สำนักราชบัณฑิตยสภา

275 นิ พนธ์ ทรายเพชร วารสารราชบัณฑิตยสถาน ปีที่ ๓๗ ฉบับที่ ๔ ต.ค.-ธ.ค. ๒๕๕๕ • กลุ่มดาวแม่น�้ ำ มีดาวอะเคอร์นาร์อยู่ในกลุ่มนี้ • กลุ่มดาวคนเลี้ยงสัตว์ มีดาวดวงแก้ว • กลุ่มดาวสารถี มีดาวคาเพลลา • กลุ่มดาวกระดูกงูเรือ มีดาวคาโนปัส • กลุ่มดาวคนแบกงู มีสุริยวิถีผ่านระหว่างกลุ่มดาวแมงป่องและกลุ่มดาวคนยิงธนู กลุ่มดาวจักรราศี เป็นกลุ่มดาวที่เป็นฉากเบื้องหลังซึ่งดาวเคราะห์โบราณผ่าน เป็นต้นก� ำเนิดของชื่อเดือน ในภาษาไทย โดยเรียงล� ำดับจากตะวันตกไปตะวันออกตามล� ำดับของชื่อเดือนซึ่งเป็นทิศทางการโคจร ของโลกรอบดวงอาทิตย์ ในยุคปัจจุบันต� ำแหน่งดวงอาทิตย์ประมาณวันที่ ๒๑ ของเดือนใดเดือนหนึ่ง คือ ต� ำแหน่งดวงอาทิตย์ก� ำลังเข้าสู่กลุ่มดาวต้นก� ำเนิดเดือนนั้น ๆ เช่น วันที่ ๒๑ มิถุนายน ดวงอาทิตย์ก� ำลัง เข้าสู่กลุ่มดาวมิถุน (คนคู่) ซึ่งเป็นที่มาของเดือนมิถุนายน (มิถุน = คนคู่ อายน แปลว่า มาถึงหรือมาแล้ว มิถุนายนจึงแปลว่า มาถึงกลุ่มดาวคนคู่แล้ว) กลุ่มดาวจักรราศีแต่ละกลุ่มมีความโดดเด่นแตกต่างกัน กลุ่ม ดาวเด่น ๆ คือ กลุ่มดาววัว เพราะมีดาวตาวัวและดาวลูกไก่อยู่ในกลุ่มนี้ กลุ่มดาวคนคู่ มีดาวคาสเตอร์และ ดาวพอลลักซ์ กลุ่มดาวสิงโต มีดาวหัวใจสิงห์เป็นดาวดวงเด่นในกลุ่มและสุริยวิถีผ่านใกล้ดาวดวงนี้ กลุ่ม ดาวผู้หญิงสาว มีดาวรวงข้าวเป็นดาวเด่น กลุ่มดาวแมงป่อง มีดาวปาริชาตสีแดง อยู่กลางตัวแมงป่อง และมีดาวฤกษ์อย่างน้อย ๑๕ ดวงที่เรียงเป็นรูปแมงป่องอย่างชัดเจนมาก ส่วนกลุ่มดาวอื่นประกอบด้วย ดาวริบหรี่แต่มีเส้นทางขึ้น–ตก ที่ไม่เปลี่ยนแปลง เช่นกลุ่มดาวสิงโตและกลุ่มดาวแกะ มีเส้นทางขึ้น–ตก แบบเดียวกัน คือขึ้นทางตะวันออกเฉียงไปทางเหนือเล็กน้อยและตกไปทางตะวันตกเฉียงไปทางเหนือเล็ก น้อย ผ่านเมริเดียนเกือบเหนือศีรษะ กลุ่มดาววัวและกลุ่มดาวปูขึ้นทางตะวันออกเฉียงไปทางเหนือมากกว่า กลุ่มดาวสิงโต และกลุ่มดาวคนคู่ขึ้นทางตะวันออกเฉียงไปทางเหนือมากกว่ากลุ่มดาวอื่น ๆ ท� ำให้วันที่ ๒๑ มิถุนายน เป็นวันที่กลางวันยาวนานที่สุดเพราะดวงอาทิตย์อยู่ในกลุ่มดาวคนคู่ ส่วนกลุ่มดาวจักรราศี ที่อยู่ใต้เส้นศูนย์สูตรฟ้ามากที่สุด คือกลุ่มดาวแมงป่อง ซึ่งขึ้นแบบตัวแมงป่องตั้งตรงกับขอบฟ้าทาง ตะวันออกเฉียงใต้ เมื่อผ่านเมริเดียนล� ำตัวแมงป่องจะเฉียงไปทางขวามือเป็นมุม ๔๕ องศากับขอบฟ้า จึงเป็นต� ำแหน่งเด่นชัดของกลุ่มดาวแมงป่องทางทิศใต้ และแมงป่องจะลับขอบฟ้าแบบตะแคงทางตะวันตก เฉียงใต้ ดวงอาทิตย์ผ่านกลุ่มดาวแมงป่องระหว่าง ๒๔ พฤศจิกายน ถึง ๑ ธันวาคม สุริยวิถีผ่านกลุ่มดาว คนแบกงูก่อนที่จะเข้าสู่กลุ่มดาวคนยิงธนู ดังนั้นใน ๑ ปีดวงอาทิตย์จึงปรากฏผ่านกลุ่มดาว ๑๓ กลุ่ม ในวันที่ ๒๒ ธันวาคม ดวงอาทิตย์อยู่ในกลุ่มดาวคนยิงธนูและเป็นวันที่กลางวันสั้นที่สุดของปี กลุ่มดาว จักรราศีที่ขึ้นทางตะวันออกเฉียงไปทางใต้เท่ากันคือ กลุ่มดาวคันชั่ง กลุ่มดาวมังกร และกลุ่มดาวคนแบก หม้อน�้ ำ