สำนักราชบัณฑิตยสภา

ความคลาดเคลื่ อนของวั นสงกรานต์ ผลวิ จั ยเชิ งคณิ ตศาสตร์ 260 The Journal of the Royal Institute of Thailand Vol. 37 No. 4 Oct-Dec 2012 แบบที่ ๔ ใช้ทั้ง ๓ วันเป็นเกณฑ์ เพื่อให้ฝ่ายประเพณีทุกฝ่ายพอใจ เปลี่ยนวันหยุดตามการค� ำนวณวันสงกรานต์ วันเนา และวัน เถลิงศก อาจหยุดเพิ่ม ๔ วันก็ได้ หากบังเอิญปีดังกล่าวมีวันเนา ๒ วัน ก็จะมีวันหยุดเพิ่มได้อีก ๑ วันใน ทุก ๆ ๖ ปี อย่างไรก็ดีในทางปฏิบัติ มีโอกาสที่จะได้หยุดมากกว่าเดิมน้อยมาก เนื่องจากติดด้วยมติคณะ รัฐมนตรี เมื่อวันที่ ๑ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๕๔๔ ให้ถือเป็นหลักการว่า “วันหยุดชดเชยที่ ๒ จะต้องไม่ท� ำให้ หยุดเกิน ๔ วันต่อเนื่องกัน” ดังนั้นช่วงเทศกาลสงกรานต์-เถลิงศก จะไม่มีการหยุดชดเชยวันที่ ๒ หากได้ หยุดติดต่อกันมาแล้ว ๔ วัน ผู้เขียนได้ค� ำนวณพบว่า มีโอกาสที่จะหยุดเพิ่มจากเดิม ไม่เกิน ๕ ครั้ง ในรอบ ๑๐๐ ปี ทางด้านประเพณี จึงน่าเหมาะสมกว่า แบบที่ ๑ และ ๒ แบบที่ ๕ ใช้ปฏิทินสากลเป็นเกณฑ์ ทั้ง ๔ แบบข้างต้น ประชาชนยังต้องทราบผลการค� ำนวณในแต่ละปี ผู้เขียนเสนอให้อีกทางเลือก หนึ่ง โดยถือตามค่าเฉลี่ย ให้สอดคล้องกับปฏิทินสากล (ปัจจุบันใช้ระบบเกรกอรี) เช่น ครึ่งพุทธศตวรรษ หลังที่เหลือนี้ ก� ำหนดวันสงกรานต์ตรงกับวันที่ ๑๔ เมษายน วันเนาตรงกับวันที่ ๑๕ เมษายน และวันเถลิง ศกตรงกับวันที่ ๑๖ เมษายน และปรับเลื่อนไป ๑ วัน ทุก ๖๒ ปี โดยเฉลี่ย แบบนี้ประชาชนและชาวต่าง ชาติจะเข้าใจง่าย ก� ำหนดวันหยุดล่วงหน้าได้ และเคยมีปรากฏมาแล้ว ใน พ.ศ. ๒๕๒๓ คณะรัฐมนตรีใน รัฐบาลของ พลเอกเปรม ติณสูลานนท์ ได้ลงมติเปลี่ยนวันหยุดเทศกาลสงกรานต์ จากวันที่ ๑๒ ถึง๑๔ เป็น วันที่ ๑๓ ถึง ๑๕ ปรากฏในปฏิทินตั้งแต่ปี พ.ศ. ๒๕๒๔ เป็นต้นมา แบบที่ ๖ เปลี่ยนไปใช้ปฏิทินไทย แบบอ้างอิงดาวฤกษ์ เป็นการเปลี่ยนการค� ำนวณราศีให้เที่ยงตรงต่อท้องฟ้าจริง คือการใช้ค่าทางดาราศาสตร์ ๑ ปี ดาวฤกษ์ (Sidereal year) ซึ่งปัจจุบันพบว่า ประมาณ ๓๖๕.๒๕๖๓๖๓ วัน ดังนั้นค่า ๑ ปี ตามคัมภีร์สุริย ยาตร จึงคลาดเคลื่อนปีละ ๓๖๕.๒๕๘๗๕ - ๓๖๕.๒๕๖๓๖๓ = ๐.๐๐๒๓๘๗ วัน และนับตั้งแต่การท� ำรังวัด ท้องฟ้า ๖๐ ปีก่อนการตั้งปีจุลศักราชจึงคลาดเคลื่อนจากท้องฟ้าจริงมาแล้ว (๑๓๗๕ +๖๐) x ๐.๐๐๒๓๘๗ = ๓.๔๒๕ วัน ในปัจจุบันวันสงกรานต์ จึงควรอยู่ประมาณวันที่ ๑๐ เมษายน ส่วนวันเถลิงศก ควรอยู่ประมาณ วันที่ ๑๒ หรือ ๑๓ เมษายน อนึ่ง ผู้เขียนได้ค� ำนวณวันปีใหม่ลักษณะนี้ไว้ โดยให้ชื่อว่า วันเถลิงฤกษ์ ใน ตารางถัดไปนี้