สำนักราชบัณฑิตยสภา

233 ไพโรจน์ ทองค� ำสุก วารสารราชบัณฑิตยสถาน ปีที่ ๓๗ ฉบับที่ ๒ เม.ย.-มิ.ย. ๒๕๕๕ พ่อแม่ให้ความรักความผูกพัน ตลอดจนการให้ก� ำลังใจของครูจะเป็นพลังท� ำให้ศิษย์คลายความเจ็บปวด และความเหน็ดเหนื่อยลงไปได้มาก ข้อส� ำคัญอีกประการหนึ่งก็คือในปัจจุบันจ� ำนวนครูผู้สอนมีไม่เพียงพอ ๔. ผู้เรียน ต้องมีใจรัก มีความมุ่งมั่น อดทน เพราะการฝึกหัดโขนโดยเฉพาะตัวลิงนั้นเป็นเรื่องยาก มาก นอกจากต้องฝึกกระบวนท่าเฉพาะโขนลิงแล้ว ยังต้องฝึกความแข็งแรง ความปราดเปรียวว่องไว ความ ช� ำนาญ การตีลังกา สิ่งส� ำคัญอีกอย่าง คือ ผู้เรียนต้องมีความเคารพรัก แสดงความกตัญญู และมีความเอื้อ อาทรต่อครูผู้ถ่ายทอดวิชาความรู้ ๕. นักแสดงร่วม การแสดงโขนมีกระบวนท่าที่ต้องพึ่งพาอาศัยซึ่งกันและกันระหว่างนักแสดง หากอีกฝ่ายหนึ่งไม่มีความพร้อม อาจท� ำให้การแสดงล้มเหลว ตัวอย่างกระบวนท่ารบขึ้นลอย ซึ่งฝ่ายยักษ์ จะต้องเป็นฐานให้ฝ่ายลิงเหยียบขึ้นไปยืนด้วยความสง่างาม หากฝ่ายยักษ์มีก� ำลังไม่พอ อาจท� ำให้ฝ่ายลิง ตกลอยได้ ๖. สถานที่แสดง เป็นปัญหาอย่างหนึ่งที่ผู้แสดงโขนมักประสบ เช่น หากแสดงโขนฉาก โดยเฉพาะ ฉากที่เป็นบันไดขึ้นลง ผู้แสดงโขนลิงสวมหัวโขน เมื่อต้องแสดงท่าทางขึ้นลงตรงบันไดจึงท� ำให้ไม่คล่องตัว และเคลื่อนไหวได้ไม่เต็มที่ นอกจากนี้การแสดงโขนกลางแปลงซึ่งผู้แสดงต้องแสดงบนสนามหญ้า บางครั้ง พื้นผิวสนามหญ้าไม่เท่ากัน มีหลุม หรือสนามแฉะมีน�้ ำนอง ท� ำให้แสดงออกท่าทางได้ไม่เต็มที่ ๗. เครื่องแต่งกาย เป็นอีกสาเหตุหนึ่ง ในปัจจุบันเครื่องแต่งกายโขนมีน�้ ำหนักมาก เครื่องแต่ง กายตัวหนึ่งมีน�้ ำหนัก ๔-๕ กิโลกรัม นอกจากนี้ วิธีการปักและวัสดุที่ใช้ในการจัดสร้างเครื่องแต่งกายโขน ก็มีความแตกต่าง รวมถึงหัวโขนที่จัดสร้างขึ้นโดยไม่ได้ค� ำนึงถึงนักแสดง บางหัวใหญ่โตเกินไป ผู้แสดงต้อง ใช้ผ้าหนุน เมื่อออกแสดงผ้าที่หนุนหัวตกลงมาปิดตา ท� ำให้ไม่สามารถแสดงท่าทางได้ ลีลาท่าภาษาโขนลิง นับเป็นภูมิปัญญาของโบราณาจารย์ที่คิดประดิษฐ์ สร้างสรรค์ ด้วยความ วิริยอุตสาหะ มีกระบวนท่าทางมากมาย และมีความยากล� ำบาก ซึ่งผู้เรียนจะต้องฝึกฝนอย่างจริงจังตั้งแต่ ยังเยาว์วัย ต้องฝึกอย่างต่อเนื่องเป็นเวลานาน ผู้ฝึกหัดต้องมีความตั้งใจ มีความอดทน ขยันหมั่นเพียร ฝึกฝน จนเกิดความช� ำนาญ กระบวนท่าทางต่าง ๆ ของโขนลิงนับเป็นนาฏยประดิษฐ์ที่ทรงคุณค่า มีวิวัฒนาการ ต่อเนื่องอย่างเป็นเหตุเป็นผล นับเป็นศิลปะพิสุทธิ์ซึ่งก่อก� ำเนิดขึ้นด้วยจิตวิญญาณแห่งความเป็นไทย สืบทอดสู่เยาวชนรุ่นแล้วรุ่นเล่า เสน่ห์แห่งโขนลิงในการแสดงโขนยังคงอยู่เป็นนาฏกรรมที่อมตะอยู่ ชั่วนิรันดร