สำนักราชบัณฑิตยสภา

The Journal of the Royal Institute of Thailand Vol. 37 No. 2 April-June 2012 อาหารการกินในวรรณกรรมเรื่อง พระอภัยมณี * บทคัดย่อ วรรณกรรมของแต่ละชาติจะมีลักษณะเฉพาะที่แสดงความเป็นชนชาตินั้น ๆ เช่น วรรณกรรมจีนจะเน้นเรื่องการแต่งโต๊ะอาหารกินเลี้ยง ในขณะที่วรรณกรรมไทยมักบรรยายการ แต่งองค์ทรงเครื่อง ส� ำหรับเรื่อง พระอภัยมณี นอกจากบรรยายเรื่องการแต่งตัวแล้วก็มีหลายตอน ที่พรรณนาเรื่องอาหารการกิน อาหารที่ปรากฏใน พระอภัยมณี อาจแบ่งได้เป็น ๑๑ ประเภท คือ ๑) อาหารหลัก ได้แก่อาหารจ� ำพวกข้าวและอาหารที่ใช้เป็นเสบียงในการเดินทาง ๒) อาหารว่างหรือ ของกินเล่น ๓) อาหารนักบวช เป็นพวกเผือก มัน ผลไม้ ไม่มีเนื้อสัตว์ ๔) อาหารที่เป็นเครื่องเสวย ๕) อาหารที่เป็นกับแกล้ม ได้แก่ เป็ด ไก่ อาหารพล่า ย� ำ ไว้แกล้มกับสุราเมรัย ๖) อาหารหวานและ ขนม ซึ่งมีมาตั้งแต่สมัยสุโขทัย ๗) อาหารคนเจ็บ เป็นพวกอาหารบ� ำรุงเช่นรังนก ๘) อาหารในงาน เลี้ยง เป็นอาหารที่จัดอย่างหรูหรา มีทั้งอาหารแขก ฝรั่ง ไทย จีน ๙) อาหารที่เป็นเครื่องเซ่นสังเวย ส่วนใหญ่เป็นอาหารดิบ และเหล้า จัดเพื่อเซ่นสรวงเทวดาอารักษ์ ๑๐) อาหารชนป่าเถื่อน เช่น อาหารของเมืองละมานจะเป็นพวกเนื้อดิบเนื้อสด และเมืองวาหุโลม จะเป็นสัตว์ปีกและไข่ และ ๑๑) อาหารของอมนุษย์ เช่น นางผีเสื้อสมุทรกินสัตว์ทะเล ม้านิลมังกรกินทั้งพืชและสัตว์ ย่องตอดกินตับไต ไส้พุงและเลือดของสัตว์ ผีดิบที่เมืองท้าวปักกากินมนุษย์เป็นอาหาร นับว่า สุนทรภู่ เป็นผู้ที่มีความรู้ เกี่ยวกับอาหารการกินเป็นอย่างดี สามารถบรรยายให้ผู้อ่านเห็นภาพได้ชัดเจน ค� ำส� ำคัญ : พระอภัยมณี สุนทรภู่ อาหาร ของหวาน วรรณกรรมของแต่ละชาติจะมีลักษณะเฉพาะที่บ่งบอกความเป็นชาตินั้น ๆ เช่น วรรณกรรมจีน มักบรรยายถึงการจัดโต๊ะเลี้ยงสุราอาหาร วรรณกรรมไทยจะบรรยายการแต่งองค์ทรงเครื่องของตัวละคร อย่างละเอียดลออในหลาย ๆ โอกาส ซึ่งอาจสะท้อนให้เห็นลักษณะนิสัยของคนในชาติว่าคนจีนเอาใจใส่ หรือพิถีพิถันในเรื่องการกิน ขณะที่คนไทยเน้นเรื่องการดูแลให้ร่างกายสะอาดสะอ้าน อาบน�้ ำขัดสีฉวีวรรณ มีการประทินผิวด้วยเครื่องหอม แต่งกายด้วยเสื้อผ้าอาภรณ์ที่มีสีสันถูกโฉลกและยังแสดงให้เห็นสถานภาพ มาลิทัต พรหมทัตตเวที ภาคีสมาชิก ส� ำนักศิลปกรรม ราชบัณฑิตยสถาน * ปรับปรุงจากการบรรยายทางวิชาการในที่ประชุมส� ำนักศิลปกรรม เมื่อวันที่ ๖ มีนาคม พ.ศ. ๒๕๕๕