สำนักราชบัณฑิตยสภา

พุทธประวั ติ ในภาษาธรรม 268 The Journal of the Royal Institute of Thailand Vol. 37 No. 2 April-June 2012 ค� ำอธิบายตามแนวธรรมาธิษฐาน โดยสมเด็จพระมหาสมณเจ้าฯ ภาษาคน-ภาษาธรรม ค� ำว่า ภาษาคน และ ภาษาธรรม เป็นศัพท์พิเศษที่ท่านพุทธทาสตั้งขึ้นเพื่อแสดงวิธีการตีความ หรือการแปลความหมายพระพุทธวัจนะในพระสุตตันตปิฎก ตามแบบบุคลาธิษฐานและธรรมาธิษฐาน ตามล� ำดับ ท่าน ( Buddhadāsa 1974: 1 ) ได้อธิบายความหมายของศัพท์พิเศษทั้ง ๒ ค� ำไว้ว่า ภาษาคนเป็นภาษาของคนในโลก คือ ภาษาที่คนผู้ไม่รู้ธรรมะใช้สื่อสารกัน ส่วนภาษาธรรมเป็น ภาษาที่ผู้มีปัญญาลึกซึ้งจนเห็นสัจจะหรือธรรมะใช้พูดกัน ท่านพุทธทาสได้แปลความหมายพระพุทธวัจนะบางเรื่องในพระสุตตันตปิฎกเสียใหม่โดยให้ ความหมายในภาษาธรรมแก่ศัพท์บางค� ำที่ชาวบ้านทั่วไปใช้ในความหมายทางโลก ทั้งนี้เพื่อให้ค� ำสอนใน เหตุการณ์ในต� ำนานพุทธประวัติ หลังจากตรัสรู้แล้ว พระพุทธเจ้าได้ประทับ อยู่ใต้ร่มไม้พระมหาโพธิ (แต่เดิมคือไม้อัสสัตถะ) เป็นเวลา ๗ วัน จากนั้นได้เสด็จไปประทับใต้ร่มไม้ ไทรอันเป็นที่พักของคนเลี้ยงแพะ (อชปาลนิโครธ) เป็นเวลา ๗ วัน ในช่วงนี้ธิดามาร ๓ คน คือ นาง ตัณหา นางอรดี นางราคา ได้อาสาพระยามารผู้เป็น บิดาเข้าไปประโลมพระพุทธเจ้าด้วยอาการต่าง ๆ แต่พระองค์มิได้ไยดี ธิดามารจึงพ่ายแพ้ไป ในระหว่างที่เสวยวิมุตติสุขหลังจากตรัสรู้แล้ว นั้น พระพุทธองค์ทรงพิจารณาถึงธรรมที่พระองค์ได้ ตรัสรู้แล้วว่าเป็นสิ่งลึกซึ้ง ยากที่ปุถุชนจะตรัสรู้ตาม ได้ ทรงท้อพระหฤทัยที่จะตรัสสั่งสอน ในตอนนั้น ท้าวสหัมบดีพรหมได้ทราบถึงพระพุทธด� ำริ จึงลง จากพรหมโลกมากราบทูลอาราธนาให้พระพุทธองค์ ทรงแสดงธรรม โดยอ้างว่าผู้ที่มีกิเลสเบาบางอาจรู้ ตามได้ ในที่สุดพระพุทธองค์ก็ทรงรับอาราธนาของ ท้าวสหัมบดีพรหมเพื่อจะทรงแสดงธรรมโปรดสัตว์ ในตอนที่พระพุทธเจ้าประทับอยู่ใต้ร่มไม้ไทร อชปาลนิโครธนั้น มีพราหมณ์ผู้หนึ่งเข้าไปทูลถาม ว่า อะไรคือธรรมที่จะท� ำให้บุคคลเป็นพราหมณ์ พระพุทธองค์ได้ตรัสตอบว่า ธรรมของพราหมณ์ใน ศาสนาของพระองค์ก็คือพรหมจรรย์ที่ปฏิบัติถึงที่ สุด ท� ำให้จิตหลุดพ้นจากกิเลสทั้งหลาย มีตัณหา (ความทะยานอยาก) อรดี (ความไม่รัก) ราคะ (ความก� ำหนัดยินดี) เป็นอาทิ พระพุทธองค์มีน�้ ำพระหฤทัยเมตตากรุณา แก่หมู่สัตว์ ทรงพิจารณาและทราบด้วยพระปัญญา ว่า บุคคลผู้มีกิเลสเบาบางมีอยู่ คงจะสอนให้รู้ทั่ว ถึงธรรมของพระองค์ได้ จึงทรงตั้งพระหฤทัยที่จะ แสดงธรรมสั่งสอนมหาชนจนกว่าพระศาสนาจะ แพร่หลายและประดิษฐานอย่างถาวร