สำนักราชบัณฑิตยสภา

วารสารราชบัณฑิตยสถาน ปีที่ ๓๗ ฉบับที่ ๒ เม.ย.-มิ.ย. ๒๕๕๕ พินิจกาพย์พระไชยสุริยาของสุนทรภู่ * โชษิตา มณีใส ภาคีสมาชิก ส� ำนักศิลปกรรม ราชบัณฑิตยสถาน บทคัดย่อ กาพย์พระไชยสุริยา เป็นผลงานเรื่องเดียวของสุนทรภู่ที่แต่งเป็นกลอนสวด มีเนื้อหา มุ่งสั่งสอนให้ผู้คนในสังคมตั้งอยู่ในธรรม ผู้บ� ำเพ็ญพรตจะได้ไปสวรรค์ บ้านเมืองที่ผู้คนที่ไม่ตั้งอยู่ ในธรรมจะประสบความวิบัติ โดยอ� ำนาจเหนือธรรมชาติจะบันดาลให้ประสบภัยพิบัติมีอุทกภัย เป็นต้น ดังเช่นเมืองสาวัตถีที่กล่าวถึงในเรื่อง แม้ผู้แต่งจะระบุจุดประสงค์ให้ กาพย์พระไชยสุริยา เป็นหนังสือเพื่อประโยชน์ในการเรียนภาษาไทย ส� ำหรับเด็กใช้อ่านเทียบแม่ตัวสะกดต่าง ๆ แต่ ที่น่าสนใจคือผลงานเรื่องนี้ของสุนทรภู่อาจพิจารณาได้ว่าเป็นหนังสือวิพากษ์วิจารณ์สังคมใน รูปแบบของหนังสือประกอบการเรียนการสอน ค� ำส� ำคัญ : กาพย์พระไชยสุริยา สุนทรภู่ * ปรับปรุงจากการบรรยายทางวิชาการในที่ประชุมส� ำนักศิลปกรรม เมื่อวันที่ ๑๕ ธันวาคม พ.ศ. ๒๕๕๔ บทน� ำ ปลายพุทธศักราช ๒๕๕๔ เกิดมหาอุทกภัยครั้งส� ำคัญในประวัติศาสตร์ของประเทศไทย โดย เฉพาะอย่างยิ่งบริเวณพื้นที่ราบภาคกลางได้รับความเสียหายอย่างหนัก หลายจังหวัดประสบภัยรุนแรง ถึงขั้นวิกฤต เนื่องจากระดับน�้ ำท่วมสูงเป็นอาณาบริเวณกว้าง กินระยะเวลานาน ส่งผลกระทบต่อวิถีการ ด� ำเนินชีวิตของผู้คนนับล้าน และแสดงอานุภาพให้ประจักษ์ว่าน�้ ำท่วมนั้นเป็นมหันตภัยที่อาจท� ำลายล้าง สรรพสิ่ง เป็นพลังของธรรมชาติอันมนุษย์ไม่อาจต่อต้าน ปรากฏการณ์ดังกล่าวตอกย�้ ำความเชื่อว่าธรรมชาติได้แสดงพลังเช่นนี้ให้ประจักษ์เป็นคาบเป็นครา ในหน้าประวัติศาสตร์ของมนุษย์ โลก และจักรวาล ส่งผลให้เกิดหายนะต่อชีวิตผู้คนและอารยธรรม ดังมี เรื่องน�้ ำท่วมโลก (The Deluge) ปรากฏอยู่ในต� ำนานของหลายชาติ เช่น ต� ำนานของชาวเมโสโปเตเมีย ชาวกรีก ชาวยิว ชาวอินเดีย ชาวจีน เรื่องน�้ ำท่วมโลกในต� ำนานต่าง ๆ เหล่านี้คล้ายคลึงกันแต่แตกต่าง กันในรายละเอียด ส่วนมากอยู่ในรูปแบบของบันทึกเหตุการณ์ว่าเคยมีน�้ ำท่วมโลกครั้งใหญ่โดยการ