สำนักราชบัณฑิตยสภา

พุทธศิ ลป์ในวรรณคดี ไทย 50 The Journal of the Royal Institute of Thailand Vol. 37 No. 2 April-June 2012 ภาพจ� ำลองจักรวาล จากหนังสือ ปริศนาแห่งหิมพานต์ ของพิษณุ ศุภนิมิตร เขาพระสุเมรุ Mt. Sumane ก� ำแพงจักรวาล Universe Wall ชมพูทวีป Chomphu Daveep (Ancient India) เขาสัตตบริภัณฑ์ Mt. Satta Boriphan เทวดาในชั้นกามภูมิ พรหมในชั้นรูปภูมิ และอรูปภูมิ อสูร มาร คนธรรพ์ เทวดาอื่น ๆ กัณฑ์ที่ ๖ กล่าวถึง เรื่องเบ็ดเตล็ดต่าง ๆ เช่น อายุ อาหาร ต้นไม้ การค� ำนวณเวลา ฯลฯ คติเรื่องจักรวาลในพระพุทธศาสนาเป็นแรงบันดาลใจแก่กวีและจิตรกรในการสร้างสรรค์เป็น วรรณคดีและภาพจิตรกรรมจ� ำนวนมาก ตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบัน ดังเช่น กากีค� ำกลอน งานประพันธ์ของ เจ้าพระยาพระคลัง (หน) เมื่อพระยาครุฑได้พานางกากีไปเชยชมแล้ว ก็อุ้มนางพาเหาะไปเที่ยวชมจักรวาล และป่าหิมพานต์ ดังที่กวีพรรณนาไว้ว่า พระยาราชสุบรรณก็พลันตื่น ประคองชื่นเล้าโลมโฉมสมร พี่จะอุ้มยุพาพินบินจร ไปชมขุนสิขรชะเลวน ว่าพลางทางประคองยุพเรศ อุ้มประเวศบินโดยพระเวหน ราร่อนให้อ่อนด้วยลมบน พลางเชยชื่นกมลด้วยกลิ่นนาง ชี้บอกยอดเขาพระเมรุมาศ แก้วประหลาดงามดีเป็นสี่อย่าง แดงเขียวขาวเหลืองเรืองนภางค์ เกาะทวีปใหญ่กว้างทั้งสี่ทิศ ทวีปน้อยสองพันเป็นบริวาร สัณฐานดังจอกลอยกระจิหริด มีพฤกษาใหญ่ล�้ ำประจ� ำทิศ เกิดสถิตแต่ประถมแผ่นดิน นทีสีทันดร Si Tandorn Water xx