สำนักราชบัณฑิตยสภา

ชนบทไทยในวิ ถี ทุนนิ ยม 180 The Journal of the Royal Institute of Thailand Vol. 37 No. 4 Oct-Dec 2012 < ๑๐ ไร่ ๑๐-๓๙ ไร่ ๔๐ ไร่ + รวม < ๕ ไร่ ๕-๑๙ ไร่ ๒๐ ไร่ + รวม ๒๕๓๕ ๙๘๕,๘๒๙ ๒,๖๓๖,๘๗๐ ๔๙๑,๗๑๓ ๔,๑๑๔,๔๑๒ ๓๙,๓๓๗ ๒๕๙,๗๔๖ ๒๑๗,๐๒๐ ๕๑๖,๑๐๓ ๒๕๔๑ ๑,๐๑๑,๑๗๗ ๒,๒๒๔,๐๖๕ ๔๐๔,๕๑๙ ๓,๖๓๙,๗๖๑ ๔๖,๑๔๘ ๒๗๖,๗๙๗ ๓๐๗,๔๒๙ ๖๓๐,๓๗๕ ๒๕๔๗ ๗๑๖,๒๓๔ ๑,๓๔๗,๒๙๓ ๒๖๐,๖๖๑ ๒,๓๒๔,๑๘๘ ๔๕,๑๖๑ ๑,๑๙๔,๓๑๔ ๒๕๓,๘๕๓ ๑,๔๙๓,๓๒๘ ๒๕๕๒ ๘๗๗,๘๖๓ ๑,๙๖๕,๙๔๘ ๔๕๐,๒๕๓ ๓,๒๙๔,๐๖๓ ๔๖,๘๑๙ ๒๕๘,๔๑๓ ๓๕๘,๓๗๕ ๖๖๓,๖๐๗ ครัวเรือน (หรือร้อยละ ๒๔) มีที่ดินท� ำกินน้อยกว่า ๑๐ ไร่ ใน พ.ศ. ๒๕๔๘ มีการขึ้นทะเบียนคนจนทั่ง ประเทศ ปรากฏว่า มีประชาชนมาลงทะเบียนขอรับความช่วยเหลือ ๒.๒ ล้านคน แบ่งออกได้เป็น ๓ กลุ่ม คือ (๑) กลุ่มที่ไม่มีที่ดินเลย มี ๘๘๙,๐๒๒ ล้านคน (๒) กลุ่มมีที่ดินแต่ไม่พอท� ำกินมี ๕๑๗,๒๖๓ คน และ (๓) กลุ่มมีที่ดินแต่ไม่มีเอกสารสิทธิ์ (บุกรุกที่สาธารณะ) มี ๘๑๑,๒๗๙ คน (ส� ำนักงานคณะกรรมการปฏิรูป, ๒๕๕๔) ข้อมูลข้างต้นนี้สอดคล้องกับข้อมูลที่น� ำเสนอโดย เขียน ธีระวิทย์ (๒๕๕๔) ซึ่งระบุว่า เมื่อต้น พ.ศ. ๒๕๕๔ เกษตรกรที่ไม่มีที่ดินหรือมีไม่พอท� ำกินมีประมาณ ๒ ล้านครัวเรือน ที่ถือครองที่ดินโดยผิดกฎหมาย มีประมาณ ๑ ล้านครัวเรือน คนจนที่ถูกฟ้องเรื่องที่ดินท� ำกินและคดียังไม่ถึงที่สุดมีประมาณ ๘,๐๐๐ คน ที่ ศาลตัดสินแล้วถูกขับไล่และถูกลงโทษจ� ำคุกโทษฐานบุกรุกที่ของผู้อื่นมีเกือบ ๑,๐๐๐ คน รวมแล้วเกษตรกร ที่เดือดร้อนมีทุกข์ในเรื่องที่ดินท� ำกินมีไม่ต�่ ำกว่า ๑๐ ล้านคน (เฉลี่ยครอบครัวละ ๓-๔ คน) ข้อมูลที่ประมวลจากการส� ำรวจภาวะเศรษฐกิจและสังคมของครัวเรือนก็ชี้ให้เห็นภาพคล้าย ๆ กัน กล่าวคือ ใน พ.ศ. ๒๕๕๒ ประมาณ ๖๖๓,๐๐๐ ครัวเรือน ท� ำกินบนที่ดินเช่า หรือที่ดินสาธารณะเป็น ส่วนใหญ่ (นั่นคือไม่มีที่ดินท� ำกินของตนเอง) ตัวเลขนี้เพิ่มขึ้นจาก พ.ศ. ๒๕๓๕ ซึ่งมีครัวเรือนเกษตรกร ประเภทนี้อยู่ประมาณ ๕๑๖,๐๐๐ ครัวเรือน (ตารางที่ ๒) ตารางที่ ๒ จ� ำนวนครัวเรือนที่ท� ำการเกษตร จ� ำแนกตามลักษณะการเป็นเจ้าของที่ดิน และขนาดที่ดิน ที่ใช้ในการท� ำการเกษตร พ.ศ. ๒๕๓๕-๒๕๕๒ (พ.ศ. ๒๕๒๙ ไม่มีข้อมูล) พ.ศ. เป็นเจ้าของที่ดินเป็นส่วนใหญ่ เช่าที่ดินเป็นส่วนใหญ่/ใช้ที่สาธารณะ ที่มา ประมวลจากข้อมูลการสํารวจภาวะเศรษฐกิจและสังคมของครัวเรือน ส� ำนักงานสถิติแห่งชาติ หมายเหตุ ครัวเรือนที่ท� ำการเกษตรในตารางนี้ หมายถึงครัวเรือนที่มีสมาชิกอย่างน้อย ๑ คนประกอบการเกษตร เป็นกิจการของตัวเอง ไม่ว่าจะท� ำในที่ดินของตัวเอง หรือในที่ดินเช่า หรือที่ดินสาธารณะก็ตาม แต่ไม่รวมครัวเรือน ที่สมาชิกเป็นลูกจ้างท� ำการเกษตรโดยไม่ได้เป็นเจ้าของกิจการ