สำนักราชบัณฑิตยสภา

ตรุษจี น 116 The Journal of the Royal Institute of Thailand Vol. 37 No. 2 April-June 2012 เมื่อเตรียมขนมนึ่ง ขนมเข่ง อาหารและสิ่งของทั้งหลายที่ต้องเตรียมให้พร้อมก่อนวันตรุษจีน แล้ว ก็มาถึงช่วงเวลาส� ำคัญของเทศกาลตรุษจีน คือ คืนวันส่งท้ายปีเก่า ต้อนรับปีใหม่ ในค�่ ำวันนั้นหัวหน้า ครอบครัวจะน� ำสมาชิกในบ้านทั้งหมดมาท� ำพิธีเซ่นไหว้บรรพบุรุษ เมื่อสมาชิกมาพร้อมกัน ณ ห้องโถงของบ้านแล้ว หัวหน้าครอบครัวก็น� ำ 家谱 jiāpǔ = หนังสือล� ำดับวงศ์ตระกูล (กระดาษแผ่นสีแดงซึ่งเขียนชื่อบรรดาบรรพบุรุษตามล� ำดับศักดิ์ของบรรพบุรุษ แต่ละรุ่นในครอบครัว) มาแขวนไว้บนกลางผนังตรงที่จัดตั้งโต๊ะบูชาไว้ จากนั้นก็น� ำแถบค� ำมงคลคู่ ขึ้นแขวนไว้ที่ด้านข้างทั้งสองข้างของหนังสือล� ำดับวงศ์ตระกูล แล้วน� ำผลไม้และขนมนึ่ง ขนมเข่ง ตั้งบนโต๊ะบูชาพร้อมของเซ่นไหว้ ประกอบด้วยอาหารคาวต่าง ๆ หัวหมูและไก่ตัวผู้ทั้งตัวที่ต้มสุกแล้ว พร้อมกับถาดที่มีแก้วซึ่งมีเหล้ารินไว้เต็มแก้ว เมื่อจัดของเซ่นไหว้บนโต๊ะบูชาเรียบร้อยแล้ว หัวหน้าครอบครัวก็น� ำสมาชิกทั้งหมดในครอบครัว คุกเข่ากราบบรรพบุรุษ ๓ ครั้ง หลังจากนั้นผู้ใหญ่รุ่นพ่อกับแม่จะนั่งบนเก้าอี้ที่ตั้งเตรียมไว้ข้างโต๊ะบูชา ลูก ๆ จะเรียงกันเข้ามาคุกเข่ากราบพ่อแม่ ๓ ครั้ง พร้อมกับกล่าวอวยพรตรุษจีน 拜年 bàinián เมื่อ ลูก ๆ กราบอวยพรปีใหม่ครบทุกคนแล้ว ถัดมาก็เป็นหลาน ๆ ที่เข้าไปกราบอวยพรปีใหม่ หลังจากลูกหลาน กราบอวยพรเรียบร้อยแล้ว ผู้ใหญ่จะให้อั่งเปา ๓ แก่ลูกหลานแต่ละคน ค�่ ำวันสุดท้ายของปีเก่าก่อนวันตรุษจีน ไม่ว่าจะอยู่ที่ใดชาวจีนต้องกลับบ้านเพื่อรับประทาน อาหารมื้อส่งท้ายปีเก่าพร้อมหน้าพร้อมตากับครอบครัว พี่น้องผู้ชายที่แต่งงานแล้วแยกไปอยู่ข้างนอก หรือไปท� ำงานต่างถิ่น ถ้าบิดามารดายังอยู่ ก็จะต้องพาลูกเมียกลับมาร่วมรับประทานอาหารมื้อนี้กับ บิดามารดา เพราะถือว่าเป็นการแสดงความกตัญญูต่อบิดามารดา อาหารมื้อนี้ต้องท� ำแต่ละอย่าง ให้มากไว้ เนื่องจากอาหารทุกอย่างจะรับประทานจนเกลี้ยงจานไม่ได้ ต้องมีเหลือไว้ในจาน เหลือยิ่งมากยิ่งดี เพราะถือว่า การเหลืออาหารมาก ๆ นั้น เป็นการแสดงว่าปีใหม่จะเหลือกินเหลือใช้ ปรกติแล้วอาหาร ที่เหลือจากมื้อส่งท้ายปีเก่านี้ ก็จะเก็บไว้รับประทานในวันต่อไปด้วย ๓ อั่งเปาในเทศกาลตรุษจีน เรียกว่า 压岁钱 yāsuìqián ตามต� ำนานที่เล่ากันมาว่า มีปีศาจตนหนึ่งชื่อว่า 祟 Suì ทุกปีในคืนวันสุกดิบ ก่อนวันตรุษจีนจะออกมาอาละวาด ไปจับต้องกระหม่อมศีรษะของเด็กเล็กที่นอนหลับสนิท ท� ำให้เด็กไข้ขึ้นสูง พูดละเมอเพ้อพก พอหาย ไข้แล้วก็กลายเป็น 祟 ไปด้วย สามีภรรยาคู่หนึ่งมีลูกชายตอนอายุมากแล้ว จึงรักลูกชายมาก เวลาตรุษจีนต้องการให้เงินลูก แต่เกรงว่า จะถูกโจรมาขโมยไป ดังนั้น ในคืนวันสุกดิบก่อนวันตรุษจีน จึงน� ำเงินเหรียญที่จะให้ลูกมาห่อกระดาษแดงแล้ววางไว้ข้างหมอนลูก ตก ดึกมีลมพายุพัดมา แล้วปีศาจ 祟 ก็ปรากฏกายขึ้นที่ข้างเตียง ขณะที่ปีศาจก� ำลังจะเอามือไปแตะศีรษะลูกชายของสามีภรรยาคู่นี้ พลัน ก็มีล� ำแสงสีทองส่องออกมาจากข้างหมอนเด็ก ท� ำให้ปีศาจตกใจหนีไป เด็กจึงปลอดภัย เมื่อชาวบ้านรู้เรื่องนี้ จึงพากันให้อั่งเปาลูกหลาน ในคืนวันสุกดิบก่อนวันตรุษจีนเป็นการปกป้องไม่ให้ปีศาจ 祟 มารังควาน เนื่องจากค� ำ 祟 พ้องเสียงกับ 岁 suì ที่แปลว่า อายุ กาลเวลาผ่านไปนานเข้าจึงเขียนเป็น 压岁钱