สำนักราชบัณฑิตยสภา

51 รื่ นฤทั ย สั จจพั นธุ์ วารสารราชบัณฑิตยสถาน ปีที่ ๓๗ ฉบับที่ ๒ เม.ย.-มิ.ย. ๒๕๕๕ จิตรกรรมฝาผนังภาพจักรวาล ชี้ชมเขาแก้วทั้งเจ็ดชั้น มีน�้ ำคั่นหลั่นลดชลาสินธุ์ หมู่มหามัจฉาแลนาคินทร์ อันอยู่ในวารินสีทันดร สารพัดมีสัตว์จตุบาท คชสีห์สิงหราชแลไกรสร สิงโตโคกิเลนแลมังกร นรสิงห์กินนรแลคนธรรพ์ แล้วชี้บอกรุกขชาตินารีผล อันติดต้นเปล่งปลั่งดั่งสาวสวรรค์ แต่ไม่มีวิญญาณ์เจรจากัน วิชาธรคนธรรพ์มาเชยชม ครั้นเจ็ดวันก็อันตรธานไป แล้วบันดาลเกิดใหม่ได้สู่สม พลางบอกพลางหยอกส� ำราญรมย์ แล้วพาบินลอยลมมาสิมพลี ภาพภูมิศาสตร์จักรวาลตามคติโบราณนี้ ปรากฏเป็นภาพจิตรกรรมฝาผนังในโบสถ์วิหาร หลายแห่ง ตามประเพณีจะวาดบนผนังด้านหลังพระประธานในพระอุโบสถ เพราะถือเป็นพื้นที่ศักดิ์สิทธิ์ เช่น วัดพระศรีรัตนศาสดาราม วัดดุสิตาราม วัดสุวรรณาราม วัดราชสิทธาราม วัดระฆังโฆสิตาราม ฯลฯ รวมทั้งในสมุดภาพไตรภูมิซึ่งมีหลายฉบับหลายสมัย เมื่อกราบสักการะพระประธานจะเห็นภาพจักรวาล อันยิ่งใหญ่อยู่เบื้องหน้า จะท� ำให้เหล่าพุทธศาสนิกชนตระหนักว่าตนเป็นเพียงธุลีเล็ก ๆ ในจักรวาลอัน ยิ่งใหญ่ และจะวนเวียนอยู่ในสงสารวัฏตลอดไปหากยังไม่พ้นกรรม ภาพจิตรกรรมฝาผนังเหล่านี้มีผู้ถอด เป็นลายเส้นแสดงให้เห็นโครงสร้างของจักรวาลตามความเชื่อแต่โบราณอย่างชัดเจน