สำนักราชบัณฑิตยสภา

การดูดาว สนุก น่าสนใจ ได้ความรู้ 272 The Journal of the Royal Institute of Thailand Vol. 37 No. 4 Oct-Dec 2012 เป็นดาวเคราะห์ เช่นเดียวกับ ดาวอังคาร ดาวพุธ ดาวพฤหัสบดี ดาวศุกร์ และดาวเสาร์ ซึ่งเคลื่อนที่ ผ่านกลุ่มดาวต่าง ๆ โดยเฉพาะกลุ่มดาว ๑๒ กลุ่ม ที่เรียกว่ากลุ่มดาวจักรราศี ปัจจุบัน การเคลื่อนที่ของ ดาววันเกิดก็ยังเหมือนยุคโบราณ เพียงอธิบายการเคลื่อนที่ได้ดีกว่า เพราะเข้าใจระบบที่ถูกต้อง กล่าว คือดาวเคราะห์โบราณไม่ได้เคลื่อนที่รอบโลกทุกดวง มีเพียงดวงจันทร์เท่านั้นที่เคลื่อนรอบโลก รอบละ ๑ เดือน โดยเคลื่อนไปทางทิศเดียวกับทิศทางการหมุนรอบตัวเองของโลก คือจากตะวันตกไปตะวันออก เป็นการเคลื่อนที่จริง ดวงอาทิตย์เคลื่อนไปทางตะวันออกเป็นการเคลื่อนที่ปรากฏ เพราะผู้สังเกตอยู่บนโลก ก� ำลังเคลื่อนที่รอบดวงอาทิตย์ ท� ำให้คนบนโลกเห็นดวงอาทิตย์เปลี่ยนต� ำแหน่ง คล้ายการเห็นดวงอาทิตย์ ขึ้น–ตก เพราะโลกหมุนรอบตัวเอง ส่วนดาวเคราะห์จริงรวมทั้งโลกโคจรรอบดวงอาทิตย์ไปทางเดียวกัน คือจากตะวันตกไปตะวันออกด้วยความเร็วต่างกัน ดวงที่อยู่ใกล้ดวงอาทิตย์เคลื่อนที่เร็วกว่าดวงที่อยู่ไกล โลกเป็นดาวเคราะห์เคลื่อนรอบดวงอาทิตย์ด้วย คนบนโลกจึงเห็นดาวเคราะห์ดวงอื่นเคลื่อนที่ไปทาง ตะวันออกผ่านกลุ่มดาวจักรราศี แต่ทุกครั้งที่ดาวเคราะห์อยู่ใกล้โลก เราจะเห็นดาวเคราะห์ปรากฏ ถอยหลัง กล่าวคือเคลื่อนไปทางตะวันตกติดต่อกันหลายวันถึงหลายเดือน ทั้งนี้เพราะเมื่อดูจากโลกจะเห็น ดาวเคราะห์เคลื่อนที่ช้ากว่าโลก เช่น ดาวอังคารจะถอยหลังครั้งละ ๘๐ วัน, ดาวเสาร์ถอยหลังครั้งละ ๔ เดือน ๑๖ วัน ดาวเคราะห์ที่มองเห็นด้วยตาเปล่า ๕ ดวง ล้วนปรากฏสว่างมาก ไม่มีแสงสว่างในตัวเอง แต่ สะท้อนแสงอาทิตย์มาเข้าตาเรา ดวงสว่างที่สุดคือ ดาวศุกร์ สว่างรองจากดวงจันทร์ เมื่ออยู่ทางตะวันออก ของดวงอาทิตย์จะเป็นดาวประจ� ำเมือง และเมื่ออยู่ทางตะวันตกของดวงอาทิตย์จะเป็นดาวรุ่ ง ดาวพฤหัสบดี สว่างรองจากดาวศุกร์ ดาวอังคาร สว่างรองจากดาวพฤหัสบดี ยกเว้นปีที่ดาวอังคารอยู่ ใกล้โลกมากที่สุดในช่วงปลายเดือนสิงหาคม ดาวอังคารจะสว่างกว่าดาวพฤหัสบดี แต่ดูง่ายเพราะดาว อังคารมีสีแดง ดาวเสาร์ สว่างรองจากดาวอังคาร ยกเว้นเมื่ออยู่ตรงข้ามดวงอาทิตย์ ดาวเสาร์จะสว่างกว่า ดาวอังคารเมื่ออยู่ไกลโลก ดาวพุธ ปรากฏความสว่างไม่คงที่และสังเกตได้ยากเพราะปรากฏใกล้ดวงอาทิตย์ เสมอ เนื่องจากระนาบทางโคจรของดาวเคราะห์รอบดวงอาทิตย์เอียงเป็นมุมเล็ก ๆ กับระนาบโคจร ของโลกรอบดวงอาทิตย์ (ดาวพุธ ๗°, ดาวศุกร์ ๓°, ดาวอังคาร ๒°, ดาวพฤหัสบดี ๑°, ดาวเสาร์ ๒.๕ํ) ท� ำให้เห็นดาวเคราะห์เรียงเป็นแถวเหมือนเป็นสร้อยไข่มุก บนท้องฟ้ามีดวงจันทร์อยู่บนสร้อยนี้ด้วย และ สร้อยไข่มุกผ่านใกล้สุริยวิถี ดาวเคราะห์จึงอยู่ในกลุ่มดาวจักรราศี ดวงจันทร์เคลื่อนที่รอบโลกจากตะวันตกไปตะวันออกเร็วมากและกลับมาที่เก่าประมาณ ๑ เดือน ดังนั้นดวงจันทร์จึงผ่านใกล้ดาวเคราะห์แต่ละดวงเดือนละ ๑ ครั้งเสมอ การเห็นดวงจันทร์ปรากฏอยู่ใกล้ ดาวสว่างมาก ๆ ดวงใด ดาวดวงนั้นมักเป็นดาวเคราะห์