สำนักราชบัณฑิตยสภา

วารสารราชบัณฑิตยสถาน ปีที่ ๓๗ ฉบับที่ ๔ ต.ค.-ธ.ค. ๒๕๕๕ ศิลปะวิทยาศาสตร์ศึกษา* ปรีดา วิบูลย์สวัสดิ์ ราชบัณฑิต ส� ำนักวิทยาศาสตร์ ราชบัณฑิตยสถาน บทคัดย่อ arts หรือ ศิลปศาสตร์ โดยทั่วไปหมายถึงองค์ความรู้ที่ครอบคลุมกลุ่มวิชาที่มิใช่ วิทยาศาสตร์ social science หรือ สังคมศาสตร์ เป็นกลุ่มวิชาที่เกี่ยวกับมนุษย์ในสังคม l iberal arts เป็นองค์ความรู้ที่ได้รวมกลุ่มสาขาวิชาหลัก ๓ กลุ่ม ได้แก่ arts, social science และ natu- ral science (หรือ วิทยาศาสตร์ธรรมชาติ) การสอน liberal arts ในมหาวิทยาลัยหลายแห่งใน สหรัฐอเมริกาเป็นหน้าที่ของวิทยาลัย arts & science หรือ letters & science ศิลปะวิทยาศาสตร์น่าจะสื่อความหมายของ liberal arts ให้แก่นักศึกษาส่วนมากได้ดี กว่าศิลปศาสตร์ ถ้านักศึกษาได้เรียน liberal arts ใน ๒ ปีแรกของการศึกษา ก็จะเลือกเรียนและ เรียนสาขาวิชาหลักใน ๒ ปีหลังได้ดีขึ้น โดยเฉพาะสาขาวิชาประเภท inter-disciplinary ซึ่งมี ตัวอย่างใน liberal arts colleges และ colleges of arts & sciences ของสหรัฐอเมริกา ปัจจุบัน สถาบันอุดมศึกษาในประเทศหลายแห่งยังให้นักศึกษาในระดับปริญญาตรี ทั้งสถาบันเรียนกลุ่มวิชา liberal arts ด้วยกันในปีแรก เช่น สถาบันเทคโนโลยีนานาชาติสิรินธร มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยชินวัตร ซึ่งมีคณะศิลปศาสตร์ สภามหาวิทยาลัยเอเชียนได้ มีมติให้คณะศิลปศาสตร์จัดสอน liberal arts ให้แก่นักศึกษาระดับปริญญาตรีทุกสาขาวิชาเรียนใน ๓ ภาคการศึกษาแรกร่วมกัน ปัจจุบัน ที่สภาพของสังคมและสิ่งแวดล้อมมีความยุ่งยากและความซับซ้อนมากขึ้น บัณฑิตจ� ำเป็นต้องอาศัยความรู้พื้นฐานที่กว้างของ liberal arts ในการแก้ไขปัญหาจริงและท� ำให้ ด� ำรงชีวิตอยู่ได้อย่างยั่งยืน ตัวอย่างเช่น การจัดการทรัพยากรน�้ ำเกี่ยวข้องกับผู้มีส่วนได้เสียจ� ำนวน มากในสังคมที่แตกต่างกัน ความรู้พื้นฐานทางศิลปะวิทยาศาสตร์จะช่วยบูรณาการข้อมูลที่หลาก หลายมาใช้ในการบริหารจัดการอุทกภัยทั้งจากน�้ ำฝนและน�้ ำทะเลให้ดีขึ้นได้ ค� ำส� ำคัญ : วิทยาศาสตร์ธรรมชาติ, ศิลปะวิทยาศาสตร์, ศิลปศาสตร์, สังคมศาสตร์, สหวิทยาการ * ปรับปรุงจากการบรรยายในส� ำนักวิทยาศาสตร์ ราชบัณฑิตยสถาน เมื่อวันที่ ๕ กันยายน พ.ศ. ๒๕๕๕