สำนักราชบัณฑิตยสภา

การจั ดการเขื่ อนพลั งน�้ ำขนาดเล็ ก 24 The Journal of the Royal Institute of Thailand Vol. 37 No. 1 Jan.-Mar. 2012 ทดแทนและอนุรักษ์พลังงาน (พพ.) ๒๒ แห่ง รวม ๔๓.๓ เมกะวัตต์ และการไฟฟ้าส่วนภูมิภาค (กฟภ.) ๘ แห่ง รวม ๒๐.๕ เมกะวัตต์ เพื่อให้บรรลุวัตถุประสงค์ตามแผนจะต้องมีการพัฒนาโครงการผลิตไฟฟ้าจาก พลังน�้ ำขาดเล็กและเล็กมากเพิ่มอีกประมาณ ๒๐๐ เมกะวัตต์ ภายในระยะเวลาอีก ๑๑ ปีข้างหน้า โครงการผลิตไฟฟ้าจากพลังน�้ ำขนาดเล็กเป็นการสร้างเขื่อนขนาดเล็กหรือฝายทดน�้ ำกั้นล� ำน�้ ำ โดยการผันน�้ ำจากเขื่อนหรือฝายไปยังโรงไฟฟ้าด้วยระบบส่งน�้ ำ เพื่อผลิตไฟฟ้าขนาดตั้งแต่ ๐.๒๐-๓๐.๐ เมกะวัตต์ไฟฟ้า พลังน�้ ำขนาดเล็กเป็นทางเลือกหนึ่งที่มีความเหมาะสมมากในระดับชุมชนและพื้นที่ ชนบทห่างไกล โดยสามารถใช้ทรัพยากรที่มีอยู่ตามลุ่มน�้ ำธรรมชาติมาใช้เป็นพลังงานหมุนเวียนให้เกิด ประโยชน์สูงสุด รวมไปถึงสามารถเป็นแหล่งพลังงานเสริมให้กับระบบไฟฟ้าหลักของประเทศได้อีก ด้านหนึ่ง มีผลกระทบเชิงลบต่อสังคมและสิ่งแวดล้อมน้อย ในทางเทคนิคมีอายุการใช้งานส่วนใหญ่เกิน ๕๐ ปี ขึ้นไป การออกแบบและการบ� ำรุงรักษาไม่ยุ่งยาก สามารถเดินเครื่องจ่ายกระแสไฟฟ้าได้ทันที ในปัจจุบัน เทคโนโลยีพลังงานหมุนเวียนได้พัฒนาไปอย่างรวดเร็ว ท� ำให้ราคาต้นทุนในการผลิตลดลง และใกล้เคียงกับ การผลิตไฟฟ้าจากแหล่งพลังงานอื่น ๆ ส่งผลให้มีการพัฒนาโครงการนี้เพิ่มขึ้นในอนาคต ๒. ประเภทและรูปแบบของโรงไฟฟ้าพลังน�้ ำ ๒.๑ ประเภทของโรงไฟฟ้าพลังน�้ ำ การผลิตไฟฟ้าจากพลังน�้ ำโดยทั่วไปจะก� ำหนดประเภทของโรงไฟฟ้าตามขนาดของก� ำลัง ผลิตฟ้าที่ผลิตได้ แบ่งเป็น ๖ ระดับ ตั้งแต่ขนาดใหญ่จนถึงขนาดเล็กที่สามารถใช้ได้ในชุมชนหรือกับบ้าน เรือนเพียง ๑-๒ หลังคาเรือน ขึ้นกับปริมาณน�้ ำในแต่ละพื้นที่ โดยสรุปได้ดังนี้ ๒.๒ ส� ำหรับรูปแบบของโรงไฟฟ้าพลังน�้ ำขนาดเล็กมี ๒ รูปแบบ ๒.๑.๑ โรงไฟฟ้าพลังงานน�้ ำแบบไม่มีอ่างเก็บน�้ ำ (run of river) ๑. พลังน�้ ำขนาดใหญ่ (large) > ๑๐๐ MW จ่ายเข้าระบบ grid ๒. พลังน�้ ำขนาดกลาง (medium) ๑๕ – ๑๐๐ MW จ่ายเข้าระบบ grid ๓. พลังน�้ ำขนาดเล็ก (small) ๑ – ๑๕ MW จ่ายเข้าระบบ grid ๔. พลังน�้ ำขนาดเล็กมาก (mini) ๐.๑ – ๑ MW จ่ายเข้าระบบ grid ๕. พลังน�้ ำขนาดเล็กมากระดับไมโคร ๕ – ๑๐๐ kW จ่ายแยกอิสระ (standalone) ๖. พลังน�้ ำขนาดเล็กมากระดับชุมชน ๑๐๐ W – ๕ kW จ่ายแยกอิสระ (standalone) ประเภทโรงไฟฟ้า ก� ำลังผลิต การจ่ายไฟฟ้า