สำนักราชบัณฑิตยสภา

๔๐ ปีมาแล้ว ถ้าไม่มี โครงการหลวง 82 The Journal of the Royal Institute of Thailand Vol. 37 No. 1 Jan.-Mar. 2012 ปลูกฝิ่นมีมากขึ้นอยู่เรื่อย ๆ ต� ำรวจชายแดนหรือทหารยังไม่เข้มแข็งเท่าที่ควร และไม่มีอิทธิพลเหนือ กองก� ำลังต่าง ๆ ดังกล่าว ไม่มีถนนหนทางติดต่อถึงกันได้อย่างเช่นปัจจุบัน ไม่มีผู้แนะน� ำที่เข้าปฏิบัติในพื้นที่ ดังเช่นที่โครงการหลวงปฏิบัติอยู่ ชนเผ่าทั้งหลายดูจะไม่มีพรมแดนเป็นของตนเองและจะเคลื่อนย้ายไปมา อยู่เรื่อย ๆ โดยไม่ค� ำนึงถึงเขตของประเทศมากนัก ตลอดเวลาคนเหล่านี้มีฐานะยากจน มีความเป็นอยู่อย่าง แร้นแค้น พวกเขาไม่มีเป้าหมายที่แท้จริงและเคลื่อนย้ายไปมาอย่างเสรีอยู่ตลอดเวลา เมื่อเกิดโครงการหลวงขึ้น พระอัจฉริยภาพได้น� ำไปสู่การมองภาพรวมและผลกระทบที่พึงมี ซึ่งนับวันจะเพิ่มขึ้นเรื่อย ๆ และคงจะต้องถึงวิกฤตและไม่น่าจะดีนักส� ำหรับประเทศไทย ระยะเวลาประมาณ พ.ศ. ๒๕๐๐ พื้นที่สูงภาคเหนืออุดมไปด้วยฝิ่น สามเหลี่ยมทองค� ำซึ่งเป็น เขตติดต่อระหว่างประเทศ คือ ประเทศไทย ประเทศพม่า ประเทศลาว ประเทศเวียดนาม และแคว้นยูนนาน ของจีน มีพื้นที่ประมาณ ๑ ล้านตารางกิโลเมตร ในขณะนั้นเป็นพื้นที่หลักในการผลิตเฮโรอีนจากฝิ่นในโลก ฝิ่นเจริญขึ้นได้ดีมากในพื้นที่ภูเขาเหล่านี้ ระยะนั้นชนเผ่าต่าง ๆ อยู่กระจัดกระจายในพื้นที่สูงและแสวงหา อ� ำนาจเพื่อปกครองตนเอง พื้นที่สูงมีการติดต่อคมนาคมล� ำบากมาก เพราะพื้นที่เป็นภูเขาซับซ้อนและไม่มี ถนนติดต่อถึงกัน เราเคยนั่งเฮลิคอปเตอร์ผ่านไปบริเวณถ�้ ำงอบซึ่งเป็นบริเวณของกองพล ๙๓ ปรากฏว่า พวกเขามีการฝึกอาวุธและฝึกทหารกันอย่างเข้มงวด สิ่งที่พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงเห็นก็คือ ชาวเขามีความเป็นอยู่อย่างแร้นแค้น เมื่อได้ รับการแนะน� ำให้ปลูกฝิ่นโดยผู้แนะน� ำสัญญาว่าจะให้พันธุ์และจะมาซื้อถึงที่ ชาวเขาจึงยอมรับท� ำโดยดี และสิ่งที่ชาวเขาเหล่านั้นท� ำตามปกติก็คือการหักร้างถางพง ตัดไม้ในป่าไปเรื่อย ๆ เพื่อท� ำกินและหันมา ปลูกฝิ่นเพราะรายได้ดี เราจึงพบภูเขาหัวโล้นอยู่เป็นจ� ำนวนมากซึ่งล้วนแต่เป็นผลจากการท� ำกินของ ชาวเขาทั้งสิ้น กิจกรรมนี้เกิดทั่วไปในบริเวณสามเหลี่ยมทองค� ำ ไม่มีใครเข้าไปถึงพวกเขา นอกจากพวกที่มา ซื้อฝิ่นซึ่งมักจะมาพร้อมกับกิจกรรมด้านการพนัน ชาวเขาจะได้รับการชักชวนให้เล่นการพนันจนหมดตัว แล้วกลับมาปลูกฝิ่นใหม่ เป็นวัฏจักรที่น่ากลัวมาก ก� ำเนิดโครงการหลวงเมื่อประพาสต้นบนดอย ช่วงเวลานั้น คือประมาณ ๔๐-๕๐ ปีมาแล้ว พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวและสมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ เสด็จพระราชด� ำเนินไปตามที่ต่าง ๆ ของประเทศไทย และได้เสด็จพระราชด� ำเนินไปยัง บริเวณพื้นที่สูงอยู่หลายครั้ง ทรงใช้เฮลิคอปเตอร์เป็นพาหนะในการเสด็จพระราชด� ำเนินไป เพราะไม่ทรง สามารถใช้พาหนะอื่นได้ พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงเล่าว่า ทรง “ไปเที่ยว” อันที่จริงหม่อมเจ้าภีศเดช รัชนี เรียกว่า เป็นการ “ประพาสต้นบนดอย” ที่ส� ำคัญยิ่งเพราะได้เปลี่ยนวิธีคิดต่อสถานภาพของพื้นที่สูง