สำนักราชบัณฑิตยสภา

พิ นิ จกาพย์พระไชยสุริ ยาของสุนทรภู่ 64 The Journal of the Royal Institute of Thailand Vol. 37 No. 2 April-June 2012 ๑. กาพย์ยานี ภาราสาวะถี ใครไม่มีปรานีใคร ดุดื้ถืแต่ใจ ที่ใครได้ใส่เอาภ จะเห็นได้ว่าทุกแห่งตรงที่เป็นจังหวะตก/จังหวะหยุด ในวรรคหน้าและวรรคหลังของทุกบาท จะมีสัมผัสสระเชื่อม ส่วนนอกวรรคนั้น ยังเพิ่มสัมผัสระหว่างวรรคในบาทที่ ๒ ด้วยลักษณะนี้มีในกาพย์ ของเจ้าฟ้าธรรมธิเบศร แต่ไม่สม�่ ำเสมอทุกบทเหมือนของสุนทรภู่ ๒. กาพย์ฉบัง ยูงทองร้องกะโต้งโห่งดัง เพียงฆ้องกลองระฆัง แตรสังข์กังสะดาลขานเสียง กาพย์ชนิดนี้สุนทรภู่เพิ่มสัมผัสที่จังหวะตกในทุกวรรค และเพิ่มสัมผัสระหว่างวรรคที่ ๒ และ ๓ ให้เนื่องกันด้วย ๓. กาพย์สุรางคนางค์ จันทราคลาเคลื่อน กระเวนไพรไก่เถื่อน เตือนเพื่อนขานขัน ปู่เจ้าเขาเขิน กู่เกริ่นหากัน สินธุพุลั่น ครื้นครั่นหวั่นไหว กาพย์สุรางคนางค์ของสุนทรภู่นอกจากจะมีสัมผัสเชื่อมจังหวะตกในวรรคทุกวรรคแล้ว ที่เด่น คือมีการเพิ่มสัมผัสระหว่างวรรคที่ ๑ กับ ๒ และ วรรคที่ ๓ กับ ๔ ในบาทโท