สำนักราชบัณฑิตยสภา

The Journal of the Royal Institute of Thailand Vol. 37 No. 2 April-June 2012 สัททอักษรไทยปาฬิ * บทคัดย่อ ในสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๕ ได้มีการเปลี่ยนแปลง พระไตรปิฎกอักษรขอมเป็นอักษรสยามเป็นครั้งแรก และยังได้น� ำอักษรโรมันที่ใช้เขียนปาฬิภาสา มาเทียบกับอักษรสยามที่เป็นต้นแบบไว้ด้วย บทความนี้ได้วิเคราะห์อักขรวิธีในการพิมพ์ปาฬิภาสา- อักษรสยาม ในพระไตรปิฎก จปร. ๒๔๓๖ และสรุปว่าเป็นการน� ำเสนอในลักษณะสัททอักษร ซึ่งอาจ เรียกว่า “สัททอักษรสยาม-ปาฬิ” นอกจากนี้ เมื่อท� ำตารางเสียงพยัญชนะปาฬิแสดงต� ำแหน่งฐาน ที่เกิดเสียงพร้อมทั้งลักษณะการออกเสียง โดยอาศัยหลักสัททนีติของตะวันออกเทียบกับหลักวิชา สัทศาสตร์ของตะวันตก ท� ำให้สามารถเลือกชุดสัททอักษรสากล-ปาฬิ ที่เขียนเสียงอ่านพระไตรปิฎก ปาฬิภาสาอักษรโรมันมาเทียบกับปาฬิภาสา-อักษรสยามได้ด้วย จากหลักการดังกล่าว บทความนี้ จึงได้พัฒนาแนวความคิดของสัททอักษรสยาม-ปาฬิ มาเป็นสัททอักษรไทยปาฬิ เพื่อใช้ส� ำหรับเขียน เสียงอ่านปาฬิภาสาที่เขียนด้วยอักษรไทยในปัจจุบัน ทั้งนี้เพื่อประโยชน์ในการเขียนเสียงอ่านในบท สวดมนต์จากพระไตรปิฎกปาฬิให้ถูกต้องหรือใกล้เคียงที่สุดตามวิธีออกเสียงปาฬิภาสาที่ได้สืบทอด กันมากว่าสองพันปี ค� ำส� ำคัญ : ปาฬิภาสา, สัททนีติ, สัทศาสตร์, สัททอักษร, สัททอักษรสยามปาฬิ, สัททอักษรสากลปาฬิ, สัททอักษรไทยปาฬิ * สัททอักษร (ออกเสียงว่า สัดทะอักสอน) เขียน สัทท- ทับศัพท์ปาฬิ เพื่อรักษารูปศัพท์ให้ตรงตามรูป (sadda) ในปาฬิภาสา เพื่อน� ำมาใช้ เป็นชื่อเฉพาะ ซึ่งหมายถึง “เสียง” ดังที่ปรากฏในค� ำ “สัททนีติ” (saddanĩti) ในคัมภีร์สัททนีติ และเพื่อให้ต่างกับค� ำว่า สัท- ใน สัทธรรม (ออกเสียงว่า สัดท� ำ) ซึ่งหมายถึงค� ำสอนของพระพุทธเจ้า, ส่วนราชบัณฑิตยสถาน เขียนว่า สัทอักษร วิจินตน์ ภาณุพงศ์ ภาคีสมาชิก ส� ำนักศิลปกรรม ราชบัณฑิตยสถาน ปาฬิภาสา ๑ (Pāḷibhāsā) หรือ ที่ไทยเรียกกันว่าภาษาบาลี หมายถึง ภาษาพระธัมม์ ซึ่งเป็นภาษาที่บันทึกค� ำสอนของพระพุทธเจ้าในพระไตรปิฎกปาฬิ แม้ปาฬิมีก� ำเนิดจากภาษาถิ่นใน อินเดียโบราณ แต่ความเป็นภาษาพระธัมม์เกิดจากนิยามที่ก� ำหนดขึ้นใหม่เกี่ยวกับสภาวะความเป็นจริง ๑ ผู้เขียนขอขอบพระคุณอาจารย์สิริ เพ็ชรไชย ป.ธ. ๙ (ที่ปรึกษาคณะกรรมการจัดทำ �พจนานุกรมศัพท์พระไตรปิฎกราชบัณฑิตยสถาน ๒๕๓๖-๒๕๕๕) และคณะที่ให้คำ �แนะนำ �เรื่องปาฬิภาสา; กองทุนสนทนาธัมม์นำ �สุขฯ ในพระสังฆราชูปถัมภ์ฯ ที่เอื้อเฟื้อข้อมูลพระไตรปิฎก สากล; และพันเอก สุรธัช บุนนาค (ส่วนการศึกษา โรงเรียนนายร้อยพระจุลจอมเกล้า) และคณะ ที่ได้จัดทำ �ตารางสัททอักษร ข้อมูลเทคโนโลยี พระไตรปิฎกปาฬิ และภาคผนวกประกอบบทความ