สำนักราชบัณฑิตยสภา

The Journal of the Royal Institute of Thailand Vol. 31 No. 1 Jan.-Mar. 2006 ¿Ÿ ¡‘ »“ µ√å ·∫∫¡“°´å 160 ‡ªì π‡®â “¢Õß√à «¡°— π µà Õ¡“‡Õ°™π ‡ªì π‡®â “¢Õß ·≈–®–°≈— ∫‡ªì π — ß§¡ ‡ªì π‡®â “¢ÕßÕ’ °„πÕ𓧵 «‘ ∏’ °“√ º≈‘ µ§◊ Õ‚§√ß √⠓߇™‘ ߇»√…∞°‘ ®¢Õß — ߧ¡ ‡ªì π∞“π¢Õß‚§√ß √â “ßæ‘ ‡»… ¥â “π°ÆÀ¡“¬·≈–°“√‡¡◊ Õß Õ— π Õ¥ §≈â Õß°— ∫¡‚π∏√√¡ — ߧ¡ (social conscience) ‚§√ß √â “ßæ◊È π∞“π (infrastructure) §◊ ÕÕß§å ª√–°Õ∫ ¥â “π‡»√…∞°‘ ® à «π‚§√ß √â “ßæ‘ ‡»… (superstructure) §◊ ÕÕß§å ª√–°Õ∫ ¥â “π«— ≤π∏√√¡ »“ π“·≈–π‚¬∫“¬ ∑“ߥ⠓π°“√‡¡◊ ÕߢÕß — ߧ¡ ‚§√ß √â “ß·∫∫¡“°´å ¬◊ π¬— π«à “‚§√ß √â “ß µà “ß Ê ´÷Ë ß√«¡°— π°à Õ‡°‘ ¥ — ߧ¡ ≈â «π ·≈â «·µà ¡’ Õ‘ √–„πµ— «‡Õß „π¢≥–∑’Ë ‚§√ß √â “ß∑“߇»√…∞°‘ ®§◊ Õ«‘ ∂’ °“√ º≈‘ µ°≈— ∫∂Ÿ °¡Õß ‡ªì πµ— «°”Àπ¥ ‚§√ß √â “ßÕ◊Ë π ‡™à π Õ“®‡ªì πµ— «∫à ß™’È „π°“√ª√–°Õ∫·≈–°“√º≈‘ µ·∫∫ Àπ÷Ë ß¢Õß — ߧ¡ ‚¥¬ √ÿ ª ·π«§«“¡§‘ ¥¢Õß ¡“°´å ‰¥â ∂Ÿ °¥— ¥·ª≈߉ª¡“°¡“¬ ®÷ ß¡’ ¡“°´å ·∫∫µà “ß Ê ‡™à π¢Õß ”π— °§‘ ¥·ø√ß°å ‡øî √å µ (Frankfurt School) „π√Ÿ ª¢Õß∑ƒ…Æ’ «‘ °ƒµ (critical theory) ¡“°´å ·∫∫‚§√ß √â “ß (structural version) ¢Õßπ— °ª√— ™≠“ ™“«Ω√—Ë ß‡» §◊ Õ Õ— ≈µŸ ‡´ ·≈–·∫∫ ª√–«— µ‘ »“ µ√å ·≈–¡πÿ …¬π‘ ¬¡¢Õß π— °ª√— ™≠“™“«Õ— ß°ƒ…™◊Ë Õ ∑Õ¡ªá — π (Thompson) à «π„π “¢“«‘ ™“ ¿Ÿ ¡‘ »“ µ√å §«“¡π‘ ¬¡Õ¬Ÿà °— ∫°≈ÿà ¡ ‚§√ß √â “ßπ‘ ¬¡¢ÕßÕ— ≈µŸ ‡´ π— ° — ߧ¡ «‘ ∑¬“§“ ‡µ≈·≈–°≈ÿà ¡≈— ∑∏‘ ¡“°´å ·∫∫‚§√ß √⠓ߢÕßΩ√—Ë ß‡» ¿Ÿ ¡‘ »“ µ√å ·∫∫¡“°´å °“√¬Õ¡√— ∫À≈— °ª√— ™≠“¢Õß ¡“°´å ‡¢â “‰ª„π “¢“«‘ ™“¿Ÿ ¡‘ »“ µ√å „π™à «ß∑»«√√… Ò˘˜ ‡∑à “°— ∫‡ªì π °“√µÕ∫ πÕßµà Õ‡Àµÿ °“√≥å ∑“ß°“√ ‡¡◊ Õß„π√–¬–π—È π „π≈— °…≥–∑’Ë ‡°‘ ¥ °“√‡ª≈’Ë ¬π·ª≈ß„π “¢“«‘ ™“ °≈à “« §◊ Õ ‡°‘ ¥§«“¡‰¡à æÕ„®„π‡π◊È ÕÀ“·∫∫ À— «‡√◊Ë ÕߢÕß “¢“«‘ ™“«à “‡ªì π‡√◊Ë Õß∑’Ë ‰√â “√– ‡À¡◊ Õπ°“√„™â ‡«≈“«à “ߢÕß ºŸâ ¥’ ‰¡à æÕ„®„π‡√◊Ë Õß°“√∑à Õ߇∑’Ë ¬« ¿Ÿ ¡‘ ¿“§∑’Ë ª≈Ÿ °Õßÿà π‡æ◊Ë Õº≈‘ µ‰«πå À√◊ Õ √Ÿ ª·∫∫‚√ßπ“ µ≈Õ¥®π‡ªì π»“ µ√å ∑’Ë Àπ— °‰ª∑“ߥ⠓πª√‘ ¡“≥«‘ ‡§√“–Àå „™â «‘ ‡§√“–Àå ‡√◊Ë Õ߉√â “√– ‡™à π √Ÿ ª·∫∫ »Ÿ π¬å °“√§â “ À√◊ Õ°“√„™â ‚∑√»— æ∑å π— °¿Ÿ ¡‘ »“ µ√å ·∫∫¡“°´å ‡√‘Ë ¡‚®¡µ’ ¢’ ¥®”°— ¥¢Õß»“ µ√å ∑“ßæ◊È π∑’Ë „π·ßà ∑’Ë «à “¡’ ¢â Õ∫°æ√à Õß‚¥¬¡‘ ‰¥â æ‘ ®“√≥“ ªí ≠À“‡»√…∞°‘ ®·≈–°“√‡¡◊ Õß∑’Ë Õ¬Ÿà ‡Àπ◊ Õ√Ÿ ª·∫∫æ◊È π∑’Ë ´÷Ë ß — ߧ¡¥”‡π‘ π Õ¬Ÿà µ≈Õ¥®π¢’ ¥®”°— ¥Õ— π∂Ÿ °°”Àπ¥ ®“°°“√«‘ ‡§√“–Àå „π·ßà ∑’Ë §«√®–‡ªì π ¡“°°«à “®–æ‘ ®“√≥“„π ¿“æÕ— ππà “ ®–‡ªì π¿“¬„µâ ¿“æ — ߧ¡·∫∫µà “ß Ê „π¢≥–∑’Ë ¿Ÿ ¡‘ »“ µ√å πà “®– π„®ªí ≠À“ °“√°’ ¥°— π∑“߇™◊È Õ™“µ‘ „π≈–·«° (ghetto) µà “ß Ê µ“¡‡¡◊ Õß„À≠à ¢Õß À√— ∞Õ‡¡√‘ °“À√◊ Õ¬ÿ ‚√ª ªí ≠À“§«“¡ ®πÀ√◊ Õ∑ÿ ππ‘ ¬¡√–¥— ∫‚≈°“¿‘ «— µπå À√◊ Õ®— °√«√√¥‘ π‘ ¬¡ ‚¥¬ √ÿ ª‰¡à æÕ„® ∫∑∫“∑¢Õß¿Ÿ ¡‘ »“ µ√å ®“°∑— »π– æ◊È π∑’Ë ®÷ ßµâ Õß¡ÿà ߧâ πÀ“∑“߇≈◊ Õ°Õ◊Ë π Õ— π· ¥ßÕÕ°´÷Ë ß§«“¡√— ∫º‘ ¥™Õ∫ ‡™‘ ß — ߧ¡„Àâ ¡“°¢÷È π À√◊ ÕÕ¬à “ßπâ Õ¬ µ√–Àπ— °µà Õ§«“¡√— ∫º‘ ¥™Õ∫∑“ß — ߧ¡ Õ— πºŸ °æ— πÕ¬Ÿà °— ∫°“√«‘ ®— ¬∑“ß ¿Ÿ ¡‘ »“ µ√å ¿Ÿ ¡‘ »“ µ√å ®÷ ߇¢â “‰ª‡°’Ë ¬« æ— π°— ∫·π«§«“¡§‘ ¥¥—È ß‡¥‘ ¡∑“ß — ߧ¡ π—Ë π§◊ Õ ·π«§«“¡§‘ ¥·∫∫¡“°´å ‡¢â “ ¡“™à «¬„π°“√ª√–‡¡‘ π„À¡à ‡√◊Ë Õß §«“¡ — ¡æ— π∏å √–À«à “ß¿Ÿ ¡‘ »“ µ√å °— ∫ ‚≈°°«â “ß ·≈–‡ªì π°“√Õ— ¥©’ ¥°”≈— ß Õ— 𮔇ªì πµà Õ°“√‚µâ ·¬â ß·π«§«“¡ §‘ ¥µà Õ‰ª (Cloke, Philo and Sadler, 1991) ®“°°“√‡√‘Ë ¡µâ π„πµÕπª≈“¬ ∑»«√√… Ò˘ˆ ‡¡◊Ë Õ°≈ÿà ¡À— «√ÿ π·√ß ‰¥â ∑â “∑“¬·π«§«“¡§‘ ¥·∫∫‡°à “®“° æ«°ªØ‘ ∞“ππ‘ ¬¡ æ√â Õ¡°— ∫°”Àπ¥ «“ß·π«„À¡à ‰ª Ÿà ·π«§«“¡§‘ ¥·∫∫ ¡“°´å ‡¡◊Ë Õ°“√ªØ‘ √Ÿ ª — ߧ¡·≈–°“√ ∑â “∑“¬∑“ß°“√‡¡◊ Õ߇ªî ¥∑“ß„Àâ °≈ÿà ¡´â “¬®— ¥∑’Ë π‘ ¬¡≈— ∑∏‘ ¡“°´å µà “ß‚®¡µ’ °√–· ªØ‘ ∞“ππ‘ ¬¡∑’Ë ·æ√à À≈“¬Õ¬Ÿà „π¢≥–π—È πÕ¬à “ß·√ß ‡æ◊Ë Õ ª√— ∫§”∂“¡·≈–ªí ≠À“°“√«‘ ®— ¬„Àâ ‡¢â “ °√Õ∫°“√‡¡◊ Õß·≈–‡»√…∞°‘ ®¢Õß ¡“°´å °≈ÿà ¡π’È ™’È „Àâ ‡ÀÁ π«à “≈— ∑∏‘ ªØ‘ ∞“π π‘ ¬¡¡’ ®ÿ ¥Õà ÕπÕ¬Ÿà Û ª√–°“√ §◊ Õ Ò. ¢â Õ‡∑Á ®®√‘ ß∑“ß¿Ÿ ¡‘ »“ µ√å ¡— °∂Ÿ °«‘ ®“√≥å ‰ª„π°√Õ∫¢Õßæ◊È π∑’Ë Õ¬à “ß‡≈◊Ë Õπ≈Õ¬‰¡à Õ¬Ÿà „π¢—È π≈÷ °´÷È ß µ“¡Õÿ ¥¡°“√≥å ∑“ß — ߧ¡ ·¡â «à “Õ“® »÷ °…“ªí ≠À“°“√°’ ¥°— π∑“ß — ߧ¡ µ“¡∞“π–¢Õß™π™—È πÀ√◊ Õ™“µ‘ æ— π∏ÿå °Á µ“¡ ·µà °Á ¡‘ ‰¥â ¡Õ߉ª∂÷ ß°√–∫«π °“√‡»√…∞°‘ ®·≈– — ߧ¡ Õ— π°à Õ„Àâ