‡∑â “‡®â “§ÿ ≥„Àâ ™à «¬¥â «¬ æÕ¡’ Àπ— ß ◊ Õ«“߇«√«à “ ‡®â “‡¡◊ Õßµ“°π—È π∂÷ ßÕπ‘ ®°√√¡‡ ’ ¬·≈â « æ√–¬“®— °√’ π”∫Õ°¢÷È π°√“∫∫— ߧ¡∑Ÿ ≈ æ√–°√ÿ ≥“«à “ ‡®â “‡¡◊ Õßµ“°∂÷ ß·°à °√√¡‡ ’ ¬·≈â « æ√–‡®â “Õ¬Ÿà À— «∑√ßæ√–¥”√‘ «à “ ‡¡◊ Õßµ“°‡≈à “°Á ‡ªì π‡¡◊ ÕßÀπâ “»÷ °Õ¬Ÿà „Àâ æ√–¬“®— °√’ À“§π∑’Ë ¡’ µ‘ ªí ≠≠“æÕ®–‡ªì π‰¥â æ√–¬“®— °√’ ‰¥â ∑à «ß∑’ ·≈â «°Á °√“∫∫— ߧ¡∑Ÿ ≈«à “ ‡ÀÁ π®–®— ¥·®ß‰¥â æ√–‡®â “Õ¬Ÿà À— «°Á ‡ ¥Á ®¢÷È π æ√–¬“®— °√’ °Á °≈— ∫ÕÕ°¡“∫Õ°°— ∫𓬙“≠¿Ÿ ‡∫»«à “‰¥â ®÷ ß„Àâ À“™“¬¡’ ™◊Ë ÕºŸâ π—È π ‡¢â “¡“∫Õ°«à “ æ√–‡®â “Õ¬Ÿà À— «‚ª√¥·≈â « æ√–¬“®— °√’ ®–„Àâ ¡’ ∑â Õßµ√“¢÷È π‰ª æ√–¬“®— °√’ °Á π”‡Õ“™“¬¡’ ™◊Ë ÕºŸâ π—È π‡¢â “‡ΩÑ “∂«“¬∫— ߧ¡ ∑√ßæ√–°√ÿ ≥“‚ª√¥œ „Àâ ‡ªì π æ√–¬“µ“° ®÷ ßæ√–√“™∑“π‡§√◊Ë Õ߬» ”À√— ∫‡¡◊ Õ߇°à “π—È π¢÷È π‰ªé