สำนักราชบัณฑิตยสภา

วารสารราชบัณฑิตยสถาน ปีที่ ๓๗ ฉบับที่ ๒ เม.ย.-มิ.ย. ๒๕๕๕ พุทธศิลป์ในวรรณคดีไทย * รื่นฤทัย สัจจพันธุ์ ภาคีสมาชิก ราชบัณฑิตยสถาน ส� ำนักศิลปกรรม บทคัดย่อ วรรณคดีไทยจ� ำนวนมากมีเรื่องราวเกี่ยวข้องกับพระพุทธศาสนา กวีน� ำเนื้อหาจาก ชาดก พุทธประวัติ คติความเชื่อ มาสรรค์สร้างเป็นวรรณคดี ถ้อยค� ำพรรณนาในวรรณคดีเหล่านี้เป็น แรงบันดาลใจแก่ศิลปินสาขาอื่น ๆ น� ำไปสร้างสรรค์เป็นงานศิลปะ ทั้งสถาปัตยกรรม จิตรกรรม ปฏิมากรรม นาฏศิลป์ และในทางกลับกัน วรรณคดีก็ได้น� ำผลงานทางพุทธศิลป์เหล่านั้นมาพรรณนา ไว้ในงานวรรณคดี วรรณคดีและศิลปะอื่ืนจึงมีความสัมพันธ์อย่างใกล้ชิด พระพุทธศาสนาจึงเป็น ส่วนหนึ่งที่เชื่อมความสัมพันธ์ระหว่างวรรณคดีกับศิลปะแขนงอื่น ๆ งานพุทธศิลป์ในวรรณคดีไทย ปรากฎหลายลักษณะ หลายเนื้อหา ได้แก่ ความงามของปราสาทราชวังและวัดวาอาราม พุทธประวัติ ชาดก เรื่องนรก-สวรรค์ จักรวาล ป่าหิมพานต์ และสัตว์หิมพานต์ในจินตนาการ บทพรรณนาภาพ พุทธศิลป์เหล่านี้สร้างความปีติศรัทธา ความดื่มด�่ ำในความเจริญรุ่งเรือง ความเศร้าสังเวชในความ ทรุดโทรมเสื่อมถอย รวมทั้งความมหัศจรรย์ใจในจินตนาการของกวี ค� ำส� ำคัญ : พุทธศิลป์, วรรณคดีไทย * ปรับปรุงจากการเอกสารบรรยายในการประชุมทางวิชาการเรื่อง “พุทธศิลปสมัยอยุธยาในจังหวัดเพชรบุรี” ตามโครงการปาฐกถา ราชบัณฑิตสัญจร ด้านศิลปะและวัฒนธรรม ประจ� ำพุทธศักราช ๒๕๕๕ วันเสาร์ที่ ๒๘ เมษายน พ.ศ. ๒๕๕๕ ณ มหาวิทยาลัยราชภัฏ เพชรบุรี จังหวัดเพชรบุรี วรรณคดีเป็นงานวรรณศิลป์ที่กวีเลือกสรรถ้อยค� ำที่ประณีต งดงาม เพื่อสื่อความหมาย สร้าง จินตภาพ ให้ความคิด ความรู้สึกแก่ผู้รับ วรรณคดีจึงเป็นศิลปกรรมแห่งการใช้ถ้อยค� ำภาษา วรรณคดีไทยจ� ำนวนมากมีเรื่องราวเกี่ยวข้องกับพระพุทธศาสนา กวีน� ำเนื้อหาจากชาดก พุทธประวัติ คติความเชื่อ มาสรรค์สร้างเป็นวรรณคดี ถ้อยค� ำพรรณนาในวรรณคดีเหล่านี้เป็นแรงบันดาลใจ แก่ศิลปินสาขาอื่น ๆ น� ำไปสร้างสรรค์เป็นงานศิลปะ ทั้งสถาปัตยกรรม จิตรกรรม ปฏิมากรรม นาฏศิลป์ และในทางกลับกัน วรรณคดีก็ได้น� ำผลงานทางพุทธศิลป์เหล่านั้นมาพรรณนาไว้ในงานวรรณคดี วรรณคดี และศิลปะอื่นจึงมีความสัมพันธ์อย่างใกล้ชิดและพระพุทธศาสนาเป็นส่วนหนึ่งที่เชื่อมความสัมพันธ์ระหว่าง วรรณคดีกับศิลปะแขนงอื่น ๆ