สำนักราชบัณฑิตยสภา

ชนบทไทยในวิ ถี ทุนนิ ยม 170 The Journal of the Royal Institute of Thailand Vol. 37 No. 4 Oct-Dec 2012 ต้องสนองความต้องการบริโภค แม้ว่าจะผลิตสิ่งที่เป็นอาหาร เช่น ข้าว ไก่เนื้อ ไก่ไข่ หรือพืช/สัตว์อย่างอื่น เกษตรกรจ� ำนวนมากก็มุ่งผลิตเพื่อขายก่อน และบ่อยครั้งก็ขายทั้งหมด เหลือจากขายจึงใช้บริโภคในครัว เรือน ที่จะเก็บส่วนที่ดีที่สุดไว้บริโภคในครัวเรือนและขายส่วนที่ตัวเองไม่ต้องการบริโภคนั้นมีน้อยลง ๒ เกษตรเชิงเดี่ยวจึงต่างกับเกษตรเพื่อกินเพื่อใช้อย่างมาก ในเกษตรเพื่อกินเพื่อใช้นั้นครัวเรือน เกษตรกรจะผลิตหลาย ๆ อย่างไปพร้อมกัน เช่น ปลูกข้าว ปลูกผัก ปลูกไม้ผล เลี้ยงปลาในนาข้าว หรือ เลี้ยงไก่-เป็ด ฯลฯ ทั้งหมดเพื่อกินเพื่อใช้ในครัวเรือนเป็นหลัก ในระบบการผลิตแบบนี้ครัวเรือนเกษตรกร จะมีความมั่นคงทางอาหารมากกว่าในระบบเกษตรเชิงเดี่ยว และมีความเสี่ยงน้อยกว่าด้วย ๓. ทุนและเทคโนโลยีมีบทบาทส� ำคัญในวิถีการผลิต การผลิตในภาคชนบททุกวันนี้ ไม่ว่าจะ เป็นการปลูกข้าว พืชเศรษฐกิจอื่น หรือเลี้ยงสัตว์ ก็ตาม เกษตรกรทั้งรายเล็กรายใหญ่ล้วนแต่ต้องใช้ทุน มาก (capital intensive) นี่เป็นธรรมชาติของการผลิตที่เชื่อมโยงกับตลาด ซึ่งมีเป้าหมายส� ำคัญอยู่ที่ก� ำไร เกษตรกรจะมุ่งผลิตและขายให้ได้ปริมาณมาก ๆ และให้สิ่งที่ผลิตออกมามีคุณภาพดี เพื่อจะได้ราคาสูงใน ตลาด แต่การจะผลิตให้ได้ปริมาณมากและคุณภาพดีนั้น เกษตรกรส่วนใหญ่ไม่สามารถขยายพื้นที่เพาะปลูก ได้เหมือนที่เคยเป็นมาในอดีต เพราะที่ดินมีจ� ำกัด ขณะเดียวกันที่ดินที่ท� ำกินมานานก็มีผลิตภาพต�่ ำลง ดัง นั้นเมื่อมีเทคโนโลยีการเกษตรเกิดขึ้น เช่น ปุ๋ยเคมี สารเคมีก� ำจัดศัตรูพืช เครื่องจักร ครัวเรือนเกษตรกร ส่วนใหญ่จึงแทบไม่ลังเลที่จะใช้ ปัจจุบันนี้ ไม่ว่าเกษตรกรจะรายเล็กหรือรายใหญ่ ต่างก็ใช้ทุนมากในการ ผลิตกันแทบทั้งสิ้น นับแต่ค่าเมล็ดพันธุ์ ค่าปุ๋ยเคมีและยาปราบศัตรูพืช ค่าจ้างเครื่องจักรในการไถหว่าน และเก็บเกี่ยวไปจนถึงค่าแรงงาน (ดูรูปที่ ๑) ๒ เกษตรกรรายหนึ่งในจังหวัดสุพรรณบุรีเล่าว่า มีชาวนาจ� ำนวนมากในภาคกลางที่ปลูกข้าวเพื่อขายกันเป็นหลัก โดยไม่กินข้าวที่ตัวเอง ปลูกเลย (จะเนื่องด้วยต้องรีบเอาเงินไปใช้หนี้ หรือข้าวที่ตัวเองปลูกคุณภาพไม่ดีพอก็ตาม) การขายข้าวนั้นก็ขายทันทีที่เก็บเกี่ยวเสร็จ เมื่อขายข้าวที่ปลูกเองแล้วจึงเอาเงินนั้นไปซื้อข้าวสารและอาหารอื่นจากตลาดมากิน ซึ่งดูแล้วเหมือนกับเป็นพฤติกรรมที่ไม่มีเหตุผลเลย (สัมภาษณ์ เกษตรกร จ. สุพรรณบุรี วันที่ ๒๔ มกราคม พ.ศ. ๒๕๕๕)