สำนักราชบัณฑิตยสภา

พิ นิ จกาพย์พระไชยสุริ ยาของสุนทรภู่ 68 The Journal of the Royal Institute of Thailand Vol. 37 No. 2 April-June 2012 กาพย์พระไชยสุริยา กล่าวว่า ความวิปริตทั้งฝ่ายอาณาจักรพุทธจักรใน “พาราสาวัตถี” เป็นเหตุ ให้เกิดน�้ ำท่วมบ้านเมืองจนเป็นเมืองร้าง ดังที่ว่า ผีป่ามากระท� ำ มระณะก� ำม์เชาว์บุรี น�้ ำป่าเข้าธานี ก็ไม่มีที่อาศัย ข้าเฝ้าเหล่าเสนา หนีไปหา ภาราไกล ชีบาล่าลี้ไป ไม่มีใครในธานี ความคิดเรื่องความวิบัติของบ้านเมืองจากน�้ ำท่วมมาจากการกระท� ำของผู้คนในเรื่องนี้สอดคล้อง กับความเชื่อสากลเรื่องน�้ ำท่วมโลก โดย “พาราสาวัตถี” เป็นตัวแทนของสังคมโลกอันไพศาล ผู้คนในเมือง คือมนุษย์ทั้งหลายในโลก ความเสื่อมถอยทางศีลธรรมของมนุษย์น� ำไปสู่ความสิ้นสุดของโลก ดังที่ว่า เกิดเหตุใหญ่ในปะถะพี เล็งดูรู้คะดี กาลกิณีสี่ประการ ประกอบชอบเป็นผิด กลับจริต ผิดโบราณ สามัญอันธพาล ผลาญคนซื่ถืสัตย์ธรรม ลูกศิษย์คิดล้างครู ลูกไม่รู้คุณพ่มัน ส่เสียด เบียดเบียนกัน ลอบฆ่าฟันคือตัณหา โลภลาภบาปบคิด โจทย์จับผิดฤษยา อุระพะสุธา ป่วนเป็น บ้าฟ้าบดบัง บันดาสามัญสัตว์ เกิดวิบัติปัติปาปัง ไตรยุคทุกขตะรัง สังวัจฉะระอะวะสาน การสิ้นสุดของโลกในการรับรู้ของคนไทยทั่วไปเป็นตอนสิ้นกัลป์ที่เกิดไฟล้างโลก ดังที่ปรากฏ ใน ไตรภูมิพระร่วง โองการแช่งน�้ ำ แต่การที่โลกวิบัติและเกิดน�้ ำท่วมโลกมีในต� ำนานศาสนาอื่น โดยเฉพาะ ฮินดูนั้น เป็นตอนสิ้นมหายุค ดังปรากฏใน คัมภีร์ปุราณะ และใน นารายณ์สิบปาง ตอน มัตสยาวตาร การน� ำเรื่องนี้มาเสนอแสดงถึงความฉลาดของสุนทรภู่ในการเลือกหยิบยกเรื่องราวใหม่ ๆ โดยได้แสดงถึง ความรู้เกี่ยวกับต� ำนานที่เชื่อถือกันในชาติอื่น ศาสนาอื่น และความรู้ฝ่ายฮินดูในระดับหนึ่ง ดังที่กล่าวถึง “ไตรยุคทุกขตะรัง” ซึ่งน่าจะหมายถึงยุคที่ ๓ คือ ทวาบรยุค ความรู้เกี่ยวกับทวาบรยุคนี้ พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงพระราชนิพนธ์อธิบาย ไว้ว่า เมื่อชนเสื่อมถอยลงในทางสัตยธรรมเช่นนั้น, พยาธิหลายประการ, ตัณหาทั้ง ๓ (คือ กามะตัณหา, ภวตัณหา, วิภวตัณหา), และภัยนานา, ซึ่งล้วนเปนผลกรรม, ก็ได้บังเกิดเบียดเบียน นรชน, คนที่ประสงค์สุขในภพนี้และภพน่าก็ท� ำพลีกรรมต่าง ๆ. (ลิลิตนารายณ์สิบปาง หน้า [๖]) ใน กาพย์พระไชยสุริยา สุนทรภู่ก็ได้ก� ำหนดให้พระดาบสเทศน์โปรดพระไชยสุริยาให้บ� ำเพ็ญเพียร ตั้งมั่นอยู่ในธรรม เพื่อจะได้พบความสุขในสวรรค์ โดยชี้ให้เห็นว่า สมบัติสัตว์มนุษย์ครุธา กลอกกลับอัปรา เทวาสมบัติชัชวาล ศุขเกษมเปรมปรีวิมาน อิ่มหน� ำส� ำราญ ศฤงฆารห้อมล้อมพร้อมเพรียง กระจับปี่สีซท่เสียง ขับร� ำจ� ำเรียง ส� ำเนียงนางฟ้า น่าฟัง